تحصیل دختران؛ علت و معلول «امنیت غذایی»
ارائه وعده غذایی رایگان در مدارس مناطق محروم، نابرابری در نرخ حضور در مدرسه کودکان دختر و پسر را کاهش داده است
پرستو فخاریان*
ارائه وعده غذایی رایگان در مدارس مناطق محروم، نابرابری در نرخ حضور در مدرسه کودکان دختر و پسر را کاهش داده است زنان، آموزش و سوءتغذیه؛ باید بدانیم چرخه‌ای ناگزیر بین این سه در مناطق فقیرنشین وجود دارد: دخترانی که در مناطق محروم از مدرسه رفتن باز می‌مانند، نه تنها خودشان به سوءتغذیه دچار خواهند بود، بلکه در بلندمدت بر امنیت غذایی فرزندان خود نیز تاثیر منفی خواهند گذاشت.
«برنامه جهانی غذا» (WFP) که یکی از برنامه‌های زیرمجموعه سازمان ملل متحد است، رویه‌ای در مناطق فقیر در پیش گرفته که براساس آن هم به خانواده‌ها انگیزه می‌دهد که فرزندان خود را به مدرسه بفرستند و هم اندکی از مشکل سوءتغذیه آنها را برطرف می‌کند. طبق آمار این سازمان، ارائه وعده غذایی رایگان در مدارس، کمک شایانی به افزایش حضور دختران در کلاس‌های درس داشته است.
طبق آمار FAO، با اینکه زنان نیمی از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند؛ اما در بسیاری از مناطق جهان به ویژه آسیا و آفریقای جنوبی، بیش از مردان در معرض گرسنگی و سوءتغذیه قرار دارند. توسعه آموزش برای دختران، یکی از اثرگذارترین راه‌های بهبود بخشیدن به وضعیت «امنیت تغذیه» در جهان است. دخترانی که آموزش دیده‌اند، بسیار بیشتر از دیگر دختران محتمل است که بتوانند نیازهای غذایی فرزندان خود را دریابند و همچنین خانواده خود را با ایمنی در وضعیت تغذیه رهبری کنند؛ اما در مناطق کم‌درآمد و توسعه‌نیافته، بسیاری از والدین دختران خود را در خانه نگه می‌دارند تا در کارهای خانه و مشاغل بیرون از خانه و همچنین مراقبت از سایر اعضای خانواده به آنها کمک کنند. در این کشورها، جایی که رفتن به مدرسه بسیار محدود شده است، این نوید که «حداقل یک وعده غذایی در روز به دخترانی که به مدرسه بروند، داده می‌شود»، والدین را تشویق می‌کند که دختران خود را به مدرسه بفرستند. دختران محروم از مدرسه، در بسیاری از مناطق دنیا، بیش از پسران به این محرومیت دچار هستند.
با این حال شواهد نشان می‌دهد برنامه‌هایی که برای توزیع وعده غذایی به دانش‌آموزان تهیه و اجرا شده، وضعیت ثبت‌نام و حضور دختران در مدارس را به شکل چشم‌گیری بهبود بخشیده است. مثلا در آن دسته از مناطق فقیرنشین هند که چنین برنامه‌ای در مدارس اجرا می‌شود، شانس دانش‌آموزان دختر برای اتمام دوره ابتدایی، به میزان ۳۰ درصد افزایش یافته است.
WFP در اهداف خود اعلام کرده که دستیابی به توفیق در افزایش نرخ پوشش تحصیلی کودکان مناطق فقیرنشین، یکی از مهم‌ترین دلایلی است که این برنامه بزرگ‌ترین سازمان‌دهنده برنامه توزیع وعده غذایی در مدارس کشورهای در حال توسعه و توسعه‌نیافته می‌باشد. در مناطقی که این وعده‌های غذایی را از WFP دریافت می‌کنند، نسبت دختران و پسرانی که در مدارس حاضر شده و به تحصیل می‌پردازند رو به برابری گذاشته است. با این حساب می‌توان گفت چنین طرحی به گسترش برابری‌های جنسیتی نیز می‌انجامد.
در همین رابطه باید بدانیم، حدود ۶۰ درصد از افرادی را که به شکل مزمنی به سوءتغذیه دچار هستند، زنان و دختران دربر می‌گیرد. شاید مهم‌ترین دلیل آن این است که زنان اغلب دچار نابرابری‌‌هایی در دسترسی به منابع، آموزش و درآمد هستند و کمترین مشارکت را در تصمیم‌گیری‌ها دارند، اما زمانی که این گرسنگی و سوءتغذیه بر زنان اثر می‌گذارد، ناگزیر باید منتظر بود که این تاثیر منفی را در فرزندان آنها نیز شاهد باشیم.
طبق آمار WFP، هر سال چیزی در حدود ۱۹ میلیون نوزاد در جهان، به دلیل تغذیه نامناسب مادران‌شان در زمان بارداری و قبل از آن، با وزنی زیر حد استاندارد متولد می‌شوند. احتمال فوت این کودکان در دوره نوزادی ۲۰ برابر بیشتر از دیگر کودکان است و حتی اگر زنده بمانند، در دوران کودکی خود دچار سوءتغذیه خواهند شد. همچنین احتمال قوی وجود دارد که این کودکان، در سراسر عمر خود دچار مشکلاتی در سلامت جسمی و ذهنی (به عنوان مثال در یادگیری) بشوند. این به آن معناست که گرسنگی و سوءتغذیه نسل به نسل می‌چرخد و از والدین به فرزندان‌شان
منتقل می‌شود.
WFP اما، برنامه دیگری نیز در دستور کار خود دارد. براین اساس که شاید، توزیع غذا در مدرسه همیشه و به خودی خود نتواند انگیزه کافی برای جذب فقیرترین دختران به مدرسه باشد، این برنامه علاوه بر توزیع غذا بین دانش‌آموزان در مدارس، بعضا جیره‌های غذایی را نیز برای خانواده‌های دانش‌آموزان در نظر دارد؛ با این تدبیر که هر کودکی که در مدرسه ثبت نام کرده باشد و به صورت منظم در کلاس‌هایش حاضر شود، مقداری غذا دریافت می‌کند تا آن را برای خانواده‌اش ببرد. به این ترتیب این امکان نیز فراهم می‌شود که هر کاهش درآمدی که متعاقب فرستادن فرزندان به مدرسه برای خانواده‌ها به وجود می‌آید، از این طریق جبران شود.
باید به این نکته نیز توجه کنیم که زنان را نباید تنها، «قربانیان سوءتغذیه» تلقی کرد؛ آنها می‌توانند موثرترین راه‌حل در نبرد با این معضل جهانی نیز باشند. در بسیاری از کشورها، زنان تشکیل‌دهنده بدنه اصلی بخش کشاورزی و سیستم تغذیه هستند. این، زنان هستند که نقشی کلیدی را در تامین امنیت غذایی برای همه اعضای خانواده ایفا می‌کنند. تجربه نشان داده است آنها بهتر می‌توانند در رساندن غذا به کودکان نیازمند اقدامات لازم را به عمل آورند. WFP خود را متعهد و موظف می‌داند که این سیاست‌ها، برنامه‌ها و فعالیت‌ها را برای ارتقای اختیار زنان به عنوان کلید بهبودبخش در عرصه امنیت غذایی برای همه به کار ببرد.
یک کودک دختر کنیایی
کارولین ۱۵ساله، یکی از همین کسانی است که در یکی از مدارس تحت پوشش وعده غذایی رایگان تحصیل می‌کند. او همراه با ۸ خواهر و برادرش، در ناحیه ناروک در ایالت نایروبی کشور کنیا زندگی می‌کنند و در مدرسه خود، روزانه یک وعده غذایی از برنامه جهانی غذا (WFP) دریافت می‌کند. کارولین می‌گوید که مدرسه را بسیار دوست دارد و روزی می‌خواهد معلم شود؛ اما این رویای او عقیم و غیرممکن باقی خواهد ماند اگر دلیل اصلی ماندن او در مدرسه -دریافت غذا- از بین برود. «اگر غذا از مدرسه نگیرم، پدر و مادرم به احتمال زیاد از مدرسه رفتن من جلوگیری می‌کنند. باید در خانه بمانم و در کارهای مزرعه کمک و برای خانواده‌ام غذا تهیه کنم.»
حالا با یک نگاه جامع به چنین طرحی، خواهیم دید در بلندمدت برنامه جهانی غذا به اتفاقات بهتری منجر خواهد شد. دختران از این طریق به مدرسه می‌آیند و توانایی‌های بیشتری در برخورد با ناهنجاری‌های اجتماعی در جامعه خود پیدا می‌کنند؛ مادران آموزش دیده خانواده‌های سالم‌تری خواهند داشت، کودکان آنها از تغذیه بهتری برخوردار خواهند شد و بیشتر محتمل است که به طور منظم به مدرسه بروند. همچنین کمتر پیش می‌آید که فرزندان چنین مادرهایی در همان نوزادی بمیرند. به این ترتیب تغذیه مناسب و کاهش احتمال سوءتغذیه، می‌تواند هم «علت» تحصیل دختران باشد و هم «معلول» آن.
* Parastoo.fakharian@ymail.com
منابع:
www.wfp.org
http://unesdoc.unesco.org
Women in Agriculture: Closing the Gender Gap for Development, FAO, March ۲۰۱۱
ارسال نظر