جای خالی کیفیت

حمید رضا بهداد

-خودروسازان ایرانی طی سال گذشته نزدیک به یک و نیم میلیون دستگاه خودرو را به تولید رسانده و رشدی ۷/ ۱۱ درصدی را در مقایسه با سال ۸۷ ، نصیب خود کردند. اگرچه رشد تولید داخلی و به تبع آن، ثبات اشتغال، موضوعی خوشایند و بسیار مهم در خودروسازی ایران به حساب می آید، اما باید توجه داشت که این رشد، با مدد تولید چه نوع محصولاتی نصیب صنعت کشور شده است.

آیا تولیدات فعلی خودروسازی ایران ، قابلیت رقابت در عرصه های جهانی و پنجه انداختن در پنجه غول های خودروساز دنیا را دارند؟

آیا این رقم تولید ، صادرات محور نیز هست؟

طبق آنچه که از آمار رسمی تولید خودروهای سواری در ایران و طی سال ۸۸ بر می آید، حدود ۹۷۰ هزار دستگاه از این آمار را محصولات پر مصرفی نظیر پژو ۴۰۵ و پارس، در کنار خودرو کم کیفیتی به نام پراید، تشکیل می دهند و این موضوع، نشانه خوبی در خودروسازی ایران با حدود نیم قرن تجربه نیست.

در واقع طی سال های اخیر اگرچه خودروسازان داخلی همواره بر تولید محصولات خود در بخش سواری افزوده و در این زمینه رشد را تجربه کرده اند، اما وقتی نزدیک به ۷۵ درصد تولید آنها را، پرمصرف ها و کم کیفیت ها، تشکیل می دهند، نمی توان چندان به این رشد تولید دل بست و آن را ستود. این نکته قبول که در حال حاضر تولید خودرو سواری در کشور به حدی رسیده که مشتریان، دیگر مانند چندین سال پیش، در صف خرید قرار ندارند و به جز مواردی استثنایی، در مدت زمانی کوتاه، صاحب خودرو می شوند، اما غالب آنها از کیفیت محصولات خودروسازی ایران راضی نیستند و در آینده نیز با توجه به افزایش قیمت بنزین، بر این نارضایتی به خاطر مصرف سوخت بالای برخی خودروها، افزوده خواهد شد.

این گذشته ، هم اکنون رقابت در بازارهای خودرو دنیا ، بسیار سخت و فشرده شده و خودروسازان بزرگ سعی دارند با عرضه محصولاتی با کیفیت تر ، ارزان تر و البته کم مصرف تر ، مشتریان خود را حفظ کنند ، چراکه به خوبی می دانند ، ذره ای لغزش در فضای بحرانی اقتصاد این روزهای جهان ، از دست رفتن بازارهای صادراتی را در پی دارد. این موضوع در شرایطی است که خودروسازان داخلی با توجه به کششی که بازار ایران دارد و البته به لطف تعرفه بالای واردات خودرو ، چندان پروایی بابت به خطر افتادن میزان فروش و سود خود ندارند و شاید از همین روست که صادرات ، جایگاه قدرتمندی در برنامه های آنها ندارد.

طبق استراتژی تدوین شده برای خودروسازی ایران، این صنعت باید طی سال ۱۴۰۴ ، نزدیک به سه میلیون دستگاه محصول به تولید برساند و یک سوم آن نیز صادر شود ، حال آنکه با وضعیت فعلی کیفیت خودروهای تولید ، رسیدن به چنین آرزویی ، سخت و حتی محال به ذهن می آید. به نظر می رسد در این شرایط اگر خودروسازان کشور، کمی از رشد تولید خود کاسته و به کیفیت تولیدات نیز توجه بیشتری کنند، آینده روشنی در انتظار آنها خواهد بود و در غیر این صورت و با توجه به اقداماتی که قرار است در زمینه کاهش تدریجی تعرفه واردات خودرو انجام شود، قطعا در آینده، بازار کشور به شکلی که هم اکنون هست، روی خوش به آنها نشان نخواهد داد.

به باور کارشناسان، تیراژ بالای تولید خودرو، در شرایطی، کاملا مثبت و قابل ستایش خواهد بود که در کنار آن، کیفیت هم دیده شود و مصرف کنندگان نیز در سطحی وسیع از جامعه نسبت به خودروهای تولیدی، رضایت داشته باشند. به کارگیری دانش فنی روز از طریق تحقیق و توسعه ، نوسازی و به روزرسانی ماشین آلات تولیدی در واحدهای قطعه سازی و خودروسازی ، به کارگیری مدیران با تجربه و متخصص در کنار حمایت مالی و معنوی دولت مردان ، از جمله مهترین راهکارهای افزایش کیفیت خودروهای ساخت داخل است.

قطعا با رشد کیفی خودروهای داخلی ، نه تنها بازار خودروسازان وطنی در کشور ، حفظ می شود ، بلکه آینده‌ای روشن نیز در زمینه صادرات خودرو ، پیش چشم آنها باز خواهد شد.

واما آمار

اما نگاهی به آمار تولید خودروسازان در سال گذشته بیندازیم. سه خودروساز نیمه دولتی کشور در حالی با تولید یک میلیون و ۲۹۱ هزار و ۶۸۱ دستگاه خودرو سواری طی سال ۸۸، به رشدی ۷ /۱۱ درصدی در مقایسه با سال ۸۷ دست یافتند که تجاری سازان داخلی با ثبت آمار تولیدی ۵۷ هزار و ۴۸۲ دستگاهی در بازه زمانی مورد نظر، افتی ۵ /۲۸ درصدی را تجربه کردند.

این در شرایطی است که طبق تازه‌ترین آمار سازمان بازرسی کیفیت و استاندارد و سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت، حدود ۷۵ درصد خودروهای سواری تولید داخل از کیفیت پایین و مصرف سوخت بالایی برخوردارند.

در این افت و خیز تولید که آمار آن روی سایت رسمی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران قرار گرفته است، ایران خودرو رشد تولیدی ۱۳ درصدی را به خود می‌بیند و سایپا نیز، پنج درصد رشد را طی سال پیش و در مقایسه با سال ۸۷، تجربه کرده است.

پارس خودرو نیز که مانند سایپا، پراید محصول پرتیراژ و استراتژیک این شرکت به شمار می‌رود، در بازه زمانی مورد نظر با رشد تولیدی ۱۷ درصدی روبه‌رو شده است.

در آمار تولید سواری‌ها، طبق معمول، پراید به عنوان خودرویی کم کیفیت، بیشترین تیراژ تولید را در اختیار دارد و مرسدس بنز ایران خودرو نیز کم تیراژترین به شمار می‌رود. از مجموع ۱۷ مدل خودرو سواری تولیدی، شش مدل در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، با افت تولید مواجه شده‌اند که در این بین، سواری مرسدس بنز بیشترین کاهش تولید را به خود اختصاص داده است. بالاترین درصد رشد را نیز پژو ۴۰۵ در اختیار دارد.

همچنین سایپا طی سال گذشته تنها ۱۱۴ دستگاه مینیاتور را به تولید رسانده است.

افت ۷۲ درصدی تندر ایران خودرو

در شرایطی که پارس خودرو توانست با تولید ۲۵ هزار و ۱۱۷ دستگاه تندر ۹۰ طی سال گذشته، به رشدی هفت درصدی در مقایسه با سال ۸۷ دست یابد، ایران خودرو در بازه زمانی مذکور تنها هفت هزار و ۸۴۷ دستگاه تندر را به تولید رساند و نتیجه آن، افت تولید ۷۲ درصدی این محصول فرانسوی است.

تندر در مجموع طی سال گذشته و در مقایسه با سال ۸۷، افتی ۶/ ۳۶ درصدی را به خود می‌بیند.

افت تولید تندر ۹۰، رابطه‌ای مستقیم با بدهی خودروسازان به رنوپارس (تامین کننده قطعات تندر) دارد، به نحوی که این بدهی سبب شده تا رنوپارس نتواند قطعات تندر را در مقاطع زمانی مورد نیاز، در اختیار ایران خودرو و پارس خودرو قرار دهد.

در حال حاضر نزدیک به سه سال از آغاز تولید تندر-۹۰ در ایران می‌گذرد، اما این میهمان فرانسوی هنوز به تیراژ مناسبی دست نیافته و به همین دلیل با قیمتی زیاد به تولید می‌رسد و در بازار عرضه می‌شود.

پرمصرف‌ها و کم‌کیفیت‌ها در خط یک تولید

رشد تولید ۷ /۱۱ درصدی خودروهای سواری کشور در شرایطی است که بیشترین سهم را از این رشد، خودروهایی نظیر پژو ۴۰۵ و پراید در اختیار دارند.

پژو ۴۰۵ که هم اکنون استراتژیک ترین محصول ایران خودرواست، با آمار تولیدی ۱۷۴ هزار و ۵۹۶ دستگاهی طی سال گذشته، ۴۰ درصد رشد را در مقایسه سال ۸۷ به خود می‌بیند.

پژو ۴۰۵ محصولی پرمصرف و متعلق به ۳۰ سال پیش به حساب می‌آید و ۲۰ سالی می‌شود که میهمان جاده مخصوص است.

همچنین پژو پارس دیگر محصول استراتژیک و پرمصرف ایران خودرو نیز در بازه زمانی مذکور آمار تولیدی ۱۰۲ هزار و ۴۹ دستگاهی را از خود به جا گذاشته و این آمار متضمن رشد ۳۳ درصدی پارس شده است. اگرچه دقیقا مشخص نیست ایران خودرو در شرایطی که امسال سال گرانی بنزین است و ایرانی‌ها به دنبال خودروهای کم‌مصرف خواهند رفت، با چه توجیهی بخش اعظم تولید خود را به پارس و ۴۰۵ اختصاص داده است، اما به نظر می‌رسد این شرکت برای ماندن در بازار چاره‌ای جز این ندارد؛ چراکه محصولات قابل عرضه چندانی در ایران خودرو به چشم نمی‌آید.

اما رشد تولید خودروهای پرمصرف پارس و ۴۰۵ را باید در کنار آمار تولید ۵۴۴ هزار و ۱۵۹ دستگاهی پراید بگذاریم. آنچه که از آمار تولید سال گذشته خودروسازان در بخش محصولات سواری برمی‌آید، سهم حدودا ۷۵ درصدی پرمصرف‌ها و کم‌کیفیت‌ها از تولید داخلی است. طبق آمار، سایپا تا پایان اسفند ‌ماه سال گذشته، ۲۹۶ هزار و ۵۸۰ دستگاه انواع پراید را به تولید رسانده و در این زمینه به رشدی پنج درصدی دست یافته است. همچنین پارس خودرو زیرمجموعه سایپا نیز در بازه زمانی مورد نظر، ۲۴۷ هزار و ۵۷۹ دستگاه پراید را از خط تولید خود خارج و رشد تولیدی ۱۸ درصدی را در این زمینه نصیب خود کرده است. پراید طبق آمار سازمان بازرسی کیفیت و استاندارد، کیفیت نازلی دارد. طی یکی دو سال گذشته، همواره صحبت‌های زیادی مبنی بر حذف پراید از چرخه تولید مطرح شده است؛ اما با این وجود ظاهرا سایپا به هیچ وجه قصد خداحافظی با این کره‌ای قدیمی را ندارد. پراید البته از مصرف سوخت نسبتا مناسب و قیمتی زیر ۱۰ میلیون تومان برخوردار است و این دو مورد، سبب شده که ایرانی‌ها از این محصول استقبال کنند.

سال افت روآ

اگر پژو روآ نیز مانند پارس و ۴۰۵ ، با استقبال مشتریان روبه‌رو بود، ایران خودرویی‌ها قطعا تیراژ این محصول قدیمی و پرمصرف را نیز در کنار ۴۰۵ و پارس افزایش می‌دادند. روآ طی سال گذشته به عکس دیگر پژویی‌های ایران خودرو، نه تنها رشد تولید را تجربه نکرده است، بلکه افت تولیدی ۳۶ درصدی را نیز در مقایسه با سال ۸۷ به خود می‌بیند و از این رو باید سال ۸۸ را سال افت روآ بنامیم. افت تولید روآ در حالی است که پژو ۲۰۶ با آمار تولیدی ۱۱۴ هزار و ۹۸۳ دستگاهی طی بازه زمانی مذکور، با رشد ۳۱ درصدی روبه‌رو است. ۲۰۶، جزو خودروهای کم‌مصرف تولید داخل به شمار می‌رود و در مدل هاچ‌بک و صندوق‌دار به تولید می‌رسد. ایران خودرویی‌ها عنوان کرده‌اند طی سال جاری با توجه به گرایش مشتریان به سمت خودروهای کم‌مصرف، تیراژ ۲۰۶ را افزایش خواهند داد. همچنین سمند، دیگر محصول ایران خودرو نیز طی سال گذشته، رشدی ۱۹ درصدی را در مقایسه با سال ۸۷ به خود می‌بیند. ایران خودرو تا پایان اسفند ماه ، ۱۰۵ هزار و ۳۴۰ دستگاه سمند را به تولید رسانده است.

افت تولید بنز و رشد سوزوکی

ویتارا که در ایران خودرو خراسان و تحت برند سوزوکی ژاپن به مونتاژ می‌رسد، طی سال گذشته و در مقایسه با سال ۸۷، رشدی ۱۰ درصدی را به خود می‌بیند. این در شرایطی است که بنز ، میهمان آلمانی ایران خودرو با تیراژی بسیار اندک، طی بازه زمانی مورد نظر، افتی ۹۴ درصدی را تجربه کرده است. ایران خودرو تا پایان اسفند ماه ، تنها سه هزار و ۹۳۷ دستگاه ویتارا و ۲۰۷ دستگاه بنز را مونتاژ کرده است.

مینیاتور، فقط ۱۱۴ دستگاه

مشخص نیست سایپایی‌ها با چه برنامه ریزی و استدلالی سال ۸۷ حدود ۱۲ هزار دستگاه مینیاتور را پیش فروش کرده اند، خودرویی که طی سال گذشته، تنها ۱۱۴ دستگاه از آن به تولید رسیده است. مینیاتور که سایپایی‌ها از آن با نام خودرو ملی یاد می‌کنند، زمستان سال ۸۷ رونمایی شد. این محصول، ظاهرا با مشکل تامین قطعات از سوی شرکت‌های خارجی روبه‌رو است. مسوولان سایپا عنوان کرده اند که مینیاتورهای ثبت نامی را تا خرداد ماه امسال تحویل خواهند داد.

ریو در سرپایینی

در شرایطی که سایپا طی سال گذشته با تولید ۱۴ هزار و ۵۳۷ دستگاه زانتیا، به رشدی ۳۳ درصدی در تولید این محصول در مقایسه با سال ۸۷ دست یافته است، ریو، کره ای مونتاژی این شرکت با افت تولیدی ۱۴ درصدی طی بازه زمانی مورد نظر روبه‌رو است. این افت و خیز در شرایطی است که زانتیا تابستان سال جاری، سایپا را ترک خواهد کرد؛ اما خبری در زمینه حذف ریو از خط تولید این شرکت به گوش نمی رسد.

کاهش تولید دودیفرانسیل‌ها

نگاهی نیز به آمار تولید مونتاژی‌های پارس خودرو بیندازیم. این شرکت در حالی طی سال گذشته و نسبت به سال ۸۷ در تولید خودروهای دودیفرانسیل نظیر رونیز و همچنین نیسان پیکاپ، با افت تولیدی به ترتیب ۴۳ و ۲۲ درصدی مواجه شده است که مگان و ماکسیمای این شرکت رشد تولید را طی بازه زمانی مورد نظرتجربه کرده‌اند. مگان، میهمان فرانسوی پارس خودرو۳۸ درصد رشد را به خود می‌بیند و ماکسیمای ژاپنی و پرمصرف این شرکت نیز به رشدی۲۵ درصدی دست یافته است.