ایده شکل گیری جشنواره ملی بهر ه وری در سال‌های نخست برنامه توسعه چهارم، توسط گروه پارسیان هوشمند مطرح و سپس مورد حمایت و توجه ریاست اتاق بازرگانی و صنایع و معادن و کشاورزی ایران واقع شد.

این فکر که برگرفته از محتوای برنامه چهارم توسعه بود، در سال ۱۳۸۶ باعث پایه گذاری ایده سامانه ملی بهره وری و تجزیه و تحلیل شاخص های بهره وری گردید. این سامانه که وابسته به گروه پارسیان هوشمند است، در اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۶ و با پروژه اندازه گیری، تجزیه و تحلیل و تهیه طرح جامع بهبود بهره وری در شرکت های زیر مجموعه سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران و در بخش های مختلف صنعت از جمله فولاد، سیمان، آلومینیوم، زغال سنگ، سنگ آهن، مس و... کار خود را در عمل آغاز کرد.
پس از اجرای موفق این پروژه، سامانه اقدام به اندازه گیری شاخص های بهره وری شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار از سال 1382 نمود و سرانجام در ابتدای سال 1387 طرح جامع جشنواره ملی بهره وری را با همراهی اتاق بازرگانی و صنایع و معادن و کشاورزی ایران به اجرا درآورد.

چشم انداز جشنواره ملی بهره وری
در راستای تحقق مفاد برنامه های توسعه واهمیت افزایش بهر ه وری در تمامی سطوح کلان و خرد اقتصاد کشور و لزوم بهره گیری از سازوکار اجرایی برای تحقق چشم انداز ۲۰ ساله نظام، اتاق بارزگانی و صنایع ومعادن ایران جشنواره ملی بهره وری را برگزار می کند.
اهداف جشنواره ملی بهره وری
مهم ترین اهدافی که برای برگزاری جشنواره ملی بهره وری از ابتدا ترسیم گردید، عبارتند از:
1- توسعه نظام جامع سنجش و اندازه گیری بهره وری درکشور
۲- ایفای نقش پیشبرنده در افزایش بهره وری سازمان ها و شرکت های کشور
3- تشویق بنگاه ها برای اندازه گیری و تجزیه و تحلیل شاخص های بهره وری و انجام پروژه های بهبود با بهره گیری از مدل مدیریت بهره ور سرآمد
۴- افزایش توان رقابت پذیری سازمان ها و شرکت های ایرانی در محیط کسب و کار بین المللی و همچنین افزایش سازگاری آنها با بازارهای جهانی
5- ایجاد زیر ساختار اطلاعاتی مناسب جهت توسعه فعالیت های بهینه کاوی در سطح ملی و بین المللی
۶- شناسایی و تجلیل از بهره ورترین و پرتلاش ترین سازمان ها، شرکت ها و مدیران کشور



سامانه ملی اندازه گیری و تجزیه و تحلیل شاخصهای بهره وری
این سامانه با مأموریت کمک به رشد اقتصادی کشور از طریق افزایش بهره وری در سطح ملی و راه اندازی چرخه مدیریت بهره وری در تمام سازمان و شرکت های ایرانی، فعالیت خود را از سال ۱۳۸۶ آغاز کرد و در این راستا تاکنون شاخص های مالی، اقتصادی و بهره وری بیش از هزار سازمان تولیدی، خدماتی و بازرگانی را در قالب ۵۰ بخش اقتصادی اندازه گیری وتجزیه وتحلیل کرده و هم اکنون نیز خدمات خود را در این زمینه به منظور ارائه راهکارهای علمی و اقتصادی در جهت افزایش توان رقابت پذیری بنگاه های اقتصادی در کشور ارائه می دهد. مهم ترین ویژگی خدمات مرکز، ارائه محصولات متمایز و منحصر به فرد در کشور مطابق با نیاز روز مشتریان با حداکثر سرعت و حداقل هزینه از طریق بهره گیری از سامانه تحت وب www.IRPMC.ir است.

لزوم برگزاری جشنواره ملی بهره وری
یکی از مهم ترین راه ها برای رشد و شکوفایی اقتصادی در هر جامعه، ارتقا و افزایش بهره وری است. در کشور ما نیز توسعه اقتصادی همواره از راه افزایش سرمایه گذاری ها اتفاق افتاده است. اما علی رغم هدف گذاری هایی که در سطح ملی ودر قالب برنامه های 5 ساله توسعه تاکنون تعریف شده بود، هیچگاه و در هیچ مقطع زمانی دستیابی به اهداف بهره وری محقق نشد. این موضوع از مهم ترین نشانه ها در کشور در زمینه کمبود یک عامل تشویقی و محرک برای بخش های مختلف اقتصادی جهت توجه بیشتربه موضوع بهره وری بود. اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران به عنوان بالاترین سطح سازمان های خصوصی به منظور پاسخگویی به چنین نیاز و کمبودی در کشور، مسئولیت برگزاری چنین جشنواره ای در سطح ملی ودر بخش های اقتصادی مختلف را برعهده گرفته است.

ارکان جشنواره
جشنواره ملی بهره وری دارای ۴ رکن اصلی است که عبارتند از:
1- شورای سیاستگذاری (که ریاست آن در حال حاضر به عهده آقای دکتر نهاوندیان است). وظیفه این شورا، تصویب اساسنامه ها و نظام نامه ها، سیاستگذاری و برنامه ریزی کلان، نظارت عالی برای اجرای برنامه ها و ... است. اسامی اعضای شورای سیاستگذاری جشنواره به این شرح است: محمد نهاوندیان، غلامحسین شافعی، محسن جلالپور، پدرام سلطانی، محموداسلامیان، عبدالرحمن سلیمانی مقدم، فرشید شکرخدایی، حسن فروزان فرد.
۲- کمیته راهبری که وظیفه اصلی آن تدوین برنامه های اجرایی، تهیه پیشنهادات برای تصویب شورای سیاستگذاری، نظارت بر روند اجرایی، تعیین افراد کمیته علمی و... است.
3- کمیته علمی که وظیفه اصلی آن تهیه روش های علمی و ارزیابی جشنواره، نظارت بر روند ارزیابی ها و امور فنی جشنواره است.
۴- دبیرخانه، چهارمین رکن جشنواره ملی بهره وری است که تحت نظر دبیر جشنواره فعالیت می کند و وظایف اصلی آن برگزاری جشنواره و انجام امور ترویجی است.

اولین دوره جشنواره
نخستین دوره جشنواره ملی بهره وری در سال 1388 در محل اتاق بازرگانی ایران برگزار شد. در اختتامیه این جشنواره، پس از محاسبه شاخص های شرکت های موجود در بخش صنعت و معدن، از سازمان هایی که بهترین وپایدارترین وضعیت بهره وری را طی سال های 82 تا 86 داشتند، تقدیر به عمل آمد. بالابودن سطح کیفی نسبت به میانگین صنعت، رشد روزافزون و پایداری در رشد برنامه توسعه چهارم، از شروط اصلی جشنواره برای منتخبین بود. در این جشنواره بیش از 400 شرکت داخلی در 16 بخش اقتصادی شرکت کردند که از این تعداد، 41 شرکت به عنوان برگزیده در زمینه های مختلف شاخص ها انتخاب شدند و جوایزی به آن ها اعطا شد. لازم به ذکراست که دراین دوره، هیچ یک از شرکت های موجود در بین نامزدها، شایستگی دریافت نشان بهره وری ملی نخستین جشنواره ملی بهره وری را نداشتند.

دومین دوره جشنواره
دومین دوره جشنواره، اسفند ماه سال ۱۳۸۹ در مرکز همایش های بین المللی برج میلاد برگزار گردید. این دوره نیز با استفاده از پایگاه داده غنی تر و با استفاده از نظرات تعداد بیشتری از متخصصان صنعت و خدمات و اساتید دانشگاه و با حضور بیش از ۵۰۰ شرکت در بازه زمانی ۸۴ تا ۸۸ در ۲۵ بخش اقتصادی برگزار شد.

سومین دوره جشنواره
مراسم افتتاح سومین جشنواره، در هفته بهره وری (هفته اول خرداد ماه) در محل اتاق بازرگانی ایران و با حضور دکتر نهاوندیان رییس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و رئیس جشنواره ملی بهره وری برگزار گردید. در این مراسم که نمایندگانی از اصحاب رسانه نیز حضور داشتند، دکتر نهاوندیان در ارتباط با ضرورت برگزاری این جشنواره و ابعاد آن سخنرانی کرد و از تمامی اتاق های بازرگانی و انجمن ها برای مشارکت فعال در این دوره دعوت به عمل آورد.
طی آغاز فرایند اجرایی سومین دوره جشنواره، شاخص های مالی و اقتصادی و بهره وری ۸۹۰ بنگاه اقتصادی از صورت‌های مالی حسابرسی شده واصل به دبیرخانه جشنواره اندازه‌گیری و بازنگری شدند.
به منظور اندازه گیری شاخص های سال 89 مربوط به 890 بنگاه اقتصادی، 2800 نفر - روز نیروی کارشناسی اختصاص داده شد.
به منظور صحه گذاری شاخص های اندازه گیری شده از سال ۸۶ تا سال ۸۹ ، ۹۰۰ نفر - روز نیروی کارشناسی اختصاص داده شد.
فرایند داوری مرحله اول سومین دوره جشنواره ملی بهره وری نیز از تاریخ 4 آبان ماه 1390آغاز شد که مراحل زیر را طی کرد:
تعداد صنایعی که در سومین دوره جشنواره مورد بررسی قرار گرفتند از ۲۵ صنعت به ۳۱ صنعت افزایش پیدا کرد و لازم بود اعضای این کمیته در ارتباط با نامزدی تمامی این صنایع اظهار نظر کنند. این موضوع به زمان زیادی نیاز داشت و به دلیل افزایش تعداد اعضای کمیته علمی و دشواری های موجود در ارتباط با برگزاری جلسات، این کمیته به صورت حضوری در سومین دوره این جشنواره جمع آوری نظرات را با رویکرد جدیدی انجام داد. به این ترتیب به هر یک از اعضا یک نام کاربری و رمز عبور تخصیص یافت که از این طریق به تمامی نامزدهای پیشنهادی هر صنعت دسترسی داشتند و پس از جمع آوری نظرات و پیشنهادات، اعضای کمیته علمی نامزدهای هر صنعت معرفی شدند.
اسامی برندگان مرحله اول سومین دوره جشنواره ملی بهره وری با ارزیابی نتایج شاخص های بهره وری و با اتمام زمان داوری های آنلاین، 11 بهمن اعلام شد. در این مراسم مطابق بررسی نظرات داوران، 62 بنگاه لوح تقدیر بهترین عملکرد در شاخص های بهره وری در بازه 86 تا89 در سه بخش اصلی ، جانبی و ویژه رادریافت کردند.
همچنین در این مراسم، تندیس ملی بهره وری توسط دکتر نهاوندیان و با حضور مقامات اتاق بازرگانی رونمایی گردید.
در مرحله دوم سومین جشنواره، رقابت بر مبنای پروژه های موفق ارتقای بهره وری نامزدهای مرحله اول صورت پذیرفت و هر شرکت امکان حضور با سه پروژه بهره وری در جشنواره را داشت. از173 پروژه ارسالی به دبیر خانه 150 پروژه مورد تایید قرار گرفت و با امتیاز دهی 400 داور منتخب مرحله اول به 7 پروژه برتر لوح تقدیر اهدا شد و 16 پروژه شایسته دریافت سپاسنامه جشنواره شدند. همچنین 7شرکت که در دو مرحله موفق به کسب امتیازات لازم شده بودند، بالاترین نشان جشنواره راکه تندیس ملی بهره وری است، دریافت کردند.

چهارمین دوره جشنواره
چهارمین دوره جشنواره ملی بهره وری با پایان مرحله دوم سومین جشنواره آغاز گردید و در مرحله اول بیش از هزار صورت مالی محاسبه شده مورد بررسی قرار گرفت . در این دوره عملا شاخص های مالی و اقتصادی و بهره وری کلیه شرکت های بورسی و فرا بورسی و شرکت های حاضر در طرح رتبه بندی کارت های بازرگانی که توسط واحد رتبه بندی اتاق بازرگانی انجام می شود مورد محاسبه قرار گرفت که شامل حدود ۶۰ درصد تولید کنندگان ارزش افزوده در بخش صنعت می شود.
در این دوره تعداد داورها به بیش از 3هزار نفر افزایش یافت و 314 شرکت از سوی کمیته علمی بعنوان نامزد دریافت عناوین مرحله اول چهارمین جشنواره در 31 گروه اقتصادی انتخاب شدند. بر مبنای رای داوران هر گروه، تعداد 63 شرکت در سه بخش اصلی، جانبی و ویژه شایسته دریافت لوح تقدیر جشنواره گردیدند که مشروح آن در ادامه این ویژه نامه آمده است.
از نکات بارز این دوره، عدم شرکت برندگان تندیس سومین جشنواره بعنوان شرکت کننده و حضور آنها بعنوان میزبان جشنواره بود که برخی از برندگان این دوره جوایز خود را از دارندگان تندیس دوره قبل جشنواره دریافت کردند.
مراسم مرحله اول با حضور مدیران عامل شرکت های کاندید، 30 بهمن 91 در محل هتل پارسیان آزادی برگزار شد.دراین مراسم، مدیران هر گروه اقتصادی بر روی صندلی از پیش تعیین شده و دور میز ویژه گروه خود مستقر بودند و در مقابل آنها گزارش اختصاصی از عملکرد شرکت قرار داشت. مدیران ضمن مطالعه گزارش شرکت خود به مقایسه شاخص های خود با سایر شرکت های هم گروه پرداختند و تجربه منحصر به فردی را رقم زدند که امید است این تجربه شروعی بر انجام مقایسه های هدفمند بین شرکت ها در سطح کارشناسی جهت استفاده از تجربیات موفق همدیگر باشد.

تفاوت های جشنواره ملی بهره وری با سایر جوایز ملی
۱- با توجه به تعداد بالای سازمان هایی که در هر دوره جشنواره مورد بررسی قرار می گیرند، به جرأت می توان گفت هیچ رویدادی با این تعداد شرکت کننده به تفکیک هرصنعت، تا به امروز در ایران برگزار نشده است.
2- پایگاه داده بسیار قوی به همراه یک سامانه کارا، مقایسه بین شرکت کنندگان را بسیار عادلانه و نزدیک به واقعیت انجام داد. این امر به سازمان کمک می کند تا از این مقایسه بازخورد موثر تری دریافت نماید. شرکت ها و سازمان ها در هربخش با تعداد زیادی از شرکت های رقیب خود براساس اطلاعات واقعی مورد ارزیابی قرار می گیرند.
۳- جهت کسب اعتماد افکار عمومی جامعه متخصصین از صحت و اعتبار عناوین اعطایی جشنواره و ایجاد شفافیت و دوری از هرگونه اعمال سلیقه شخصی،کمیته علمی جشنواره تنها به انتخاب عملکردهای بالا تر از میانگین و اعلام آن به قضاوت عمومی متخصصین بسنده کرده و کاندیداهای دریافت عناوین را مشخص می کنند. در مرحله نهایی، داوری اطلاعات و محاسبات انجام شده در فرایند آنلاین مورد داوری مدیران و کارشناسان جشنواره و همچنین کارشناسان مرتبط در سایر شرکت ها و اساتید دانشگاه ها، مسئولان سازمان ها و حتی کارشناسان فعال در حوزه مطبوعات قرار می گیرد که تمایل به شرکت در فرآیند داوری داشتند. در نتیجه برنده نهایی که در حقیقت برآیند افکار عمومی کارشناسان هر حوزه تخصصی است، انتخاب و مورد تقدیر قرار می گیرد. بر این اساس، تاکنون بیش از ۳۰۰۰ داور از صنایع مختلف مورد تأیید دبیرخانه جشنواره قرار گرفته اند و بدینوسیله دبیرخانه جهت داوری در این جشنواره از کلیه کارشناسان در حوزه های تخصصی خود دعوت به همکاری کرده و آمادگی داوری با تعداد نامحدود داوران را اعلام می نماید.
4- با توجه به اینکه اطلاعات فرآوری شده در این جشنواره بر مبنای صورت های مالی حسابرسی شده تنظیم شده که معتبر ترین سند مالی کشور است، جوایز اعطایی، اعتبار بسیار دارد و عنوانی ماندگار است. علاوه بر آن، هر ساله بعد از برگزاری جشنواره از سوی اتاق بازرگانی و بر مبنای اطلاعات جشنواره، سالنامه ای تحت عنوان «سالنامه آمار بهره وری کشور» در شمارگان انبوه چاپ و بعنوان آمار رسمی کشور بین فعالان اقتصادی توزیع می شود.

کلام آخر
جشنواره ملی بهره وری تنها برگزاری یک مراسم نیست. در جشنواره چهارم از بیش از هزار «صورت مالی حسابرسی شده» و برای ۵ سال متوالی، ۱۸۰ شاخص مالی و اقتصادی و بهره وری با یک روش واحد دو بار محاسبه شده( یکبار با نرخ جاری و یکبار با نرخ ثابت ) و میانگین های صنعت از آنها تولید می شود. این بدان معنی است که برای تمام این شرکت ها فاز اول چرخه بهرو وری که محاسبه شاخص های بهره وری است، انجام شده و تمامی این بنگاه ها می توانند با مقایسه شاخص های خود با میانگین صنعت نسبت به تحلیل و عارضه یابی از بنگاه خود اقدام کنند. مقایسه های انجام شده در روند جشنواره بعنوان نمونه ای از این کاراست و قطعا شرکت ها با مقایسه ۱۸۰ شاخص ، ارزیابی مناسبی از عملکرد ۵ ساله خود خواهند داشت و به نقاط ضعف و قوت خود پی خواهند برد. بنابراین برگزاری جشنواره ملی بهره وری عملا نویدبخش انجام انبوه محاسبه شاخص های بهره وری در سطح ملی و همچنین ورود انبوه شرکتها به فاز تحلیل در چرخه بهره وری است.
fsh@ipcel.ir