گاهشمار
نخستین هواپیما در آسمان ایران
در نیمه اول دسامبر سال ۱۹۶۷ اولین جت مسافربر مافوق سرعت در فرانسه به معرض نمایش گذاشته شد. از این رو در گاهشمار این روز تاریخچه ساخت هواپیما در ایران را مرور می‌کنیم. نخستین خلبان‌های ایرانی در سال ۱۳۰۲ هجری خورشیدی برای آموزش و کسب مهارت‌های لازم خلبانی عازم روسیه و فرانسه شدند و پس از حدود دو سال دوره‌های آموزشی خود را به پایان رساندند و چند فروند هواپیمای خریداری شده را به ایران آوردند.نخستین هواپیما زمانی بر آسمان تهران پرواز کرد که هیچ فرودگاهی برای نشستن نداشت و لاجرم «کورمینسکی» خلبان روسی آن مجبور شد آن را در محوطه شمالی وزارت امور خارجه فعلی و پشت محوطه موسوم به شهربانی (آگاهی سابق تهران) فرود بیاورد در آن روزگار به این محوطه، میدان مشق دیویزیون قزاق می‌گفتند. قطعات این هواپیما قبلا به صورت مجزا و از طریق بندرانزلی از روسیه به ایران آورده و در تهران هم مونتاژ شده بود. خلبان روسی این هواپیما به دلیل نداشتن موقعیت خوب پرواز تنها موفق به برقراری یک پرواز در ارتفاع پایین شد، کاری شبیه تفریح امروزی بچه‌های نیمه مرفه شهر تهران که با هواپیماهای کوچک آموزشی در فرودگاه تفریحی شهرداری تهران در جاده تهران، ورامین و در آسمان شهر ری انجام می‌دهند. هنوز ساعتی از غرش مهیب صدای پرواز آن هواپیما برفراز تهران قدیم نگذشته بود که مردم اطراف میدان (توپخانه آن روزگار) را احاطه کردند و دسته دسته برای تماشای آن هجوم آوردند، آنقدر که انبوه جمعیت نظم تهران را مختل و کار حفاظت از آن هواپیمای فرود آمده را برای ماموران مشکل کرده بود. بنابراین ماموران، براساس دستوری که از مقامات مافوق خود دریافت کردند، به مردم گفتند که در روزهای آینده نیز می‌توانند برای تماشای این بالن (هواپیما) به دیدن آن بیایند و کم کم میدان مشق آن روزگار و محوطه ای که پشت وزارت امور خارجه فعلی قرار داشت تبدیل به یک محل نمایش این پرنده آهنین شد ومردم از اطراف و اکناف تهران و دیگر شهرها برای دیدن آن به سمت نقطه مرکزی تهران آن روزگار سرازیر می‌شدند.«کورمینسکی» خلبان روسی آن نیز گاهی روزی چند بار با آن هواپیما، گشتی بر آسمان تهران می‌زد و مردم با دیده حیرت و شگفتی او را تشویق می‌کردند، برخی از این مردم تا حدودی خاطره فرود یک بالن دیگر را در زمان حکومت ناصرالدین شاه به یاد داشتند، اما هرگز معلوم نشد که آن بالن متعلق به کدام کشور و خلبان آن چه کسی بوده است وهیچ اثری نیز از آن به یادگار نمانده بود. این مردم همچنین به خاطر داشتند که در اواخر انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ در روسیه، یک فروند هواپیمای روسی در آسمان تهران پدیدار شده بود اما توسط توپخانه ارتش ایران مورد هدف قرار گرفته و سقوط کرده بود.
اولین فرودگاه ایران
تا نیمه اول سال ۱۳۰۱ در تهران زمین مشخص برای نشستن و برخاستن هواپیما وجود نداشت؛ ولی چنانکه روزنامه «ایران» در شماره ۷ تیرماه ۱۳۰۱ خود می‌نویسد: در پی درخواست انگلیس برای ورود دو فروند هواپیما به تهران و اختصاص محلی برای فرود آنها، دولت وقت، زمین قلعه‌مرغی را برای این منظور اختصاص داده و به یاری زندانیان شهربانی وقت به تسطیح آن اقدام کرده است.
عین خبر روزنامه مذکور چنین است: «به طوری که اطلاع حاصل نموده‌ایم قریبا دو فروند آئروپلان که متعلق به دولت انگلیس است در هوای تهران پرواز خواهد کرد و ورود آئروپلان‌های مزبور قبلا به دولت ایران اطلاع داده شده. اختصاص محلی را جهت فرود آمدن تقاضا نموده‌اند؛ لذا به اداره نظمیه اطلاع داده شده که در بیرون دروازه محل مناسبی را برای پایین آمدن آنها تهیه و در صورت پستی و بلندی، محل را تسطیح نمایند. اداره نظمیه نیز در اطراف قلعه مرغی، سمت امامزاده حسن را برای فرود آمدن آئروپلان اختصاص داده و عده ای از محبوسین نظمیه هم چند روز است مشغول تسطیح آنجا هستند که برای ورود آئروپلان حاضر باشد.»
اولین کارخانه‌های هواپیماسازی
ماشین‌آلات کارخانه‌های هواپیمایی در سال ۱۳۱۴ نصب و برای بهره‌برداری آماده شد. لوازم این کارخانه‌ها که از تاریخ ۲۱ شهریورماه ۱۳۱۵ «شهباز» نامیده شد، به منظور انجام تعمیرات اساسی و سوار کردن قطعات هواپیماهای مختلف در سال ۱۳۱۲ از انگلستان خریداری شد. این کارخانه علاوه بر تعمیرات اساسی با استفاده از قطعات و مواد اولیه مورد لزوم، موفق شد تا قبل از ۱۳۲۰ تعدا قابل ملاحظه‌ای هواپیماهای مشقی و جنگی ساخته و تحویل نیروی هوایی نماید (از انواع هواپیماهای تایگر موس، اداکس و هایند). در اول مرداد ماه ۱۳۱۷ نخستین سری از هواپیماهای ساخت این کارخانه پرواز کرد. برنامه ساختن هواپیما توسط این کارخانه‌ها تا سال ۱۳۱۸ اجرا شد ولی از این تاریخ به بعد به سبب بروز جنگ جهانی و نرسیدن مواد اولیه این برنامه متوقف شد.
اولین مدرسه خلبانی
در شهریور سال ۱۳۱۱ اولین مدرسه خلبانی تاسیس شد. محصلین اولین دوره خلبانی که از بین صدها داوطلب به‌عنوان واجدین شرایط انتخاب و پذیرفته شدند، ۲۰ نفر بودند که از بین آنها ۱۴ نفر فارغ‌التحصیل شدند.
اولین خلبانان
در خردادماه ۱۳۰۳ تعداد ۱۰ نفر محصل ایرانی برای آموزش خلبانی به روسیه اعزام شدند که از بین ۱۰ نفر محصل ایرانی اعزام شده، سه نفر در روسیه باقی ماندند؛ و مابقی به فرانسه رهسپار شدند. شرف‌الدین میرزا قهرمانی، عیسی خان طیار(اشتوداخ) و علی‌اکبر خان امین زاده از جمله محصلان ایرانی در روسیه بودند که پس از حدود ۲ سال آموزش و اخذ گواهینامه خلبانی در اواخر سال ۱۳۰۴ به ایران مراجعت کردند، اولین افسران ایرانی به شمار می‌آیند که در سازمان هواپیمایی نظامی ایران مشغول خدمت شدند.
منبع: پایگاه اینترنتی انجمن جنگ گنج صنایع هوایی
ارسال نظر