یادداشت
آزادیخواهی اقتصادی اسلامگرایان ترکیه
اسلامگرایان امروزی ترکیه ظاهرا به این نکته مهم پی‌برده‌اند که ظرفیت‌های عظیمی در اندیشه اسلامی برای آزادی اقتصادی و کارآمدی سیاسی وجود دارد که می‌توان از آن برای پیش بردن سیاست‌های توسعه اقتصادی بهره گرفت.
دکتر موسی غنی‌نژاد
اسلامگرایان امروزی ترکیه ظاهرا به این نکته مهم پی‌برده‌اند که ظرفیت‌های عظیمی در اندیشه اسلامی برای آزادی اقتصادی و کارآمدی سیاسی وجود دارد که می‌توان از آن برای پیش بردن سیاست‌های توسعه اقتصادی بهره گرفت. سرمقاله
آزادیخواهی اقتصادی اسلامگرایان
اسلامگرایان امروزی ترکیه ظاهرا به این نکته مهم پی برده‌اند که ظرفیت‌های عظیمی در اندیشه اسلامی برای آزادی اقتصادی و کارآمدی سیاسی وجود دارد که می‌توان از آن برای پیش بردن سیاست‌های توسعه اقتصادی بهره گرفت.
جایگاه استثنایی که آنها در صحنه بین‌المللی و داخلی به دست آورده‌اند بدون استفاده از ظرفیت‌های فوق غیرقابل تصور به نظر می‌رسد. واقعیت این است که ناسیونالیسم سفت و سخت آتاتورک به رغم تکیه بر سکولاریسمی که به شدت از آن مراقبت شده و به رغم ایجاد نهادهای سیاسی و اقتصادی مدرن، برای ارتقای کشور ترکیه به سطح جوامع پیشرفته کفایت نکرد. ترکیه تجددخواه همانند اغلب جوامع توسعه‌نیافته، در رویارویی با تمدن صنعتی مدرن بیش از هرچیزی مجذوب علم و تکنولوژی پیشرفته از یکسو و ایدئولوژی‌های ناسیونالیستی و جمع‌گرایانه از سوی دیگر شد و از توجه به درون مایه پیشرفت صنعتی یعنی آزادی اقتصادی غفلت ورزید. درست است که در ترکیه در مقایسه با دیگر کشورهای جهان سوم، تعدد احزاب و نوعی دموکراسی مشارکتی وجود داشته، اما در خصوص سیاست‌های کلی اقتصادی میان گروه‌های مختلف سیاسی، از راست ناسیونالیستی متمایل به نظامیان گرفته تا میانه‌روها و چپ‌های افراطی، اغلب روی نقش محوری دولت و حمایت از اقتصاد ملی، اتفاق‌نظر مشاهده می‌شد. در ترکیه نیز همانند اغلب جوامع جهانی، روی گردانی از اقتصاد دولت‌محور و اقبال به آزادی اقتصادی از دهه ۱۹۸۰ میلادی آغاز شد. گرچه اسلامگرایان فعلی ترکیه در چرخش اقتصادی از اقتصاد بسته دولت‌محور به اقتصاد باز و رقابتی نقش مهمی در ابتدای راه نداشتند، اما به یقین می‌توان گفت که آنها در سال‌های اخیر سهم موثری در نزدیکی اقتصادی ترکیه به اقتصاد جهانی، ترغیب سرمایه‌گذاری خارجی و آزادسازی اقتصاد ملی داشته‌اند.
اسلامگرایان ترک به خوبی دریافته‌اند که برای تاکید بر هویت اسلامی نیازی به تبدیل آن به ایدئولوژی سیاسی یا اقتصادی ابزارگرایانه نیست. آنها مدعی ابداع مدل سیاسی یا اقتصادی جدیدی نیستند و آنچه را که دانش بشری و عرف عقلای زمانه می‌گوید با طیب‌خاطر می‌پذیرند و آن را به کارآمدترین وجهی مورد استفاده قرار می‌دهند. آنها ظرفیت‌های معنوی عظیم اندیشه اسلامی را به شعار‌های ایدئولوژیک مد روز تقلیل نمی‌دهند و اعتقادات دینی را وسیله‌ای برای رسیدن به اهداف سیاسی یا اقتصادی تلقی نمی‌کنند بلکه برعکس به نظر می‌رسد که برای آنها کارآمدی سیاسی و اقتصادی وسیله‌ای است در خدمت اهداف متعالی دینی.
موفقیت سیاسی اسلامگرایان ترکیه در انتخابات را نمی‌توان صرفا به اقبال مردمان آن سرزمین به ایدئولوژی‌های مدعی اسلام نسبت داد بلکه علت پیروزی آنها را باید بیشتر در نتایج درخشان سیاست‌های اقتصادی و دیپلماسی بین‌المللی جست‌وجو کرد. پایین آوردن چشمگیر نرخ تورم، توفیق در جذب سرمایه‌گذاری خارجی، بالا بردن نرخ رشد اقتصادی، افزایش سطح تولید ثروت و رفاه ملی، عوامل اصلی و تعیین‌کننده محبوبیت اسلامگرایان حاکم بر ترکیه است.
آزادیخواهی اقتصادی و اعتدال سیاسی اسلامگرایان ترک توانسته آنها را در موقعیت ممتاز کنونی در عرصه ملی و بین‌المللی قرار دهد. اسلامگرایان توانسته‌اند با تدابیر عملی خود ترکیه را از بن‌بست ناسیونالیسم رادیکال و اقتصاد دولت‌محور بیرون آورند و آن در مسیر تعامل سازنده با اقتصاد و سیاست جهانی قرار دهند. تجربه ترک‌ها در واقع پادزهری موثر در برابر ایدئولوژی‌های افراطی از نوع طالبان و القاعده است و می‌تواند تصویر شایسته‌تری از اسلام به جهانیان ارائه دهد.
ارسال نظر