صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی به عنوان بزرگ‌ترین نهاد حمایتی در بخش معدن توانسته است طی سال‌های اخیر به‌خصوص دو سال گذشته گام‌های بزرگ واساسی در راستای توسعه پایدار در بخش معدن بردارد.

این صندوق ریسک را تا حد ممکن در فعالیت‌های معدنی کاهش داده است. گزارش عملکرد این نهاد دولتی از تاریخ 1/1/86 تا 29/12/86 را که به مناسبت روز صنعت و معدن منتشر شده است، در پی بخوانید.
صندوق بیمه با توجه به رسالت حمایتی خود، با استفاده از تلاش جمعی تمامی کارشناسان فنی، بیمه‌ای، حقوقی، مالی و اداری، مشاوران تخصصی، سیستم اتوماسیون، به‌کارگیری حداکثر توان کارشناسی و روش‌های بهینه بهره‌وری توانسته است گلوگاه‌های کاری را شناسایی و نسبت به روان‌سازی سیستم، گام‌های بلندی بردارد. آمار کارهای انجام شده و کیفیت آنها خود گواه این مدعا است که در ادامه، آمار عملکرد این حوزه، از نظر خواهد گذشت.
1 - گزارش‌های کارشناسی:
بر اساس تقاضاهای ثبت شده و پرونده‌های تکمیل شده، تعداد ۳۰۰ بازدید کارشناسی تا ۲۹/۱۲/ ۸۶ انجام شده است. با توجه به تعداد روزهای کاری تقریبا هر روز بیش از ۲ گزارش کارشناسی آماده شده است. با توجه به اینکه هر گزارش کارشناسی بنا به سنگینی و بزرگی پروژه، بین ۱۰ تا ۶۰ روز زمان می‌برد، این آمار بسیار قابل‌توجه می‌باشد.
2 - آمار استانی:
از تعداد ۱۴۰۶ پرونده مراجعه شده از ابتدای فعالیت صندوق، استان خراسان رضوی با ۱۵۸‌مورد، آذربایجان شرقی با ۱۲۱مورد، آذربایجان غربی با ۱۰۱‌مورد، کرمان با ۹۰ ‌مورد و خراسان جنوبی ۷۸‌مورد بیشترین تقاضا برای صدور بیمه‌نامه را داشته‌اند. این پنج استان ۳۹‌درصد کل تقاضا‌ها را برای صدور بیمه‌نامه ارسال نموده‌اند.
3 - آمار ماده معدنی‌مورد تقاضا:
از ابتدای کار صندوق تاکنون سنگ‌های تزئینی با ۴۳۶‌مورد، زغال‌سنگ با ۱۲۱‌مورد و مس با ۱۰۷مورد، بیشترین سهم را در تقاضای صدور انواع بیمه‌نامه‌ها داشته اند. این سه گروه خود به تنهایی ۴۷‌درصد تقاضا‌ها را شامل می‌شوند.
4 - آمار متقاضیان و نحوه مراجعه آنها به صندوق:
در این بخش مقایسه و تحلیلی از روند نحوه مراجعه درخواست‌ها آورده شده که در زیر جداول و تحلیل‌های مربوطه آورده شده است. آمار وضعیت کلی متقاضیان صدور بیمه‌نامه در جدول صفحه بعد قابل مشاهده است.
از تعداد کل 662 درخواست جهت صدور بیمه‌نامه اعتباری در پایان سال 86، 157 ‌مورد به ‌صورت مستقیم، 333 ‌مورد از طریق سازمان توسعه، 69 ‌مورد از سوی وزارت صنایع‌ومعادن و 51 مورد از سوی سازمان صنایع‌ومعادن استان و 52 مورد نیز از سایر نهادها و ارگان‌ها معرفی شده‌اند که نرخ رشد تعداد درخواست‌ها در سال‌های نخست صندوق بسیار نامنظم است؛ به طوری که در سال 83 با توجه به اجرایی شدن بیمه‌نامه اعتباری یک هجوم بسیار زیادی را صندوق شاهد بود که ناشی از انباشت تقاضاها به دلیل انجام امور اداری و اخذ مصوبات لازمه برای اجرای بیمه‌نامه اعتباری بود.
در سال ۸۵ و ۸۶ نیز معرفی متقاضیان از سوی سازمان توسعه در این بخش کاهش قابل‌توجهی را نشان می‌دهد؛ ولی با عنایت به توافقات به عمل آمده مراجعه متقاضیان در قالب طرح کمک‌های فنی و اعتباری وزارتخانه رشد قابل‌توجهی تقاضای صدور، به این صندوق ارسال شد که این صندوق توانست از عهده آن به نحوه بسیار مناسبی برآید و کاهش ارسال از سوی سازمان توسعه را جبران نماید..
از تعداد 744 تقاضای صدور بیمه‌نامه سرمایه‌گذاری نیز در سال‌های اول به دلایل عدم شناخت و آگاهی متقاضیان درخواست‌ها کم بوده ولی با یک رشد مناسب افزایش یافته، ولی در سال 85 به دلیل حجم بسیار زیاد درخواست‌های کمک‌های فنی و اعتباری جهش قابل‌ملاحظه‌ای داشت. در این آمار روند مناسبی در ارسال تقاضای اکتشافی از سوی سازمان توسعه دیده می‌شود به طوری که در سال‌های 83، 84 و 85 با یک اختلاف بسیار کم روبه‌رو بود.
ولی در‌مورد درخواست‌های اعتباری یک نوسان شدید بین سال‌های ۸۴ و ۸۵ مشهود بوده که قابل تأمل است و باید روی آن کار کارشناسی شود. همچنین از تعداد ۲۲۷ تقاضای رسیده تا ۲۹/۱۲/۸۶، تعداد ۸۵ تقاضا مربوط به بیمه‌نامه‌های اعتباری بوده و ۱۴۲ درخواست به منظور استفاده از بیمه‌نامه سرمایه‌گذاری اکتشاف می‌باشد که از این تعداد در بخش اکتشاف ۲۹ ‌مورد از سازمان توسعه و نوسازی و صنایع معدنی ایران، ۵۶‌مورد از طریق وزارت صنایع و معادن و مابقی که ۵۵ ‌مورد می‌باشد به صورت مستقیم مراجعه نموده‌اند. همچنین در بخش اعتباری از مجموع تعداد ۸۵ تقاضا، سازمان توسعه با ۳۰ ‌مورد، بانک‌های ذینفع با ۲۲مورد، سازمان صنایع و معادن استان با ۱۹‌مورد بیشترین تعداد معرفی و مابقی در قالب دیگر طرح‌ها معرفی شده یا منتظر معرفی‌نامه می‌باشند.
5 - بازدیدها و ماموریت‌های کارشناسی:
در سال ۱۳۸۶، در حدود ۳۰۰ بازید کارشناسی صورت گرفته است که این بازدید‌ها شامل بازدید اولیه، نظارتی، تعیین خسارت و ماهیت خسارت را شامل شد.
6 - توان کارشناسی و ارزیابی صندوق:
با عنایت به آمار عملکرد سال‌های گذشته و همچنین سال ۸۶ صندوق توانایی انجام بازدید‌های کارشناسی به تعداد ۴۰۰‌مورد در سال را با توجه به پرسنل موجود و بدون نیاز به استفاده از مشاور را دارا است.
7 - جلسات کمیته فنی:
این جلسات هر هفته روزهای یکشنبه راس ساعت ۱۰:۳۰ شروع می‌گردد و در آن گزارش‌های کارشناسی تهیه شده توسط کارشناسان صندوق از معادن و محدوده‌های مورد بازدید به بحث و تبادل‌نظر گذاشته می‌شود.
همچنین بعضی از مسائل که در زمینه فنی یا بیمه ای ایجاد و نیاز به اجماع گروهی دارد نیز به عنوان دستور کار جلسه کمیته قرار می‌گیرد. اعضای این جلسه شامل تمامی کارشناسان بخش معاونت فنی و امور بیمه‌ای، نماینده بخش امور مالی و اداری، مدیران صدور بیمه‌نامه‌ها و بررسی فنی و تعیین خسارت، واحد حقوقی و در صورتی که پرونده دارای ذی‌نفع باشد، نماینده یا نمایندگان ذینفع در آن حضور به هم می‌رساند. اصولا کارشناس سازمان توسعه و نوسازی چنانچه متقاضی از سوی سازمان مذکور معرفی شده باشند در جلسه حاضر می‌شوند.
از ابتدای امسال حدود۴۶ جلسه کمیته فنی تشکیل که نتیجه آن تصویب حدود ۱۷۴ طرح در قالب بیمه‌نامه اکتشاف، اعتباری و خسارتی بوده است.
8 - آمار عملکرد و ریشه‌یابی مشکلات:
۸-۱ - وضعیت متقاضیان: به استناد آمار ارائه شده توسط اداره آمار و اطلاعات صندوق، تاکنون ۱۴۰۶ تقاضا برای صدور بیمه‌نامه به ثبت رسیده است. از این بین تاکنون ۹۹۰ (۷۰‌درصد کل تقاضاها)‌ مورد بازدید و کار کارشناسی قرار گرفته و تعیین تکلیف شده است و با صدور ۳۹۳‌مورد بیمه‌نامه موافقت شده است. ۳۴۷‌مورد به علت نداشتن حداقل شرایط لازم و یا عدم‌توجیه اقتصادی فاقد شرایط لازم جهت صدور بیمه‌نامه بوده و ۱۷۰مورد انصراف یا عدم پیگیری متقاضی بعد از کارشناسی ثبت شده است.
8-2 - مصوبات و بیمه‌نامه‌ها:
در حال حاضر ۶۲ بیمه‌نامه آماده صدور می‌باشد. با توجه به اینکه اکثر قریب به اتفاق متقاضیان برای دریافت وام از طرف تسهیلات‌دهنده به صندوق معرفی شده‌اند، همگی آنها منتظر موافقت تسهیلات‌دهنده (معاونت معدنی وزارت صنایع‌ومعادن، سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی و یا بانک‌ها) می‌باشند. از طرفی چون ذی‌نفع بیمه‌نامه، تسهیلات‌دهنده است در نتیجه صندوق زمانی می‌تواند بیمه‌نامه صادر کند که ذی‌نفع جهت پرداخت وام، موافقت خود را به بانک عامل ابلاغ کند.
با توجه به افزایش قابل‌توجه تعداد بیمه‌نامه‌های صادر شده، رقم بیمه‌نامه‌های صادره کمی کاهش یافته که یکی از دلایل آن معرفی متقاضیان بیمه‌نامه‌های اعتباری توسط وزارت خانه با سقف محدود و متوسط 500‌میلیون ریال بر اساس مصوبه اعلام شده است. این در حالی است که ارزش برخی از این معادن به مراتب بیشتر از این سقف و نیاز آنها هم بسیار بالاتر است.
۸-۳ - پرونده‌های فاقد شرایط صدور بیمه‌نامه و بررسی علل آن:
بررسی پرونده‌هایی که فاقد شرایط صدور بیمه‌نامه بوده‌اند، نشان می‌دهد که علت اصلی آن عدم توجیه اقتصادی و در پاره‌ای موارد کم بودن مدت زمان اعتبار پروانه بهره‌برداری است. بررسی تعداد پرونده‌های فاقد شرایط صدور بیمه‌نامه در ده استان که تعداد متقاضی‌های آنها حدود 200‌مورد بوده:
علل عدم صدور بیمه‌نامه بهره‌برداری:
- عدم فروش و وجود بازار مصرف ناشی از کیفیت ماده معدنی (48‌درصد)
- عدم وجود یا قطعیت ذخیره باقی مانده ناشی از عدم انجام و نقص در عملیات اکتشافی صورت گرفته قبل از صدور پروانه اکتشاف (۲۴‌درصد)
- پایین بودن نرخ بازگشت سرمایه یا IRR پایین (18‌درصد)
- کم بودن مدت زمان اعتبار پروانه بهره‌برداری (۱۷‌درصد)
علل عدم صدور بیمه‌نامه سرمایه‌گذاری اکتشاف:
۱) عدم توجیه فنی اجرای عملیات اکتشافی از نظر کیفیت و کمیت ماده معدنی
2) عدم انطباق محل رخنمون ماده معدنی و مختصات مندرج در پروانه اکتشافی
۳) اعلام ابطال پروانه اکتشاف محدوده توسط سازمان صنایع‌ومعادن استان
9 - پرونده‌های خسارتی و علت پرداخت یا عدم پرداخت:
تاکنون ۲۵ بیمه‌نامه اعتباری و ۳۷ بیمه‌نامه اکتشافی (جمعا ۶۲‌مورد) اعلام خسارت شده است و حدود ۸‌میلیارد ریال خسارت پرداخت شده است. از این تعداد ۲۲‌مورد بیمه‌نامه اعتباری و ۳‌مورد بیمه‌نامه اکتشاف، با خسارت پرداخت شده حدود ۸۶۳۲ میلیون ریال مربوط به سال ۸۶ بوده و دلیل کاهش خسارت، راهکار پرداخت اقساط معوق توسط صندوق بیمه می‌باشد. در این روش بنا به تشخیص کمیسیون ارزیابی خسارت، اقساط معوقه بعضی از معدنکاران پرداخت گردید و با فرصت مناسب ایجاد شده معدنکاران قادر به بازپرداخت شده‌اند و این امر موجب گردیده که پروانه بهره‌برداری در اختیار بیمه‌گذار باشد و صندوق در گیر مسائل اجرایی مزاید و... نمی‌گردد و مهم‌تر از همه اینکه این امر باعث حمایت از معدنکاران شده و از تعطیلی معدن جلوگیری شده است.
10 - اقدام و پیگیری جهت صدور بیمه‌نامه‌های جدید:
صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی ۸ نوع بیمه‌نامه را می‌تواند صادر نماید که عمده بیمه‌نامه‌های صادره تاکنون بیمه‌نامه سرمایه‌گذاری اکتشاف و اعتباری بهره‌برداری از معادن بوده است. به منظور بسط فعالیت‌های صندوق و حمایت گسترده‌تر از فعالیت‌های معدنی در راستای توسعه پایدار معدن و صنایع معدنی، صندوق بیمه صدور سایر بیمه‌نامه‌ها را در اولویت‌های کاری خود قرار داده است. در اولین قدم صدور بیمه‌نامه‌های اعتباری فرآوری و بیمه‌نامه‌های سرمایه‌گذاری تجهیز و بهره‌برداری از معادن را جزو برنامه کاری خود قرار داده و در این راستا اقدامات اولیه لازم صورت گرفته است. پیش‌بینی بر این است که با صدور این گروه بیمه‌نامه‌ها هم دامنه فعالیت صندوق گسترش خواهد یافت هم در زمینه افزایش ارزش افزوده مواد معدنی و حتی فعالیت بسیاری از معادن یک پیشرفت و جهش محسوسی اتفاق خواهد افتاد.
11 - راه‌اندازی بانک اطلاعاتی و واحد GIS صندوق
با توجه به ماهیت وجودی صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی که همانا پشتوانه سرمایه‌گذاری و نیز هدایت و راهبری با ارائه اطلاعات و خدمات کارشناسی دقیق به معدنکاران جهت کاهش ریسک‌های ناشی از سرمایه‌گذاری در بخش معدن می‌باشد، این صندوق تصمیم گرفت با راه‌اندازی بانک اطلاعاتی و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) ضمن حرکت به سوی یک سیستم کارا و منسجم اطلاعاتی در بخش معدن، در جهت نظام جامع انفورماتیکی که از سیاست‌های کلان دولت می‌باشد، گام بر دارد. بر همین اساس صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی نسبت به تهیه بانک اطلاعات و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) اقدام نموده است.
از امکانات این سیستم که در دو حوزه مدیریت و کارشناسی قابل‌استفاده است، به طور خلاصه می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- الکترونیکی نمودن تمامی اطلاعات متقاضیان جهت دسترسی سریع (شامل اطلاعات اداری - حقوقی- فنی - بیمه‌ای)
- امکان گزارش‌گیری مدیریتی و کارشناسی
- امکان گزارش‌گیری در محیط GIS
- امکان تهیه گزارش‌های موضوعی و تلفیقی
- امکان تهیه گزارش‌های توصیفی و مکانی در نرم‌افزار‌های رایج GIS
- امکان دسترسی سریع به اطلاعات فنی و ‌مورد نیاز بخش کارشناسی
به طور کلی تجزیه و تحلیل‌مورد نیاز در خصوص متقاضیان بیمه‌نامه‌ها، تفکیک پارامترهای مورد نیاز جهت گزارش‌گیری و دسترسی به حجم زیادی از اطلاعات در یک لحظه از بخشی از مزایای این سیستم می‌باشد که در حال حاضر کلیه پرونده‌ها در سیستم وارد و در حال مرور مجدد در سیستم می‌باشد.
12 - راه‌اندازی سایت (پرتال) جدید صندوق:
پرتال صندوق در جهت اطلاع‌رسانی صحیح، دقیق و به روز متقاضیان ایجاد و راه‌اندازی شده است. از دلایل ایجاد پرتال اطلاع‌رسانی صندوق اولا مدیریت محتوای اطلاعات آن و در ثانی استخراج آمار مدیریتی on line عملکرد صندوق در هر ساعت از شبانه روز می‌باشد. همچنین متقاضیان اخذ بیمه‌نامه‌ها می‌توانند از آخرین مدارک‌مورد نیاز در جهت صدور بیمه‌نامه‌ برای محدوده اکتشافی یا معدن خود اطلاع کافی و به روز داشته باشند. ایجاد سیستم عضوگیری پرتال، پیوند به سایت‌های معتبر دولتی و علمی، فرهنگ لغات معدنی و سامانه ارسال شکایات و پیگیری و غیره از دیگر امکانات پرتال اطلاع‌رسانی صندوق می‌باشد. آدرس اینترنتی پرتال صندوق www.Iranmico.com می‌باشد که با ورود به پرتال صندوق از امکانات دیگر آن نیز می‌توان بهره جست.
13 - شروع استقرار سیستم مدیریت کیفیت ISO:
از دیگر فعالیت‌های صندوق آغاز عملیات اجرایی استقرار سیستم کیفیت ISO می‌باشد. طبق برنامه‌ریزی انجام شده ممیزی نهایی بخش‌های مختلف مؤثر در سیستم کیفیت در تاریخ ۲۰/۳/۸۷ توسط ممیزین بین‌المللی شرکت آرین توف پاسارگاد آقایان مهندس پیام نیکخواه و مهندس علیرضا بهزادی‌پور طبق پلان ممیزی ارائه شده، انجام پذیرفت.
در این رابطه با کمال مسرت اعلام می‌دارد بر طبق نتیجه ممیزی اعلام شده از سوی ممیزان خارجی در جلسه پایانی ممیزی که با حضور کلیه معاونین و مدیران ارشد صندوق صورت پذیرفت، مراحل مستند سازی و پیاده‌سازی سیستم مدیریت کیفیت به طور صحیح و کامل اجرا گردیده و سیستم مذکور شرایط کامل احراز گواهینامه 2000-9001-ISO را دارا می‌باشد.
بر این اساس گواهینامه موقت حدود ۱۰ روز پس از تاریخ انجام ممیزی نهایی از سوی شرکت آرین توف پاسارگاد و گواهینامه نهایی ۲۰۰۰-۹۰۰۱-ISO طی ۲ ماه آینده از سوی شرکت بین‌المللی Tuv InterCert آلمان صادر خواهد گردید.
14 - شرکت در جلسات اصلاح قانون معادن:
به منظور ارائه سه پیشنهاد در خصوص موارد قانونی مرتبط با صندوق که در قالب ۳ تبصره برای ماده ۳۱ قانون معادن نیز از دیگر فعالیت‌های صندوق بوده است.
اصلاح قانون معادن در دستور کار وزارت صنایع و معادن قرار گرفته بود. ماده 31 قانون معادن فعلی در ارتباط با صندوق بیمه و حوزه فعالیت‌های آن بود. برای تحقق اهداف عالیه صندوق که همانا توسعه پایدار بخش معدن است و با عنایت به گذشت حدود 5 سال از فعالیت صندوق و مسائل مختلف پیش آمده برای صندوق در این مدت، ایجاد اصلاحاتی به شکل اضافه کردن تبصره‌هایی به قانون معادن مد نظر قرار گرفت. در این راستا سه تبصره به شرح زیر تهیه و به کمیته اصلاح قانون معادن ارائه گردید.
پس از بحث و گفت‌وگوی مفصل در کمیته مذکور این سه تبصره با مختصر تغییراتی به شکل زیر مورد تایید قرار گرفت.
* تبصره 1: صندوق بیمه سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی در صورتی مشمول قوانین و مقررات مربوط به شرکت‌های دولتی می‌شود که صراحتا از آن نام برده شود.
*تبصره ۲: وزارت صنایع و معادن می‌تواند همه ساله تا ۱۵‌درصد از حقوق دولتی دریافتی (موضوع ماده ۱۴ قانون معادن) را در اختیار صندوق قرار دهد تا صرف اهداف حمایتی صندوق گردد.
*تبصره 3: حق‌الثبت اسناد ترهینی و توثیقی مربوط به صندوق پنج دهم در هزار تعیین می‌شود.
۱۵ - اعزام کارشناسان صندوق جهت بازدید از مجتمع‌های معدنی و صنایع معدنی:
همچنین انجام دو فقره بازدید علمی از معادن زغال‌سنگ پرورده و مرکز تحقیقات فرآوری توسط کارشناسان صندوق از دیگر امور انجام گرفته می‌باشد.
۱۶ - پیگیری‌های لازم در خصوص فروش و انتقال معادن :
*انجام پیگیری‌های لازم در خصوص مذاکرات فنی و معرفی خریدار جهت معدن زغال‌سنگ کلاریز غربی و انتقال معدن مزبور به نام شرکت معادن کلاریز البرز پس از انعقاد قرارداد فروش بین صندوق بیمه، شرکت کوه‌کن شمال و شرکت معادن کلاریز البرز که طی آن مبلغ 1330000000 (یک‌میلیارد و سی‌صد و سی‌میلیون) ریال از مطالبات صندوق بابت بیمه نامه اعتباری صادره جهت معدن زغال‌سنگ کلاریز غربی وصول گردید.
*مذاکره با اشخاص حقیقی و حقوقی در خصوص معادنی که بهره‌برداران آنها از پرداخت اقساط خود استنکاف نموده اند و توان مالی لازم جهت پرداخت اقساط و ادامه عملیات را نداشته و تمایل به فروش معادن خود دارند.
17 - امکان ترهین ماشین‌آلات معدنی
در بسیاری از موارد حق انتفاع محاسبه شده برای معادن کمتر از میزان سرمایه‌گذاری مورد نیاز معدن می‌باشد. در این معادن از طرفی امکان صدور بیمه‌نامه به مبلغ سرمایه‌گذاری مورد نیاز معدن وجود نداشت و از طرفی نیاز به ماشین‌آلات معدن برطرف نمی‌گردید. برای رفع این مشکل به گونه‌ای که هم صندوق بیمه با اطمینان خاطر و با کمترین خطرپذیری بتواند اقدام به صدور بیمه‌نامه بنماید هم سرمایه‌گذاری در معادن به شکل کامل صورت پذیرد بررسی امکان ترهین ماشین‌آلات معدنی مثل لودر و بلدوزر در دستور کار قرار گرفت. خوشبختانه بررسی‌های حقوقی و قانونی بیانگر آن است که امکان ترهین ماشین‌آلات معدنی وجود دارد. لذا پس از این صندوق بیمه برای تمامی سرمایه‌گذاری معادن می‌تواند بیمه‌نامه اعتباری صادر نماید.
چند پیشنهاد
۱ - ارائه اطلاعات به سرمایه‌گذاران خارجی در خصوص صندوق بیمه، چون در صورتی که این گروه سرمایه‌گذاران از وجود یک ارگان دولتی که تضمین‌کننده سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های معدنی است، اطلاع داشته باشند با رغبت و اطمینان بیشتری نسبت به سرمایه‌گذاری اقدام خواهند کرد.
2 - فعال‌سازی بیمه‌نامه سرمایه‌گذاری بهره‌برداری (آماده‌سازی) با همکاری سازمان توسعه
۳ -‌ گسترش دامنه فعالیت بیمه‌نامه‌های اعتباری فرآوری