مدیر فلزات غیرآهنی ایمیدرو
توسعه صنعت آلومینیوم ۵میلیارد دلار سرمایه‌گذاری می‌خواهد
مجید گودرزی در ادامه می‌گوید: بدون شک مهم‌ترین چالش صنعت آلومینیوم ایران،تامین مواد اولیه آن به ویژه بوکسیت و آلومینیوم است متن گفت‌وگو با مدیرفلزات غیرآهنی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران را در ادامه بخوانید:
مدیر فلزات غیرآهنی ایمیدرو معتقد است، مصرف جهانی آلومینیوم در سال ۲۰۰۵ میلادی با ۵درصد رشد نسبت به سال ۲۰۰۴ و سرانه مصرف ۸/۴کیلوگرم بیش از ۳/۳۱میلیون تن بوده است و پیش‌بینی می‌شود این رقم در سال‌جاری با رشد ۵/۴درصدی به بیش از ۳۲میلیون تن افزایش یابد.
مجید گودرزی در ادامه می‌گوید: بدون شک مهم‌ترین چالش صنعت آلومینیوم ایران،تامین مواد اولیه آن به ویژه بوکسیت و آلومینیوم است متن گفت‌وگو با مدیرفلزات غیرآهنی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران را در ادامه بخوانید: آقای گودرزی، همان‌طور که اطلاع دارید بسیاری از کشورهای جهان و منطقه برنامه‌های گسترده‌ای برای توسعه صنایع آلومینیوم خود تدارک دیده‌اند، برنامه‌های ایمیدرو به عنوان متولی اصلی صنایع آلومینیوم برای توسعه این بخش چیست؟
پیش از ورود به بحث و پاسخ به این پرسش، مایلم به اطلاع شما برسانم که اگر دهه گذشته را برهه‌ای مهم در توسعه فولاد و سپس مس بنامیم، بدون تردید دهه پیش رو، دهه توسعه صنعت آلومینیوم در کشور خواهد بود و از این رو جهت‌گیری ایمیدرو ایجاد یک فضای جدید به منظور توسعه و تعالی این صنعت با هدف افزایش توان رقابتی به ویژه با رقبای منطقه‌ای و در نتیجه کسب سهم مناسب از تولید جهانی آلومینیوم است. در این راستا سیاست و استراتژی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران بر توسعه آلومینیوم همراه با رعایت استاندارد‌های زیست‌محیطی، دستیابی به تکنولوژی تولید، تقویت شرکت‌های پیمانکاری و مهندسی مشاور، کمک به شکل‌گیری و همکاری با نهاد‌ها و انجمن‌های صنفی و تخصصی و تکیه و تمرکز بر برنامه‌های تامین مواداولیه موردنیاز این صنعت با در نظر گرفتن کمبود شدید ذخایر معدنی این فلز در ایران استوار است. با این مقدمه و در پاسخ به سوال مذکور باید به عرض برسانم که تا پایان برنامه چهارم توسعه و با اجرای طرح‌های در دست اقدام توسط ایمیدرو، ظرفیت تولید آلومینیوم در مجموعه‌های تحت پوشش با ۳برابر افزایش نسبت به وضعیت کنونی به بیش از ۶۵۰هزار تن خواهد رسید که با احتساب طرح‌های در حال پیگیری و اجرا توسط بخش‌خصوصی ظرفیت تولید آلومینیوم در کشور به مرز یک‌میلیون تن نزدیک خواهد شد. برای این میزان تولید نیاز به ۲میلیون تن آلومینا، نزدیک به ۵میلیون تن بوکسیت، ۵۰۰هزار تن کربن نفتی و ۲هزار مگاوات توان نیروگاهی است. در زمینه تامین بوکسیت، ایمیدرو در تلاش است تا علاوه بر اکتشاف و بهره‌برداری از معادن داخل کشور، بیش از ۴میلیون تن از بوکسیت موردنیاز خود را از معدن «در اختیار با امتیاز ۹۹ساله بهره‌برداری» در کشور گینه کوناکری و در قالب شرکت مشترک ایرانی- گینه‌ای .S.B.D.T تامین کند و برای تولید ۲میلیون تن آلومینای موردنیاز نیز طرح‌های آلومینای خلیج‌فارس و تولید آلومینا از نفلین سینیت سراب را به مرحله اجرا گذارد. همچنین برای تامین و تولید کربن نفتی از منابع داخلی و به منظور افزایش توان و مزیت رقابتی صنعت تولید آلومینیوم کشور، طرح مطالعاتی احداث کارخانه تولید پترولیوم کک (شامل گرین کک و کک کلسینه) با استفاده از ته‌مانده‌های نفتی برج‌های تقطیر پالایشگاهی را تعریف و به مرحله اجرا گذارده‌ایم و بنا داریم پس از تکمیل مطالعات و تولید داخل این ماده بسیار مهم و استراتژیک، نفت را همچون گاز به عنوان مزیت تولید آلومینیوم کشور و حتی فولاد قرار دهیم. در زمینه تامین انرژی موردنیاز، برنامه اصلی ایمیدرو اجرای کارخانه‌های آلومینیوم به همراه پکیج نیروگاهی است. برای دستیابی به اهداف ذکر شده در بالا نیاز به حدود ۵میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است که خود گواهی بر عزم و اراده ایمیدرو و مجموعه صنعت و معدن کشور برای ارتقای صنعت آلومینیوم به جایگاه شایسته آن است.
در‌حال‌حاضر جایگاه ایران در تولید جهانی و منطقه‌ای آلومینیوم چگونه است؟
تولید جهانی آلومینیوم در سال ۲۰۰۵ میلادی با ۶درصد رشد نسبت به سال ۲۰۰۴ بالغ بر ۲/۳۱میلیون تن بوده و در بین کشورهای مختلف، چین با ۸/۶میلیون تن بیشترین میزان تولید را به خود اختصاص داده است. در حال حاضر نزدیک به ۶۰درصد از تولید جهانی در اختیار ۵ کشور چین، روسیه، کانادا، ایالات متحده آمریکا و استرالیا است و رتبه ایران در سال ۲۰۰۵ با ۳ پله صعود نسبت به سال ۲۰۰۳ و اختصاص ۷/۰درصد از تولید جهانی بیست و چهارم بوده است و پیش‌بینی می‌شود با اجرای طرح‌های توسعه کنونی و طی سال‌های آتی ایران یکی از ۱۵ کشور اول تولیدکننده آلومینیوم در جهان باشد. در میان کشورهای منطقه، امارات متحده عربی و بحرین در ردیف ۱۰ کشور اول تولیدکننده آلومینیوم قرار دارند.
بررسی مقادیر تولید آلومینیوم در نواحی مختلف دنیا طی سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۵ و نیز پیش‌بینی سال ۲۰۰۶ حاکی از کاهش تولید در آمریکای شمالی، اروپای غربی و تا حدودی اقیانوسیه است در حالی که چین و سایر مناطق آسیا به ویژه منطقه خلیج‌فارس و تا حدودی آمریکای لاتین و آفریقا شاهد افزایش تولید خواهند بود.
البته در رابطه با کشور چین به نظر می‌رسد در میان مدت تولید آلومینیوم این کشور به علت مشکلات ناشی از کمبود ذخایر بوکسیت با کیفیت، برق گران، حمل و نقل و نیز تمهیدات دولتی برای کنترل رشد اقتصادی و سرمایه‌گذاری به منظور جلوگیری از بالا رفتن نرخ تورم، رو به کاهش گذارد. همچنین برخی از واحدهای موجود در اروپا و آمریکای شمالی به دلیل مشکل کمبود برق و زیا‌ن‌ده بودن تولید با انرژی گران، تعطیل شده و یا رو به تعطیل می‌گذارد. بنابراین پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۰۹ حدود ۵/۶میلیون تن ظرفیت از مدار تولید خارج شده و این می‌تواند فرصت بسیار مناسبی برای تولیدکنندگان دارای مزیت مثل کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به ویژه ایران برای رشد جمعیت Smelting باشد.
با توجه به اینکه مسائل مالی همواره جدی‌ترین مشکل بر سر راه طرح‌های توسعه‌ای است. آیا برای تامین منابع مالی طرح‌های آلومینیوم از هم‌اکنون فکر شده است؟
با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از طرح‌های مذکور با همکاری بخش‌خصوصی اجرا خواهد شد، لذا منابع مالی مورد نیاز به ترتیب از محل وام و تسهیلات خارجی، وام و تسهیلات داخلی، آورده سهامداران و منابع داخلی سازمان و صنایع عمومی خواهد بود.
آقای گودرزی اینجا یک سوال اساسی باقی می‌ماند و آن اینکه ما که در‌حال‌حاضر مواد اولیه تولید آلومینیوم را در اختیار نداریم و باید آن را از خارج وارد کنیم با این شرایط آیا فکری برای «لجستیک» این صنعت کرده‌ایم؟
بدون شک مهم‌ترین چالش صنعت آلومینیوم ایران، تامین مواد اولیه آن به ویژه بوکسیت و آلومینا است. برای تشریح این مهم و تعیین مختصات موضوع، لازم می‌دانم توضیحات بیشتری را به اطلاع شما برسانم. در‌حال‌حاضر ۵۲درصد از میانگین جهانی قیمت تمام شده هر تن آلومینیوم را آلومینا، ۲۳درصد الکتریسیته و ۱۴درصد آن را آندهای کربنی تشکیل داده و تنها ۱۱درصد متعلق به دستمزد، نگهداری، تعمیرات، لوازم یدکی و سایر هزینه‌ها است. بررسی روند تغییرات مصرف انرژی برای تولید آلومینیوم اولیه طی یکصد سال گذشته حاکی از کاهش میزان مصرف، از بیش از ۵۰ کیلووات ساعت در ابتدای قرن به حدود ۱۵ کیلو وات ساعت در سال‌های اخیر و نیز کاهش دامنه تکنولوژی‌های مورد استفاده از حیث انرژی مصرفی است که در صورت موفقیت آندهای خنثی و جایگزینی آن با مواد کربنی موجود در سلول‌های الکترولیز و استفاده از کاندهای تر شونده، پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۰ میلادی انرژی مصرفی برای تولید آلومینیوم به کمتر از ۱۱ کیلووات ساعت برسد. بنابراین پیشرفت تکنولوژی در کاهش میزان انرژی مصرفی، سبب کاهش سهم الکتریسیته در قیمت تمام شده و در نتیجه افزایش سهم مواد اولیه به ویژه آلومینا و آند شده و می‌شود. این مهم به خوبی نشان می‌دهد که تنها با تکیه بر مزیت انرژی و بدون در اختیار داشتن منابع غنی و کافی مواد اولیه نمی‌توان به توسعه این بخش و کسب سهم مناسب در تولید جهانی آلومینیوم خوشبین بود.
در شرایطی که ۷۰درصد از آلومینای تولیدی جهان در مالکیت تولیدکنندگان عمده آلومینیوم است و ۲۵درصد آن در قالب قراردادهای بلندمدت و تنها ۵درصد مابقی به صورت قراردادهای Spot مبادله شده و نیز ۶۰درصد از معادن بوکسیت در حال بهره‌برداری، در اختیار تولیدکنندگان آلومینایی است که در کنار این معادن واقع شده و ۳۰درصد آن متعلق به تولیدکنندگان دور از معادن بوکسیت است و تنها ۱۰درصد مابقی به صورت قراردادهای بلندمدت و کوتاه‌مدت مبادله می‌شود، تلاش برای ورود کشور به باشگاه تولیدکنندگان آلومینیوم جهان بدون چاره‌اندیشی اساسی برای تامین مواد اولیه، دور از انتظار است. به همین دلیل از مدت‌ها قبل برنامه‌ریزی‌هایی جدی برای افزایش آلومینا و تامین بوکسیت مورد نیاز کشور کرده‌ایم و تا قبل از پایان برنامه چهارم ظرفیت کشور در تامین مواد اولیه مورد نیاز آلومینیوم همپای این فلز توسعه خواهند یافت و بسیار فراتر از ارقام امروز خواهند شد.
امکان ورود بخش‌خصوصی به صنعت آلومینیوم را چگونه ارزیابی می‌کنید و ایمیدرو چه کمک‌هایی می‌تواند به این بخش کند؟
صنعت آلومینیوم به ویژه در بخش اسملتینگ به دلیل گرایش تولیدات به سمت محصولات نیمه ساخته و تمام شده و نیز برخورداری کشور و منطقه خلیج‌فارس از مزیت نسبی و حتی رقابتی در این زمینه از جمله بخش‌های بسیار پرجاذبه برای سرمایه‌گذاری و حضور بخش‌خصوصی است. در‌حال‌حاضر و با برنامه‌ریزی‌های به عمل آمده بیش از ۵۰درصد سرمایه‌گذاری در این صنعت توسط بخش‌خصوصی صورت خواهد پذیرفت.
مصرف جهانی آلومینیوم در دنیا در‌حال‌حاضر چقدر است و سهم ایران از این مصرف جهانی چه میزان است؟
مصرف جهانی آلومینیوم در سال ۲۰۰۵ میلادی با ۵درصد رشد نسبت به سال ۲۰۰۴ و سرانه مصرف ۸/۴ کیلوگرم بیش از ۳/۳۱میلیون تن بوده است و پیش‌بینی می‌شود این رقم در سال‌جاری با رشد ۵/۴درصدی به بیش از ۳۲میلیون تن افزایش یابد. میزان مصرف آلومینیوم کشور در سال ۱۳۸۴ بیش از ۲۲۸هزار تن بوده که نسبت به سال ۱۳۸۳، ۳/۱درصد رشد داشته و سرانه مصرف کشور به بیش از ۳/۳ کیلوگرم رسیده است. بررسی تولید و مصرف داخلی نشان می‌دهد که در‌حال‌حاضر و با راه‌اندازی کامل مجتمع آلومینیوم المهدی این دو رقم در حال نزدیک شدن به هم بوده و شاهد پیشی گرفتن تولید نسبت به مصرف، طی سال‌های آتی خواهیم بود. براساس برآورد و پیش‌بینی‌های صورت پذیرفته توسط شرکت BHP Billiton به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده مواد معدنی جهان، تقاضای آلومینیوم در سال‌های ۲۰۱۵، ۲۰۲۵، ۲۰۵۰ به ترتیب به ۹/۴۷، ۹/۶۷ و ۱۳۶میلیون تن خواهد رسید.
وضعیت تامین برق مورد نیاز صنعت آلومینیوم با توجه به نقش و سهم انرژی در تولید آلومینیوم به چه صورتی است؟
در‌حال‌حاضر و در روش احیای الکترولیزی آلومینیوم موسوم به فرآیند هال- هرولت، به عنوان تنها روش تولید صنعتی این فلز ۲۰ تا ۴۰درصد قیمت تمام شده را انرژی الکتریکی به خود اختصاص داده و از این‌رو به دلیل بازیابی آسان و صرف تنها ۵درصد انرژی اولیه، آن را به بانک انرژی تبدیل کرده است. بنابراین صنعت آلومینیوم به دلیل نوع فرآیند تولید (الکترو متالورژی) در زمره صنایع انرژی‌بر به حساب می‌آید. در‌حال‌حاضر متوسط مصرف انرژی الکتریکی در دنیا برای تولید هر کیلوگرم آلومینیوم بیش از ۱۵ کیلووات ساعت است که چندین برابر مصرف انرژی در صنایع فولاد و حتی صنایع مشابه‌ای چون مس است. در ایران نیز برق مصرفی برای تولید هر کیلوگرم آلومینیوم اولیه به ترتیب در ایرالکو (اراک) و المهدی حدود ۴/۱۸ و ۲۹/۱۶ کیلووات ساعت است. در شرایط کنونی نزدیک به ۵۰درصد انرژی الکتریکی مورد مصرف برای تولید آلومینیوم جهان از برقابی، ۳۶درصد از زغال و کمتر از ۱۰درصد آن از گاز طبیعی به دست می‌آید و در این میان سهم انرژی هسته‌ای ۸/۴درصد است.
منبع: معدن و توسعه
ارسال نظر