احمد زارع مقدم (رئیس امور مالیاتی کد ۲۰۸۸ کاشان و مدرس دانشگاه)

جامعه امروز، جامعه ای پویا، متحول و پیشرو است که به همین دلیل، همواره با محیط اطراف خود در تعامل بوده و از این طریق، تاثیر گذاری متقابل دارد. بر همین اساس می توان گفت که جامعه فعلی، شایسته آگاهی و دانایی است. از طرف دیگر، زندگی اجتماعی و برخورداری جامعه از مزایای زندگی جمعی ، نیازمند یک سلسه قوانین و مقررات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ... می باشد که باید از سوی هر یک از افراد جامعه رعایت شود از این رو ما نیز قصد داریم در این شماره درباره یکی از این قوانین و مقررات تحت عنوان قانون مالیات ها، مباحث آموزشی را با زبان ساده و قابل استفاده برای عموم اشخاص حقوقی و حقیقی (به خصوص برای شرکت ها، صاحبان مشاغل و حقوق بگیران) ارائه کنیم.

مالیات؛ ابزار مهم سیاست های اقتصادی

امروزه مالیات به عنوان یکی از ابزارهای مهم سیاست اقتصادی به شمار می‌رود؛ به عبارت دیگر مالیات نه تنها به عنوان یکی از اقلام درآمدی دولت محسوب می شود. بلکه دولت ها می توانند باکمک سیاست های مختلف اقتصادی و با یاری از سیاست های مالیاتی در زمینه توزیع عادلانه درآمد و حمایت از اقشار آسیب پذیر اقدام کنند. درآمدهای مالیاتی، یکی از اقلام مهم درآمدی در بودجه دولت ها هستند؛ به گونه ای که در بعضی از کشورها نظیر آلمان و استرالیا، حدود ۹۰ درصد از درآمدهای عمومی دولت، از طریق درآمدهای مالیاتی تعیین می شود. در ایران نیز با وجود درآمدهای سرشار نفتی، مالیات در بودجه عمومی دولت نقش تعیین کننده ای دارد؛ به طوری که دومین منبع درآمدی دولت محسوب می شود. اهمیت مالیات و نقش آن در اقتصاد کشور زمانی نمود پیدا می کند که نفت و درآمدهای ناشی از مشتقات آن را به عنوان یک سرمایه در نظر بگیریم و سعی داشته باشیم آن را برای آیندگان حفظ و ذخیره کنیم. بر این اساس و با همین دیدگاه، در برنامه چهارم توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور پیش بینی شده که دولت مکلف است سهم اعتبارهای هزینه تامین شده از محل درآمدهای غیر نفتی دولت را به گونه ای افزایش دهد که تا پایان برنامه چهارم، اعتبارهای هزینه ای دولت به طور کامل از طریق درآمدهای مالیاتی و سایر درآمدهای غیر نفتی تامین شود.

مالیات و انواع آن

مالیات، عبارت است از آن قسمت از درآمد یا دارایی اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی که دولت برای جبران هزینه های خویش و به موجب قانون دریافت می کند.

مالیات ها در مجموع به دو دسته کلی تقسیم می شوند:

الف) مالیات های مستقیم:

مالیات بر دارایی: مالیات بر ارث و مالیات بر حق تمبر را در بر می گیرد. مالیات بر درآمد: مالیات بر درآمد املاک، مالیات بر درآمد حقوق، مالیات بر درآمد مشاغل، مالیات بر درآمد اشخاص حقوق، مالیات بر درآمد مشاغل، مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی، مالیات بر درآمد کشاورزی و مالیات بر درآمد اتفاقی را شامل می شود.

ب) مالیات های غیر مستقیم:

مالیات بر واردات: مانند انواع مالیات بر واردات اتومبیل های خارجی، سود بازرگانی، عوارض گمرکی و ...

قانون فعلی مالیات های مستقیم بر اساس قانونی است که در سال ۱۳۶۶ تصویب شده و از ابتدای سال ۱۳۸۶ به اجرا درآمده، ولی قانون مذکور دو بار اصلاح شده است. اصلاحیه دوم در تاریخ ۲۷ بهمن ماه سال ۱۳۸۰ صورت گرفته است. در ضمن اصلاحیه دوم در مورد نزخ مالیاتی و ترتیب رسیدگی برای اشخاص حقوقی از ابتدای سال ۱۳۸۰ قابل اجرا بوده، ولی سایر موارد اصلاح شده از ابتدای سال ۱۳۸۱ قابلیت اجرایی دارد.

تعریف مالیات ها مالیات بر دارایی

مالیات بر دارایی، از انواع مالیات های مستقیم بوده و در قانون مالیات های مستقیم فعلی ایران، شامل مالیات بر ارث و حق تمبر است که مالیات بر ارث مشتمل بر موارد ۱۷ لغایت ۴۳ و حق تمبر مشتمل بر مواد ۴۴ لغایت ۵۱ است.

مالیات بر ارث

طبق ماده ۱۷ قانون مالیات های مستقیم، هرگاه در نتیجه ی فوت شخصی اعم از فوت واقعی یا فرضی، اموالی از متوفا باقی بماند، مشمول مالیات بوده و ماده ۱۹ قانون مذکور، اموال مشمول مالیات بر ارث تمامی ماترک متوفا واقع در ایران یا خارج از ایران اعم از منقول و غیر منقول و مطالبات قابل وصول و حقوق مالی پس از کسر هزینه کفن و دفن در حدود عرف و عادت و واجبات مالی و عبادی در حدود قواعد شرعی و دیون محقق متوفا را در بر می گیرد.

چرخه بررسی پرونده های مالیات بر ارث بدین صورت است که پس از فوت متوفا، وارث (به صورت فردی یا جمعی) یا ولی یا امین یا قیم یا نماینده قانونی آن ها مکلف هستند بر اساس ماده ۲۶ قانون مالیات های مستقیم، ظرف ۶ ماه از تاریخ فوت متوفا، با تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث، تمامی اقالم ماترک را با تعیین بهای زمان فوت و تصریح مطالبات و بدهی ها، به انضمام مدارک مربوطه به اداره امور مالیاتی صلاحیت دار تسلیم و رسید دریافت کنند.

نکته قابل توجه در خصوص اظهارنامه مالیات بر ارث این است که با توجه به تبصره ماده فوق، تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث با مشخصات مذکور، از طرف یکی از وراث کفایت می کند و از سایر ورثه سلب تکلیف می شود. در ضمن با توجه به صراحت ماده ۲۷، اداره امور مالیاتی صلاحیت دار در مورد ارث اداره امورمالیاتی است که آخرین اقامتگاه قانونی متوفا در محدوده آن واقع بوده و اگر متوفا در ایران مقیم نبوده ، اداره امور مالیاتی مربوط در تهران خواهد بود.

مشمولان مالیات بر ارث طبق ماده ۲۸ قانون مالیات های مستقیم، مالیات متعلق را بر اساس اظهارنامه به رسم علی الحساب پرداخت و رسید دریافت می‌کند. اداره امور مالیاتی مربوطه نیز مکلف است با توجه به ماده ۳۱ قانون مالیات های مستقیم، پس از تسلیم اظهارنامه مذکور در صورت درخواست کتبی مودی، ظرف یک هفته گواهی نامه (فرم۱۸) متضمن رونوشت مصدق ریز ماترک را که در اظهارنامه نوشته شده، صادر و به مودی تسلیم کند، که این گواهی نامه فقط از نظر صدور برگ وراثت (انحصار وراثت) معتبر است.