تـاریــخ جــهـان - معرکه روزولت در تهران-۵
سخنرانیهای آتشین دکتر فاطمی
در طول روز دستههایی از طرفداران حزب توده و مصدق در نقاط مختلف شهر اقدام به برپایی میتینگ و سخنرانی کردند. همزمان با این وقایع روزنامه کیهان نیز اشارهای به فرمان شاه مبنی بر انتصاب زاهدی کرد. پایگاه سیا با هماهنگی ستاد مرکزی خود در آمریکا امکان ورود خبرنگاران نیویورک تایمز به تهران برای مصاحبه با زاهدی را فراهم کردند. آنها در شمیران با پسر زاهدی ملاقات کردند و پسر زاهدی رونوشتی از فرمانها را به خبرنگاران نشان داد و اصل آنها را به ماموران سیا تحویل داد. ماموران سیا در تهران نیز اصل فرمانها را نزد خود نگاه داشته و عکسهایی از آنها را برای رساندن به دست روزنامههای تهران و نیز توزیع در میان ارتشیها به دست عوامل خود دادند. بعدازظهر رادیو بیانیهای را از سوی مصدق پخش کرد که در آن آمده بود «مطابق خواست مردم که در رفراندوم اعلام شد، مجلس از هفدهم آگوست منحل میگردد و انتخابات درآینده نزدیک برگزار خواهد شد.»
این بیانیه و اظهارات تند فاطمی علیه شاه و نیز تبلیغات کاملا آزادانه و عمومی حزب توده باعث شد افکار عمومی بپذیرند که مصدق قصد حذف کردن سلطنت را دارد. ساعت دو بعدازظهر حسین فاطمی وزیر امورخارجه طی یک مصاحبه مطبوعاتی اعلام کرد که دولت از مدتها پیش در جریان برنامهریزی گارد شاهنشاهی برای یک کودتا بوده است و به همین منظور نیز اقدامات پیشگیرانهای در نظر گرفته شد.
او به ذکر مطالب و جزئیات دیگری پرداخت که قبلا توسط اعلامیهها و بیانیههای دولت هم به آنها اشاره شده بود. او همچنین اشاره کرد که نظرات خود را در نشریه باختر امروز به طور مشروحتر ذکر خواهد کرد. او درمقالهاش که به طور کامل نیز از رادیو تهران در ساعت پنج و نیم پخش شد، به حملات شدیدی علیه شاه و رضاشاه پرداخت.
گفته میشد که مقاله او موجب تحریک بیشتر افکار عمومی علیه مصدق گردید. در طول بعدازظهر همان روز پایگاه تهران مشغول تنظیم بیانیهای بود که باید از سوی ژنرال زاهدی انتشار مییافت. بیانیه که تهیه شد، یکی از برادران رشیدی فورا آن را به فارسی در ده نسخه تهیه و برای امضا نزد زاهدی برد. دو نسخه به دو نفر از نظامیان برجسته، چند نسخه هم برای چاپ به روزنامهای داده شد که کمتر مورد توجه دولت مصدق برای بازرسی بود. به علت کمبود وقت، امکان چاپ این بیانیه در مطبوعات صبح روز هفدهم از دست رفت.
با این وجود کیوانی و جلیلی (عوامل پایگاه تهران) ضمن ترتیب دادن مصاحبهای با زاهدی، متن مصاحبه را به علاوه کپی فرمان شاه (در مورد منصوب کردن زاهدی به نخستوزیری) در مطبوعات صبح هفدهم به چاپ رساندند. از سوی دیگر پایگاه تصمیم گرفت افراد مهمی نظیر ژنرال زاهدی، اردشیر زاهدی، سرهنگ فرزانگان و سرتیپ گیلانشاه را برای سهولت دسترسی و نیز تامین امنیت آنها در برابر دستگیرشدن توسط دولت مصدق در مکانهای مشخص پنهان سازد. به همین منظور خود پایگاه، خانه یکی از کارکنانش که در سفارت واقع بود و برخی خانههای پرسنل آمریکایی سفارت در نظر گرفته شد. مکانهای مزبور علاوه بر دارابودن مزیتهای مورد اشاره، رفت و آمد آمریکاییان به آنجا را، عادی و منطقی جلوه میداد. ساعت هفت و نیم شب همان روز مردم در میدان مجلس برای شنیدن سخنرانی افراد طرفدار مصدق جمع شده و بلندگوهای میدان نیز به طور مرتب انتقال دهنده اخبار رادیو در مورد وقایع رخ داده بودند. نمایندگان مجلس طرفدار مصدق و وزیر امور خارجه (حسین فاطمی) به ایراد خطابههای شدید و تندی علیه شاه پرداختند. مردم در طول استماع این سخنرانیها فهمیدند که شاه به بغداد رفته است.
مقامات بلندپایه سفارت امید خود را برای موفقیت کودتا از دست داده بودند ولی روزولت همچنان اصرار داشت که در صورت استفاده شاه از رادیو بغداد برای دادن پیام به مردم و نیز اتخاذ موضعی معترضانه از سوی ژنرال زاهدی میتواند موجب پیروزی و موفقیت برنامه کودتا شود. پایگاه تهران نیز متنهایی را برای مرکز فرماندهی ارسال کرد که شاه باید آنها را از طریق رادیو بغداد بخواند. ولی آنها به پایگاه اطلاع دادند که وزارت خارجه (آمریکا) نسبت به هرگونه تماس بعدی با شاه مخالفت کرده و خواسته است که این کار از سوی بریتانیا انجام شود. اینتلیجنت سرویس از این پیشنهاد مشتاقانه استقبال نمود و تلاش کرد از لندن موافقت حرکت لویت و داربی شایر توسط جت جنگنده RAF به بغداد برای فشار آوردن به شاه را به دست آورد ولی لندن با این موضوع مخالفت کرد. در اوج ناامیدی، کارکنان پایگاه تهران فهمیدند که شب گذشته سربازان برای متفرقکردن گروههایی که طرفدار حزب توده بودهاند، آنها را توسط باتوم زده و وادار کردهاند که شعار جاوید شاه سر دهند. این نشانهای بود برای اینکه احساس کنیم پروژه هنوز کاملا نمرده است از این رو ژنرال زاهدی، سرتیپ گیلانشاه، برادران رشیدی و سرهنگ فرزانگان مجددا روی گزینه مطبوعات فعالیت کردند. مطبوعات صبح روز هفدهم با فعالیتهای آنها، به بررسی و تحلیل شرایط پرداختند.
کیهان به انعکاس خبری از رادیو لندن پرداخت که گفته بود زاهدی از سوی شاه فرمان دارد و شاه به خاطر در خطربودن جانش از ایران خارج شده است. در طول همان صبح، ایرانیها با رادیوهای خوبی که داشتند توانستند در جریان سخنانی که شاه از طریق رادیو بغداد ایراد کرده بود قرار گیرند. صحبتهای شاه در بغداد توسط ایستگاههای مختلف رادیویی خارجی برای ایرانیها پخش میگردید.
ارسال نظر