رجال- زنان و مردان نامدار ایران- ۶
آق اولی؛ از وزارت تا ریاست بانک سپه
بعد از استبداد صغیر، دولت ایران برای سروسامان دادن به وضع آشفته مالی و اقتصادی درصدد استخدام عدهای مستشار خارجی برآمد که سرانجام مورگان شوستر آمریکایی با سمت خزانهدار کل امور مالی، مامور این کار شد. شوستر برای وصول مالیاتهای عقبافتاده از رجال و مقامات و شاهزادگان درصدد تشکیل قوه اجرائیه به این منظور بود که سرانجام ژاندارمری خزانه را تشکیل داد. وی برای این ژاندارمری عدهای از جوانان را استخدام کرد که فرجالله آق اولی با درجه نایباولی یکی از آنان بود.
آق اولی متولد ۱۲۶۰ بود که پس از انجام تحصیلات ابتدایی و مطالعه در ادبیات فارسی و عرب به مدرسه ادب که با همت حاج میرزا یحیی دولتآباد تشکیل شده بود وارد شد.
آق اولی ضمن تحصیل به فراگیری زبان انگلیسی پرداخت و به کار معلمی اشتغال یافت. اولین باری که وی به نوعی با کار در وزارتخانه آشنا شد هنگامی بود که صنیعالدوله وزیر مالیه بود و به وی ماموریت تغییر حسابهای دولتی از سیاق به عدد را محول کرد. آق اولی در این راه زحمات زیادی متحمل شد و کار را به درستی انجام داد. پس از آن به مدرسه ژاندارمری رفت و به درجه افسری نائل شد. آق اولی پس از خروج شوستر در ایران با درجه سلطانی به خدمات خود در ژاندارمری ادامه داد و بعد از مدتی به ریاست اجرائیات ژاندارمری و فرماندهی گردان اراک و مازندران و گرگان رسید. در سال ۱۳۰۰ با درجه سرهنگی به ارتش منتقل شد و به ریاست ستاد لشکر غرب منصوب شد. در سال ۱۳۰۵ پس از تصویب قانون نظام اجباری بهعنوان اولین رییس اداره نظام اجباری آغاز به کار کرد. وی مدتی نیز حکمران خوزستان شد و در سال ۱۳۱۰ به ریاست اداره کل آمار و ثبت احوال برگزیده شد. در آذرماه ۱۳۲۰ به فرماندهی امنیه کل مملکتی منصوب و اقدام به تغییر نام امنیه به ژاندارمری و لباس ژاندارمها کرد. در سال ۱۳۳۲ به جرم علاقه داشتن به آلمان از طرف متفقین بازداشت شد و نزدیک به ۱۶ ماه در زندانهای اراک و تهران بود. در سال ۱۳۲۴ به ریاست ستاد ارتش رسید که زیاد در این سمت باقی نماند و استعفا کرد و به ریاست دادرسی ارتش رسید.
وی در خرداد سال ۱۳۲۶ در کابینه قوام به وزارت کشور منصوب شد، اما پس از سه ماه به علت مخالفت با حکومت نظامی تهران از کابینه خارج شد، اما در کابینه حکیمی که در آبان ۱۳۲۶ تشکیل شده بود بار دیگر وزیر کشور شد و تا پایان خردادماه ۱۳۲۷ در این سمت باقی ماند. آق اولی در سال ۱۳۲۷ به ریاست بانک سپه تعیین شد و تا سال ۱۳۵۲ در این سمت باقی بود. آق اولی بهرغم نظامی بودنش به احیای آثار باستانی و فرهنگی بسیار علاقهمند بود و مدتها نیز عضو برجسته و رییس انجمن آثار ملی بود. در بنای آرامگاه فردوسی هم سهم بسزایی داشت و همچنین با نفوذی که در بخشهای مختلف دولت داشت نزدیک ۷۵ جلد کتاب در زمینههای فرهنگ و آثار ملی با تلاشهای وی منتشر شد. سرلشکر فرجالله آق اولی در سال ۱۳۵۳ درگذشت.
ارسال نظر