مزیت‌های رقابتی پسته ایران در بازارهای جهانی
بنا به تعریف، مزیت رقابتی آن خاصیت از کالا یا خدمات است که بتوان حول آن نیازهای مشتری را پاسخ گفت و مشتری را به خرید کالا در فضای رقابتی ترغیب کرد. در بازار جهانی، عملا رقیب اصلی پسته ایران، پسته تولید کالیفرنیای آمریکاست. از این رو، یادداشت حاضر مزیت‌های رقابتی پسته ایران را در بازار جهانی با محصول کالیفرنیا می‌سنجد. ۱.تنوع واریته
پسته ایران در خانواده‌های تجاری متنوعی به بازارهای جهانی عرضه می‌شود؛ فندقی یا اوحدی، اکبری، احمد آقایی، کله قوچی و بادامی از معروف‌ترین این خانواده هستند. اگر زیر مجموعه‌های این خانواده‌ها را نیز در نظر بگیریم گزافه نیست اگر بگوییم پسته ایران ده‌ها قلم تجاری روی میز خریدار می‌گذارد .این واریته‌های مختلف، کلکسیون وسیعی از طعم‌های گوناگون، رنگ‌های مختلف مغز و پوست، شکل‌های جور واجور، سایزهای متنوع و ساختار و کیفیت غذایی مختلف پیش روی مشتریان جهانی می‌گذارد. این «کلکسیون حق انتخاب»، بی‌تردید یک مزیت رقابتی تجاری است، مشروط بر آنکه به خوبی از آن در توسعه بازار بهره برداری شود. در مقابل، پسته آمریکا عملا دارای یک واریته تجاری است و ۸۵ درصد آن در سایز ۲۵/۲۱ عرضه می‌شود.
۲.طعم
ساختار غذایی پسته ایران غنای کم‌نظیری از روغن‌های غیراشباع و عناصر آروماتیک را در بردارد. این سبب می‌شود طعم و عطر دلپذیر پسته ایران نزد مشکل پسندان جایگاه خاصی یابد. در آخرین سالهای رونق بازار ما در ژاپن، حدود ۸ هزار تن پسته ایرانی و هزار تن پسته آمریکایی دربازار ژاپن به فروش می‌رفت. وقتی کنترل آفلاتوکسین و عملکرد نامناسب ایران سبب حذف ما از این بازار شد، آمریکایی‌ها فکر می‌کردند می‌توانند صادرات خود را ده برابر کنند. اما صادرات آمریکا به ژاپن هیچگاه فراتر از ۲ هزار تن نرفت، چرا که مصرف کننده حساس ژاپنی طعم پسته آمریکا را نپسندید. امروز در اروپا هم، هر جا پسته ایران در دسترس باشد، طعم آن مورد اقبال مصرف‌کنندگان است.
۳.قابلیت برشتگی
پسته ایران به علت غنای روغن‌های خود قادر است دمای برشته شدن حدود ۱۷۰ درجه سانتیگراد را تحمل کند. در حالی‌که پسته کم چربی آمریکایی در حرارت بالاتر از ۱۳۰ درجه سانتیگراد می سوزد.
تحمل دمای بالای برشتگی، مزیت واضح بهداشتی دارد. غالب میکرو ارگانیسم‌های مضر در دمای ۱۷۰ درجه سانتیگراد تاب مقاومت ندارند. از این روست که برشته شدن پسته یک نوع پاستوریزاسیون کم هزینه است. این بدان معنی است که اگر الزامات GMP در کارخانه عمل‌آوری پسته ایران لحاظ شود، محصول خروجی تا حد بالایی منطبق با استانداردهای پاستوریزاسیون خواهد بود. تجارب اخیر جهان در آلودگی محمولات غذایی به مواردی چون سالمونلا، ارزش تجاری بالایی به این مطلب می‌بخشد. دمای برشتگی بالا، سبب تغییر مطلوب و ارزشمندی در طعم و عطر محصول نیز می‌شود. یکی از دلایل اصلی مزه مطلوب پسته همین وصول به «بلوغ برشتگی» است. این در حالی است که پسته آمریکا در درجه حرارت هوای گرم ۱۳۰-۱۲۰ درجه سانتیگراد عملاً « رطوبت گیری شده » و فاقد « بلوغ برشتگی » و عطر و طعم مخصوص آن است.
۴. درصد مغز بالا
مطالعات نشان می‌دهد که یکی از علل محبوبیت پسته، وجود پوست شاخی آن است که به سادگی جدا می‌شود. فعالیت دستها همراه با مصرف این خشکبار لذیذ، یکی از علل ایجاد رضایت در مصرف‌کننده است. اما واقعا مصرف‌کننده پول خود را صرف خرید قسمت قابل خوردن (مغز) می‌کند و پوست شاخی را دور می‌ریزد. وقتی بدانیم درصد مغز در رقم تجاری اصلی ایران یعنی پسته فندقی ۵۶ درصد و در رقم اصلی پسته کالیفرنیا حدود ۵۲ درصد است، در می‌یابیم خرید پسته ایران به معنی صرفه‌جویی ۸ درصدی در دستیابی به مغز پسته است.
۵.بازار رقابتی
پسته کالیفرنیا در حالت الیگوپولی(حاکمیت تعداد محدودی بازیگر بر بازار) قراردارد و تدریجا به سوی مونوپولی (حاکمیت یک بازیگر بر بازار )حرکت می‌کند. این بدان معنی است که عرضه پسته کالیفرنیا را نمی‌توان چندان رقابتی دانست. شرکت پارامونت امروز ۳۰ درصد تولید و ۹۰ درصد تجارت پسته آمریکا را در دست دارد. سیاست‌های تهاجمی این شرکت بالاخص اصرار آن به ورود به بازار برند و رقابت با برندهای مصرف‌کننده سنتی پسته آمریکا در اروپا، سبب نگرانی گسترده‌ای در بازار خشکبار اروپا شده است. کاهش درجه رقابت در یک جامعه تامین کننده، یقینا در دنیای تجارت یک ضد ارزش است. پسته ایرانی با ۱۵۰ هزار باغدار، هزاران بازرگان محلی و صدها بنگاه صادراتی به مراتب بیشتر رقابتی است . اینها تنها مزایای پسته ایرانی نیست. اما متاسفانه هیچگاه صنعت پسته ایران، با برنامه‌ریزی و تدبیر در پی انتقال این مزیت‌ها به بازار و توجیه خریداران برنیامده بود . انجمن پسته ایران در سالهای اخیر با حضور در نمایشگاه‌ها، سمینارها و نشریات بین‌المللی برنامه‌ای برای تبلیغ بر روی این مزایای پسته ایران ترتیب داده است. نتایج اولیه این برنامه نشان می‌دهد حتی در بازار اروپا صنعت پسته ایران در انتقال مزایای محصول خود به بازار سنتی خود و ایجاد مقبولیت نسبت به آن، در چهار دهه اخیر موفق نبوده است .از انجمن پسته انتظار می رود برنامه‌های خود در این زمینه را تقویت کرده و تنوع بخشد.
*رییس کمیسیون کشاورزی اتاق ایران
ارسال نظر