ثبات نرخ ارز بازار جهانی را از ما می‌گیرد

خرما از جمله محصولات کشاورزی است که به لحاظ اقتصادی از اهمیت بالایی برخوردار است و ایران با تولید سالانه حدود ۸۸۰هزار تن از این محصول و دارا بودن ۱۳درصد تولید خرمای جهان، جزو بزرگ‌ترین تولیدکنندگان خرما در جهان محسوب می‌شود.

به رغم ظرفیت‌های بالای تولید و تقاضای بالای بازارهای جهانی، میزان صدور خرمای ایران از تناسب با میزان تولید آن برخوردار نیست. از تولید سالانه قریب به ۸۸۰هزار تن خرما، ۳۵۰هزار تن آن مصرف تازه خوری می‌شود و قریب به ۲۳۰هزار تن جهت صنایع تبدیلی مورد مصرف قرار می‌گیرد و تنها ۳۵۰هزار تن از این محصول صادر می‌شود.

۲۰ الی ۲۵درصد کل محصول تولیدی نیز ضایعات این محصول است. براساس آمار FAO ایران طی سال ۲۰۰۵ با ۸۸۰هزار تن پس از مصر که دارای تولید ۱/۱میلیون تنی است و عربستان با ۹۰۰۰هزار تن در جایگاه سوم تولید خرمای جهان جای داشته است. اما دلایل متعددی در صدور نامتناسب این محصول در مقایسه با تولید آن وجود دارد.

مدیرعامل شرکت‌ «آرات» نبود تخصص در کار صادرات را از مشکلات زیربنایی تجارت این محصول می‌داند و معتقد است که وجود تخصص لازمه توسعه صادرات خرما است.

سیامک شهریاری می‌افزاید: از دیگر مشکلات صدور این محصول بسته‌بندی نامناسب است.

مدیرعامل شرکت «آرات» که به عنوان صادرکننده نمونه سال ۸۶ انتخاب شده، تصریح می‌کند: این محصول به صورت فله و در بسته‌بندی‌های ۱۰کیلویی به دیگر کشورها صادر می‌شود که این حجم سبب کاهش تقاضا است درحالی که بسته‌بندی‌های کوچک و مناسب بازار تقاضای بیشتری دارد.

وی صادرات تونس را به دلیل داشتن بسته‌بندی‌های موفق در یافتن بازارهای جدید و نیز حفظ بازارهای خود موفق می‌داند و تشریح می‌کند: با وجود اینکه خرمای تونس از کیفیت پایین‌تری نسبت به خرمای ایران برخوردار است ولی به دلیل داشتن بسته‌بندی‌های کوچک و مناسب ۳ تا ۴برابر محصول ایرانی قیمت‌گذاری می‌شود و این کشور در توسعه و حفظ بازارهای خود بسیار موفق‌تر از ایران عمل می‌کند.

عضو هیات‌مدیره اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران همچنین معتقد است: ثبات نرخ ارز، تورم، افزایش مداوم هزینه‌های تجاری، عدم پرداخت به‌موقع تسهیلات و کاهش جوایز صادراتی از عوامل تاثیرگذار بر روند صدور خرماست.

وی می‌گوید: برخلاف واردکنندگان که از افزایش هزینه‌ها و تورم و ثبات نرخ ارز متنفع می‌شوند، صادرکنندگان بیشترین ضرر را متحمل می‌شوند.

شهریاری می‌افزاید: سال‌هاست که صادرکنندگان چه در جلسات حضوری و چه در مصاحبه‌ها و مقالات مکرر به دولت‌مردان محترم گوشزد کرده‌اند که ثبات نرخ ارز و افزایش هزینه‌ها باعث از دست رفتن بازارهای صادراتی خواهند شد.

وی با بیان‌اینکه مطلب فوق‌تکراری است و مقامات محترم دولتی بارها این مطالب را شنیده‌اند تاکید می‌کند: متاسفانه مسوولان راه‌کار کارسازی برای جبران خسارات به‌صورت جدی مشخص نکرده‌اند. تا چند سال پیش مقامات محترم برای جبران خسارات وارده به صادرکنندگان تمهیداتی در قالب جوایز صادراتی و یارانه صادراتی می‌اندیشیدند و مورد اجرا می‌گذاشتند،‌اگرچه این تدابیر جوابگوی ۱۰۰درصد خسارات وارده نبود اما باز هم بخشی از خسارات را جبران می‌نمود، اما با کاهش درصد جوایز صادراتی نه‌تنها هدف‌های پیش‌بینی شده محقق نشد بلکه صادرکنندگان روزنه امید را به تدریج بسته‌تر می‌بینند.

مدیرعامل شرکت آرات دلایلی را که تصمیم‌گیرندگان کاهش جوایز صادراتی برای صادرات کشمش و خرما اعلام می‌کند این‌گونه تشریح می‌‌کند: چنانچه خرما و کشمش در بسته‌های کوچک‌تر از ۲کیلوگرم صادر شود مشمول جوایز بیشتر و بیشتر از آن مشمول جوایز کمتر خواهند شد.

وی تصریح می‌کند: دست‌اندرکاران و کارشناسان محترم تدوین پرداخت جوایز صادراتی در سال گذشته برای بسته‌بندی‌های کوچک‌تر که ارزش افزوده بیشتری دارند جوایز صادراتی بیشتر و برای بسته‌بندی‌های بزرگ‌تر صادراتی جوایز کمتری در نظر گرفته‌اند.

این تدبیر در نوع خود بسیار خوب و جای تقدیر دارد چرا که حداقل کالا کمتر به صورت فله صادر می‌شود و ارزش افزوده بسته‌بندی نصیب کارفرمایان و کارمندان و کارگران شرکت می‌شود. اما سوال مهم اینجا است که آیا بسته‌بندی کوچک برای تمام محصولات صادراتی زمینه‌ای برای افزایش صادرات است؟

شهریاری ادامه می‌دهد: من اطلاع دقیقی از مثلا وضعیت پسته در دنیا ندارم که چند درصد آن در بسته‌های کوچک مصرف می‌شود و چند درصد آن مصرف صنعتی دارد. اما در مورد خرما و کشمش این اطلاعات وجود دارد که سهم بسیار بالای مصرف کشمش و خرما صنعتی است.

کمتر از ۱۰درصد کشمش مصرفی در خارج از کشور در فروشگاه‌ها برای مصرف خانوار خریداری می‌شود و بیش از ۹۰درصد آن مصرف صنعتی دارد.

بنابراین برای مصرف‌کننده‌های صنعتی که عمدتا کارخانجات شیرینی و کیک‌پزی هستند اصلا نیاز نیست که خرما و کشمش در بسته‌بندی‌های کوچک و شیک عرضه شود بلکه آنها تمایل دارند که کالایی با کیفیت خوب و قیمت مناسب خریداری کنند و چون عرضه کالا در بسته‌بندی‌های کوچک و شیک نسبت به کالا در کارتن گران‌تر است لذا آنها که ۹۰درصد مصرف‌کنندگان کشمش و خرما را تشکیل می‌دهند ترجیح می‌دهند کالای خود را در کارتن خریداری نمایند.

وی می‌گوید: کارشناسان محترم جوایز صادراتی باید برای هر کالای صادراتی با در نظر گرفتن کلیه جوانب درصد جایزه را تعیین نموده و جایزه را به صادرکننده‌ای متعلق بدانند که کالای با کیفیت بالا و استانداردهای معتبر تولید و صادر می‌کند.