گروه تاریخ اقتصاد - سید حسن تقی‌زاده هنگامی که وزیر مختار و سفیر کبیر ایران در انگلستان بوده ( مهرماه ۱۳۲۰ / تابستان ۱۳۲۶) نامه هایی را به مقامات مملکت نوشته که با عنوان «نامه‌های لندن»، منتشر شده است. آنچه می‌خوانید متن یکی از نامه‌های او به قوام‌السلطنه، رییس الوزرای وقت دولت ایران است: جناب اشرف آقای رییس‌الوزرا

در ضمن مندرجات معروضه‌ای که همین امروز در پاکت جداگانه تقدیم خدمت داشتم یک اشتباهی در ارقام روی داده است که پس از بستن پاکت بزرگ به آن توجه حاصل شد، یعنی امروز نسخه‌ای از امتیازنامه نفت عراق به دست آورده و در مراجعه به آن دیدم که مالیاتی که به دولت عراق بابت نفت می‌رسد، روی هم رفته بیشتر از آن میزانی نیست که به دولت ایران از این بابت می‌رسد، چه دولت عراق برای چهار میلیون تن اولی از نفت استخراجی شصت هزار لیره و برای هر یک میلیون تن بالاتر از آن میزان بیست هزار لیره می‌گیرد که همه مبالغ هم به میزان طلا است، یعنی تا چهار میلیون تن به هر تنی ۶/۳ پنس طلا و بالاتر از آن به هر تنی ۸/۴ پنس طلا و لذا اگر برای ۱۸.۴۱۸.۰۰۰ تن که پارسال از نفت ایران استخراج و فروش شده مالیاتی به میزان مالیات عراق اخذ می‌شد عایدی ایران قریب ۱۲۵.۰۰۰ لیره کمتر از آن می‌شد که حالا عاید شده است. ولی در میزان حق‌الامتیاز به هر تنی چهار شلینگ طلا که عراق می‌گیرد عایدات آنها خیلی بیشتر از عایدات ایران می‌شود، چنانکه از حساب ذیل دیده می‌شود.اگر دولت ایران برای نفت استخراجی پارسال به میزان حق‌الامتیاز عراق یعنی چهار شلینگ طلا می‌گرفت عایدی او از این حیث با مقایسه با عایدی فعلی او (با اضافه افزایش قیمت طلا که در امتیازنامه ایران منظور شده) ۲.۲۷۰.۵۶۰ لیره بیش از عایدی فعلی او می‌شد.

لکن در مقابل عایدات مالیات ایران از نفت با قیاس به عراق = ۱۲۴.۸۰۰ لیره زیادتر بوده است.

و به علاوه بابت سهم از منافع هم دریافت داشته (که عراق ندارد)=

۶۷۱.۲۵۰ لیره

[جمع] ۷۹۶۰۵۰ لیره

و بنابراین پس از تفریق رقم اخیر از رقم اولی

۲۲۷۰۵۶۰

۷۹۶۰۵۰

باز مبلغ باقی یعنی معادل = ۱۴۸۴۵۱۰ لیره عایدی عراق بیشتر از مال ایران می‌شد.

لذا خواستم این ارقام را تصحیح نموده و خواهش کنم همان مشروحه هم که ارسال خدمت شده از همین قرار تصحیح شود و البته در مطالعه شخص خود عالی و آقای وزیر مالیه این ارقام باید به جای ارقام مربوطه در مشروحه تقدیمی درج و بعد مطالعه شود.

و نیز می‌خواهم متذکر شوم که اگر وقتی مذاکره‌ای جدی برای تعدیل میزان حق‌الامتیاز به عمل آید حتما باید قبلا امتیازنامه نفت عراق با اصلاحات بعدی که در آن به عمل آمده و همچنین امتیازنامه عربستان سعودی و امتیازنامه کویت و امتیازنامه بحرین به دقت مورد مطالعه واقع شود.

حسن تقی‌زاده- ۴ اسفند ۱۳۲۴ هجری شمسی