روایت دیگر
بانک ملی و داستان اختلاس لیندن بلات
پیشنهاد تاسیس بانک در کشور در دهه ۱۲۵۰ هجری شمسی از سوی تجاری مانند حاج محمدحسن امین الضرب اصفهانی در دوره زمامداری ناصرالدین شاه مطرح شد، ولی گوش شنوای این صحبتها نبود و این طرح ره به جایی نبرد. درسال ۱۲۶۸ انگلیسیها برای بسط قدرت و تسلط بیشترشان بر سرنوشت کشور ایران اقدام به تاسیس بانک شاهنشاهی کردند. روسها نیز برای اینکه از قافله استعمار عقب نمانند یک سال بعد یعنی در سال ۱۲۶۹ بانک استقراضی ایران و روس را در تهران راهاندازی کردند و این دو بانک عملا مجری سیاستهای اقتصادی انگلیس و روس در ایران بودند.
پیشنهاد تاسیس بانک در کشور در دهه ۱۲۵۰ هجری شمسی از سوی تجاری مانند حاج محمدحسن امین الضرب اصفهانی در دوره زمامداری ناصرالدین شاه مطرح شد، ولی گوش شنوای این صحبتها نبود و این طرح ره به جایی نبرد. درسال ۱۲۶۸ انگلیسیها برای بسط قدرت و تسلط بیشترشان بر سرنوشت کشور ایران اقدام به تاسیس بانک شاهنشاهی کردند. روسها نیز برای اینکه از قافله استعمار عقب نمانند یک سال بعد یعنی در سال ۱۲۶۹ بانک استقراضی ایران و روس را در تهران راهاندازی کردند و این دو بانک عملا مجری سیاستهای اقتصادی انگلیس و روس در ایران بودند. در سال ۱۲۸۵ برای خلاصی از این وضعیت، پیشنهاد ایجاد بانک ملی داده شد.
ولی با زبانه کشیدن شعلههای جنگ جهانی اول، به رغم اعلام بی طرفی ایران، دول متخاصم جنگ بینالملل، دامنه جدال خود را به ایران نیز کشیدند و آتش جنگ به جان مردم ما هم افتاد و به دلیل هرج و مرج ناشی از همین مساله مجددا طرح ایجاد بانک ملی به بوته فراموشی سپرده شد.
در سال ۱۳۰۴ اولین بانک ایرانی که البته تنها به امور ویژه نظامیها میپرداخت افتتاح شد.این بانک، بانک قشون پهلوی نام داشت که بعدها به نام بانک سپه تغییر نام یافت.
در سال ۱۳۰۶ قانون تاسیس بانک ملی از سوی مجلس صادر شد و در روز سهشنبه بیست شهریور ۱۳۰۷ این بانک رسما کار خود را آغاز کرد.
برای ریاست بانک ملی آقای «دکتر کورت لیندن بلات (Kurt Lindenblatt)» آلمانی که پیش از این ریاست بانک اعتبارات صوفیه بلغارستان را داشت به پیشنهاد «محمد علی فرزین وزیرمختار ایران در آلمان» انتخاب شد.لیندن بلات از زمره آلمانیهای پاک دست نبود و به پشتیبانی مرد شماره دو قدرت در آن زمان یعنی تیمورتاش وزیر دربار شروع به اختلاس از بانک کرد.لو رفتن قضیه اختلاس باعث حوادث زیادی در کشور شد؛ به نحوی که رضا شاه که به دلایل مختلف با تیمورتاش اختلاف پیدا کرده بود (به خصوص ارتباط تیمورتاش با شوروی و نگرانی رضاخان از قدرتگیری بیش از حد تیمورتاش و همین طور تلاش انگلیسیها برای حذف تیمورتاش)، او را از سمتش عزل و راهی زندان کرد و در آخر هم در سال ۱۳۱۲ تیمورتاش به دست پزشک احمدی در زندان قصر به قتل رسید.لیندن بلات و معاونش فوگل از کشور متواری شدند. فوگل که در بیروت به سر میبرد وقتی مجبور به برگشتن به ایران برای محاکمه شد در بیروت خودکشی کرد، ولی بلات به ایران آورده شد و به حبس و جریمه محکوم شد. مهدی قلیخان هدایت مخبرالسلطنه نخست وزیر وقت در کتاب خاطرات و خطرات خود این واقعه را چنین شرح میدهد:
«معلوم شد معاملاتی بدون وثیقه کافی شده و خساراتی وارد آمده است، لیندن بلات رییس بانک زیاد مقید به رعایت نظرات هیات نظارت نبوده است و شاید متکی به تیمور تاش، در هر حال اختلاساتی مسلم شد.
لیندن بلات به خیال گریز میافتد به بهانه مرض و معالجه با اجازه مسافرت میکند (اتو) فوگل نایب رییس چاره را در فرار میبیند شاه شخصا به بانک رفته و طلای وثیقه را بازدید کرده، نقصی نداشته است.فوگل مفقودالاثر میشود، (سرتیپ) ایرم (رییس کل تشکیلات نظمیه مملکتی) در گاراژها معلوم میکند که دندانسازی به دعوتی به بغداد رفته است. تفحص میکند هیچ جا او را در اتومبیل نمییابد، بعدها کاشف به عمل آمد که در صندوق پشت اتومبیل پنهان بوده است. به این تدبیر از سرحد میگذرد در بغداد معطل نشده به بیروت میرود. دولت، فوگل را از حکومت شام میخواهد وی ناچار انتحار میکند. این واقعه برای آلمان نهایت اهمیت را داشت عده کثیری متخصصین آلمانی در ادارات ما کار میکنند؛ به طوری که میشود گفت سیاست آلمان در ایران روبه غلبه دارد و بانک ملی قلب اقتصاد است لیندن بلات از راه قانونی مسترد شد با وکیل مدافعی به تهران آمد به ۱۸ ماه حبس و ۷۰۰۰ لیره و ۴۶ هزار ریال محکوم شد (۶۳هزار تومان) دولت باز یک نفر آلمانی را بهنام هرست، توسط سفارت خودمان در برلین به ریاست بانک اجیر کرد.» کورت لیندن بلات در جریان انتقال داراییهای حاصل از فروش نفت از حساب دولت به حساب شخصی رضاخان نیز به دستورات دولت عمل میکرد.در سال ۱۹۳۱، «چارلز. سی. هارت»، وزیرمختار آمریکا در تهران، گزارش داد که رضاشاه شخصا بیش از یک میلیون پوند در لندن به حساب خود واریز کرده است. بر اساس تعدادی از اسناد بانکی که پهلویها به هنگام فرار دستهجمعیشان از ایران در سال ۱۹۷۸ از خود باقی گذاشتند معلوم میشود که اظهارات نیشدار «هارت» درباره حسابهای بانکی رضاشاه در لندن از روی حدس و گمان نبوده است. آنچه هارت نمیدانست این بود که رضاشاه حسابهای دلاری متعددی در لندن، ژنو و برلین دارد. اسناد باقی مانده حاکی از انحراف مسیر درآمدهای نفتی ایران به حسابهای شخصی رضاشاه است.سرهنگ رضاقلی امیرخسروی، مدیرکل بانک پهلوی، در تاریخ ۱۷ اوت ۱۹۳۱ طی نامهای محرمانه به دکتر کورت لیندن بلات، رییس بانک ملی ایران نوشت: «عالیجناب، بنا به دستور اعلیحضرت، خواهشمند است با ارسال دستورالعمل تلگرافی به بانک میدلند در لندن دستور واریز ۱۵۰ هزار دلار به حساب اعلیحضرت نزد بانک وست مینیستر را صادر و مراتب را با تلگراف تایید فرمایید. با احترام فراوان آقای رییس، مدیرکل، سرهنگ امیرخسروی.» لیندن بلات در پاسخ نوشت: «عالیجناب، عطف به دستورالعمل شماره ۵۱۷۰ مورخ ۱۷ اوت حضرتعالی، احتراما به عرض میرساند که روز گذشته به محض دریافت نامه شما، دستورالعمل تلگرافی برای واریز ۱۵۰ هزار دلار به حساب اعلیحضرت در بانک وست مینیستر با مسوولیت محدود در لندن به بانک میدلند با مسوولیت محدود در لندن ارسال شد. بانک وست مینیستر دستورالعمل تلگرافی ما را دریافت کرده و شما را از رسید پول مطلع خواهد ساخت. با احترام و سپاس فراوان عالیجناب، دکتر لیندن بلات، بانک ملی ایران.»
ابراهیم مروی
ارسال نظر