سیدضیاء و مصدق آمدند

دکتر محمد مصدق

احزاب سیاسی ایران که آزادی‌های تازه‌ای را تجربه می‌کردند بیرون از مجلس فعال شده و از هواداران یا اعضای خود که در درون مجلس بودند، حمایت کردند. انتخابات دوره چهاردهم مجلس در فضایی آکنده از مبارزات چشمگیر و در غیاب نیروی انتظامی منسجم برگزار شد.

مجلس چهاردهم روز ۶ اسفند ماه ۱۳۲۲ افتتاح و روز ۲۱ اسفند همان سال شروع به کار کرد. در این شرایط بود که حزب توده نیز توانست ۸ کاندیدای خود را به مجلس بفرستد.

مجلس چهاردهم تحت‌تاثیر فضای سیاسی کشور دسته‌بندی‌های متعددی را تجربه کرد و فراکسیون‌های گوناگون در آن فعالیت می‌کردند و این فراکسیون‌ها بعضا خواسته‌ها و عقاید افراطی ارائه می‌کردند.

نکته مهم در مجلس چهاردهم حضور برخی افراد سرشناس سیاسی بود که در دوره رضاشاه به مرور از سیاست کنار رفته یا در بازی حضور نداشتند.

سیدضیاء‌الدین عامل کودتای سال ۱۲۹۹ و نخست‌وزیر کابینه کودتا که ۲۲ سال از ایران دور بود به مجلس چهاردهم راه یافته بود.

دکتر محمد مصدق نیز که در ایران بود اما فعالیت سیاسی نمی‌کرد به عنوان نماینده اول مردم تهران به مجلس راه یافته بود.

مصدق در فرآیندی سیاسی که بازتابی از مسائل سیاسی کل کشور بود رهبر اقلیت مجلس شده و سیدضیاء‌ به همراه دکتر طاهری و جلیلی رهبری اکثریت را به دست گرفته بودند.

مجلس چهاردهم بیشتر دوره فعالیت خود را به نزاع سیاسی گذراند.

در زمان رسیدگی به اعتبارنامه‌ها، اختلاف‌ها به اوج رسیده بود و نتایج آن تا پایان کار مجلس مشاهده می‌شد.

در مجلس چهاردهم چند قانون نسبتا بااهمیت تصویب شد که خانم اشجعی آنها را به شرح زیر در کتاب نخبگان سیاسی (جلد چهارم) خلاصه کرده است:

۱- قانون لغو اختیارات دکتر آرتور میلسپو در ۱۸ دی‌ماه ۱۳۲۳

۲- پس از پیشنهاد دولت برای دادن امتیاز نفت شمال به شوروی، مجلس در ۱۱ آذر ۱۳۲۳ قانون ممنوعیت دولت را از مذاکره و عقد قرارداد درباره امتیاز نفت با خارجی‌ها تصویب کرد.

۳- در جلسه ۱۹ مهرماه ۱۳۲۴ با توافق‌ اکثریت مجلس طرح تعویق انتخابات دوره پانزدهم تصویب شد. به این ترتیب بود که بار دیگر تعطیلی در کار مجلس فراهم شد.

مذاکرات مجلس چهاردهم درباره مسائل مهمی مثل تشکیل حکومت در آذربایجان به رهبری جعفر پیشه‌وری، تقاضا برای خارج شدن ارتش‌های خارجی از ایران از مباحث مهم در مجلس چهاردهم بود. در مجلس چهاردهم سیدمحمد صادق طباطبایی رییس مجلس بود.