بهره‌وری از تولید جدا نیست
سهم عوامل تولید در رشد اقتصادی کشور منفی است. براساس آمارهای رسمی موجود طی سه دهه گذشته، بهره‌وری مطلوب که از عوامل تولید است، صورت نگرفته و نقش این عوامل در کارنامه رشد اقتصادی ایران کم‌رنگ و گاهی بی‌رنگ دیده می‌شود. در دنیای امروز رشد اقتصادی هر جامعه منوط به ایجاد سرمایه‌های جدید یعنی انباشت سرمایه و بهره‌وری بهینه از عوامل تولید است. رشد اقتصادی ۸درصدی در دوره‌های مستمر ۵ یا ۲۰ ساله در دنیای کنونی یا اتفاق نیفتاده یا اگر رخ داده، تعداد کشورهای برنده بسیار کم بوده است.
با توجه به آمارهای منتشره، ایران برای رسیدن به مرزهشت درصدی رشد چرخه‌های اقتصادی نیاز به ورود سازوکارهای نوین دارد.در این راستا ارتقای بهره‌وری واحدهای تولید و ایجاد کانون‌های فکر و موسسات تحقیقاتی یک الزام عملی به شمار می‌آید.
به عنوان نمونه در کشورهای پیشرفته شرق آسیا، ۵۰درصد رشد اقتصادی مربوط به بهره‌وری بهینه از عوامل تولید است. با توجه به این نکته که بهره‌وری عوامل تولید در دو بخش بهره‌وری نیروی انسانی و سرمایه طبقه‌بندی می‌شود، متاسفانه وضع بهره‌وری سرمایه در کشور ما بسیار نامطلوب‌تر از بخش بهره‌وری نیروی انسانی است و امروز نقش منفی بهره‌وری سرمایه، مهمترین دغدغه بنگاه‌های تولیدی است. از سوی دیگر با الزام تقویت و توسعه صادرات و واردات کالای صنعتی به عنوان مهمترین عوامل تحرک نظام اقتصاد داخلی به شمار نقش واحدهای تحقیق و توسعه در صادرات فرآورده‌های صنعتی و بهره‌وری عوامل تولید باید پررنگ‌تر شود. در این میان اصلاح فرآیند تولید، کاهش ضایعات تولیدی، کم کردن میزان مصرف مواد اولیه، تولید محصولات مطابق با خواست مشتری، توجه تولیدکنندگان به قیمت‌های رقابتی در بازارهای بین‌المللی، گسترش بازار، ارتقای تکنولوژی، اصلاح ساختار بنگاه‌های تولیدی و تدوین خدمات فنی و مهندسی جدید در بنگاه‌های صنعتی و تولیدی‌از عوامل مهم در ممانعت از ادامه روند نزولی شاخص‌های صنعتی کشور محسوب می‌شوند.
با عنایت به این مورد که شاخص‌های صنعت رقابت‌پذیری، کیفیت، قیمت، بازارهای جهانی و فناوری هستند، حرکت به سمت رقابت‌پذیر شدن ضروری است و شاخص اصلی و ملموسی که نشان دهد که آیا حرکت به این سو صورت گرفته یا خیر، میزان صادرات صنعتی است. افزایش تدریجی صادرات کالای غیرنفتی کشور طی دو دهه گذشته از میزان ۶۰۰ میلیون دلار به ۶ میلیارد دلار با وجود منابع غنی معدنی رقم مطلوبی ارزیابی نمی شود. از سوی دیگر سهم صادرات معدنی از کل صادرات کشور تنها ۱۵درصد است. این در حالی است که در کشورهای در حال توسعه که حرکت صنعتی خود را همزمان با ایران شروع کرده‌اند، این رقم معادل ۷۰ تا ۹۰درصد است.
همچنین ترکیب صادرات فرآورده‌های صنعتی کشور متشکل از ۶۵ تا ۷۰درصد صادرات صنعتی و کالاهای متکی به منابع طبیعی، ۲۹ تا ۳۰درصد تولیدات تکنولوژی‌های متوسط و تنها یک درصد صنایع هاتیکت و وابسته بهR&D است. در دنیا این نسبت‌ها معکوس است، چرا که کشورهای در حال توسعه و صنعتی تلاش می‌کنند تا از میزان وابستگی خود به صادرات متکی بر منابع طبیعی بکاهند، در نتیجه با تلاش مضاعف به بخش‌های دیگر رو آورده‌اند.
در این میان مبدل شدن مراکز تحقیق و توسعه به کانون فکر از ضرورت‌های اجتناب‌ناپذیر کاری بنگاه‌های صنعتی کشور در نوسازی گسترده صنایع است. با توجه به تحلیل‌های انجام شده در گروه صنایع معدنی پردوام، اجتناب از آنها امکان‌پذیر نیست؛ لذا نیاز به واحدهای تحقیقی برای بومی کردن این صنایع و تطبیق آنها با شرایط داخلی کاملااحساس می‌شود و واحدهایR&D در این بخش می‌توانند در کوتاه کردن راه‌ها مثمرثمر واقع شوند.
با توجه به این مساله که ایران دومین کشور دارای منابع غنی گاز دنیا است، پس کشورمان می‌تواند در مورد کالاهای واسطه‌ای مانند کالاهای وابسته به صنایع و معادن و حتی صنایع کوچک و متوسط به مرز صاحب تکنولوژی شدن برسد و در این میان نباید عملکرد مشترک واحدهای R&D با واحدهای خارجی را نادیده گرفت. از سوی دیگر نقش دولت در حمایت از R&Dها باید به دو صورت حمایت مستقیم یعنی ایجاد آزمایشگاه‌ها، تربیت محقق و تاسیس مراکز آموزشی و حمایت غیرمستقیم؛ یعنی امکان برخی انگیزه‌ها از نظر برقراری معافیت‌ها برای واحدهای صنعتی و تولیدی صورت گیرد.
همچنین کارشناسان اقتصادی پدیداری دگرگونی‌های عمده در الگوهای سنجش در بخش صنعت و معدن را در گرو زیرسازی، تغییرپذیری، سرعت و کارآیی و اعتبار در مقیاس‌های بزرگ می‌دانند. اگر در اوج صنعتی شدن، معایب کار را پیدا نکنیم و به اصلاح آنها نپردازیم، با سیر نزولی مواجه خواهیم شد.
در پایان باید گفت: اصلاح و تبیین ماهیت و نوع تولید را بارزترین بحث استمرار و توسعه حیات صنعتی کشورها است. در این میان ثمره پیوند مراکز تحقیق و توسعه مستقل، صنایع همگن و مادر با یکدیگر استفاده بهینه و بهره‌ورتر کردن نهادهای صنعتی است. پس اگر به گسترش صنعتی کشور به طور اصولی بیندیشیم، آن زمان به مراکز تحقیق و توسعه به عنوان کانون فکر خواهیم نگریست.
منبع: خبرگزاری موج
ارسال نظر