زهرا عنایتی*

فقط سه سال به زمان تعیین‌شده برای تحقق اهداف «سند توسعه هزاره سازمان ملل» باقی مانده؛ سندی که بر فراگیر شدن آموزش ابتدایی برای کودکان سراسر جهان تاکید دارد دستشان به جایی نمی‌رسد و حرفشان خریداری ندارد. عقلشان نمی‌رسد و خیر و صلاحشان را نمی‌دانند و این ما هستیم که بهتر از هر کس و خودشان تشخیص می‌دهیم چه برایشان بهتر است. کی، کجا و چه‌جور زندگی کردنشان را ما تعیین می‌کنیم و هرگاه احساس کردیم از جاده اصلی زندگی به دور شده‌اند، برایشان حکم صادر می‌کنیم. خود را مالک آنها می‌دانیم و به این سبب هر تصمیمی را برایشان جایز می‌دانیم ...

مدتی قبل، ملالی، دخترک پاکستانی، هدف گلوله نیروهای طالبان قرار می‌گیرد، آن هم تنها و تنها به دلیل اشتیاقش به درس و مشق و تحصیل. ملالی، یکی از هزاران کودکی است که قربانی تحجرات کسانی هستند که خود را مالک «کودکان دختر» شان می‌دانند...

قبح این ماجرا، کافی بود تا اهالی سازمان ملل را به جنب و جوش بیندازد و آنان را نگران از موفقیت «برنامه توسعه هزاره» نماید؛ برنامه‌ای که تنها سه سال تا تاریخ مشخص‌شده برای تحقق اهداف آن باقی مانده. برنامه توسعه هزاره سازمان ملل، طرحی‌ است که در سال ۲۰۰۰ توسط بالغ بر ۱۹۰ کشور عضو سازمان ملل تصویب و سال ۲۰۱۵ به عنوان نقطه پایانی آن انتخاب شد. در متن این طرح، دست یافتن به پوشش آموزش ابتدایی برای همه کودکان جهان، دومین اولویت از اهداف هشت‌گانه‌ای است که مقرر شده تا پایان سال ۲۰۱۵ محقق شوند.

با وجود اینکه عده‌ای بر این باورند زمان مقررشده برای تحقق اهداف «سند توسعه هزاره سازمان ملل» کافی نیست، اما برنامه پیشنهادی جدید بان‌کی‌مون با نام «اول آموزش»، حساسیت این موضوع و تلاش سازمان ملل برای ریشه‌کن ساختن این معضل را نشان می‌دهد. پیشنهاد موسوم به «اول آموزش»، سه اولویت را به عنوان شعارهای خود انتخاب کرده: فرستادن تمام کودکان دنیا به مدرسه، افزایش کیفیت آموزش و بالاخره تلاش برای دغدغه‌مند ساختن همه شهروندان جهان، در زمینه فراگیرسازی آموزش و پرورش کودکان.

طرح «اول آموزش»

هدف از این طرح ابتکاری سازمان ملل که قرار است با هدایت مستقیم دبیرکل سازمان ملل پیش رود، رشد سیاست‌های آموزش و پرورش، تقویت جنبش جهانی برای دستیابی به آموزش کیفی و تولید بودجه بیشتر و کافی از طریق تلاش‌ها و حمایت‌های پیوسته در سراسر جهان است. دستاوردهای به دست آمده در حوزه آموزش و پرورش، بر تمام اهداف ذکرشده در «سند توسعه هزاره»، از فرزند کمتر و مرگ و میر کمتر مادران تا سلامت بهتر، درآمد بیشتر و تحقق جوامع دوستدار محیط زیست، موثر خواهد بود.

کمپین «من ملالی هستم»

۱۱۵ میلیون کودک کارگر در مشاغل پرخطر

۶۱ میلیون کودک که در سن مدارس ابتدایی هستند ولی به مدرسه نمی‌روند

و ۳۴ میلیون کودک دختر بازمانده از تحصیل ...

در چنین وضعیتی، ۱۲ نوامبر ۲۰۱۲ را به نام «ملالی» زده‌اند تا هر کس به یاد این روز و واقعه تلخش افتاد، آمار دلخراش میلیونی کودکانی چون وی را به یاد بیاورد و فراموش نکند که در آغاز هزاره تمدن و پیشرفت، هنوز کودکان مقهور غضب‌های متعصبانه هستند و هنوز کیف و کتاب و درس و مشق آرزوی دل‌های کوچکی است که نمی‌دانند چرا و به کدامین منطق باید از طبیعی‌ترین حقوق خود محروم باشند.

کمپین «من ملالی هستم»، که در راستای طرح پیشنهادی بان‌کی‌مون شروع به فعالیت کرده، شعار ساده ولی مهمی دارد: «با همکاری یکدیگر، آموزش را برای تمام کودکان در سراسر دنیا امکان پذیر خواهیم کرد»

این کمپین، بعد از ترور شدن ملالی، به نام او و برای جلوگیری از محرومیت کودکانی چون او، با هدف فراهم کردن شرایط تحصیل برای تمام کودکان دنیا، تشکیل شد. این کمپین قصد دارد در کنار برنامه‌های اصلی خود، با سه طرح مذاکره با دولت پاکستان برای پذیرش فراگیرسازی آموزش برای همه کودکان، مذاکره با تمام کشورها برای منع تبعیض علیه دختران دانش‌آموز و مذاکره با تمام سازمان‌های بین‌المللی برای اطمینان از آموزش ۶۱ میلیون کودک خارج از مدرسه تا پایان ۲۰۱۵، به مشکلات سوادآموزی و آموزش در سطح جهانی پایان دهد.

برنامه‌های کمپین

کمپین «من ملالی هستم»، با هفت برنامه اصلی در راستای حمایت از گسترش آموزش برای کودکان و به ویژه برای کودکانی که به دلایل غیر انسانی از حق طبیعی آموزش محرومند، اقدام به فعالیت کرده است. رئوس برنامه‌های کمپین از این قرار است:

۱- حمایت از شعار «آموزش حق هر انسان است و باید اطمینان حاصل شود که هر کودکی صرف‌نظر از جایی که متولد شده، فرصتی عادلانه برای دسترسی به این حق خود دارد»:

این کمپین با ۱۰ راه‌حل کلیدی، از شعار فوق حمایت می‌کند:

- ثبت‌نام تمام کودکان در مدرسه

- اطمینان از باسواد شدن تمام کودکان

- آموزش معلمان بیشتر

- تجهیز کلاس‌های درس با کتاب و ابزار آموزشی

- حفظ آموزش و پرورش در بحران‌های بشری، به خصوص مناقشات نظامی

- آماده‌سازی دانش‌آموزان برای امرار معاش

- بهبود تغذیه کودکان

- آموزش دائمی

- پرورش شهروند جهانی

- از بین بردن شکاف مالی

۲- تقویت منابع مالی مورد نیاز از طریق همکاری با دولت‌ها، شرکت‌های خصوصی فراملیتی و سازمان‌های داوطلبانه بین‌المللی

۳- راه‌اندازی برنامه «فقط یک تکان»:

بیش از دو سوم کودکان خارج از مدرسه، در ۱۰ کشور دنیا به سر می‌برند: نیجریه، جمهوری دموکرات کنگو، پاکستان، افغانستان، چین، اتیوپی، هند، بنگلادش، فیلیپین، ساحل عاج. این برنامه، بر همکاری ویژه سازمان ملل با دولت‌های این کشورها، برای انجام سریع‌تر برنامه‌هایی جهت توسعه آموزش، تاکید دارد.

۴- افزایش منابع مالی و ارسال به کشورهای آسیب‌دیده از جنگ و فاجعه انسانی:

این بخش از برنامه، بر همکاری با دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل متحد برای باز کردن راه‌های ارسال کمک به کشورهای آسیب‌دیده از فجایع انسانی و توسعه راه‌حل‌های نوآورانه برای بازسازی سیستم‌های آموزشی در چنین مناطقی، متمرکز است.

۵- توسعه برنامه‌های مقیاس‌پذیر:

این برنامه، شامل ارائه راه‌حل‌های عملی برای مسائل در تنگنایی مانند کودکان کار، کودکانی که مجبور به ازدواج شده‌اند و کودکان محروم از تحصیل به دلیل معلولیت است. همچنین این برنامه، می‌کوشد تا شاخص‌هایی قابل اندازه‌گیری را برای سنجش میزان موفقیت حاصل‌شده در هر بخش، ارائه دهد.

۶- تبدیل کردن «شهروند جهانی» به عنوان ارزش کلیدی برای توسعه آموزش کودکان

۷- بسیج توده‌ها برای عملی کردن آموزش:

دو عنوان اخیر، به دنبال آن هستند که از طریق کمپین‌ها، ائتلاف‌ها و رسانه‌ها، بکوشند تا «فراگیر شدن آموزش کودکان»، به عنوان اولویت و دغدغه مهم تمام شهروندان جهان باشد. در پس چنین برنامه‌ای، این ایده نهفته است که از طریق بسیج شهروندان، می‌توان دولت‌ها را برای عمل به وعده‌های خود تحت فشار قرار داد.

برنامه‌های تشویقی یونسکو

تا پیش از این نیز، یونسکو تلاش‌هایی از جمله آموزش معلمان و تجهیز مدارس از طریق دفاتر خود در تمام کشورها داشته و در کنار آن با همکاری دولت‌ها با اختصاص جوایزی در سطح بین‌الملل برای مبتکران و خلاقان عرصه آموزش و پرورش، به ترغیب و تشویق جامعه جهانی دست زده؛ تشویق‌هایی که در زمان خود بی‌تاثیر نبوده و انگیزه‌ای برای فعالان در زمینه آموزش هستند. اما موفقیت این جوایز هنوز به این اندازه نرسیده تا تلاش‌ها به حدی رسیده باشد که از فجایعی نظیر فاجعه «ملالی» جلوگیری شود.

• جایزه سوادآموزی یونسکو:

این جایزه هر سال در سالروز جهانی سوادآموزی، با هدف ترویج رشد و نوآوری برای رسیدن به جهانی باسواد اهدا می‌شود. در حال حاضر، یونسکو دو جایزه بین‌المللی سوادآموزی اهدا می‌کند: یکی جایزه پادشاه سجونگ یونسکو، که در سال ۱۹۸۹ از طرف پادشاه جمهوری کره ابداع شد. این جایزه شامل ۲۰ هزار دلار، مدال نقره و گواهینامه می‌باشد.

جایزه دوم، جایزه موسوم به کنفوسیوس یونسکو است که از سال ۲۰۰۵ به بعد، با حمایت مالی دولت جمهوری چین اهدا می‌شود. این جایزه شامل ۲۰ هزار دلار، مدال نقره و گواهینامه می‌باشد.

• جایزه حمدان بن رشید آل مختوم یونسکو برای بهترین عملکرد و اجرا برای افزایش کارآیی معلمان:

این جایزه در سال ۲۰۰۹ و توسط شیخ حمدان بن رشید آل مختوم بنیان گذاشته شد. ارزش جایزه ۲۷۰ هزار دلار است که بین ۳ برنده‌ای که هر دو سال یک بار از میان نامزدهای سراسر دنیا انتخاب می‌شوند، تقسیم می‌شود. برندگان این جایزه باید دستاورد برجسته‌ای در افزایش عملکرد و کارآیی معلمان کشورهای در حال توسعه یا جامع در حاشیه داشته باشند.

• جایزه آموزش صلح یونسکو:

این جایزه دوسالانه، با پشتیبانی مالی خود یونسکو، برای حمایت از فعالیت‌هایی در جهت افزایش آگاهی و وجدان جمعی در راه صلح اهدا می‌شود.

* zahra.en@gmail.com