گفت و گو با دکتر محمد تقی جعفر زاده، رئیس حفاظت از محیط زیست شرکت ملی صنایع پتروشیمی
رونمایی از کتاب مدیریت پسماند در صنعت پتروشیمی
همزمان با برگزاری اولین نمایشگاه بین المللی مدیریت پسماند،بازیافت و بایو‌مس،نخستسن جلد از مجموعه کتب "الزامات زیست محیطی صنایع پتروشیمی"رو نمایی شد.مراسم رونمایی با حضور نویسنده این کتاب (الزامات مدیریت پسماند) آقای محمدتقی جعفرزاده،ریاست سازمان محیط زیست صنایع ملی پتروشیمی و آقای محمدجواد محمدی زاده معاون رئیس جمهور و ریاست سازمان محیط زیست،انجام شد. به این بهانه با آقای جعفرزاده در خصوص این مجموعه کتاب که شامل ۹ جلد کتاب است به گفتگو نشستیم:
-آقای جعفرزاده خبر داریم که مجموعه ای ۹ جلدی در دست تالیف است که یک جلد آن در این نمایشگاه رونمایی شد. در رابطه با این کتاب‌ها توضیح می‌دهید؟
این ۹ کتابی که تهیه شده مختص صنعت پتروشیمی است. اگر چه می‌تواند با کمی اعمال تغییرات در حوزه‌های دیگر هم استفاده شود. محتوای این کتاب‌ها الزامات زیست محیطی است که ما به عنوان یک سازمان حاکمیتی پتروشیمی، به صنایع پتروشیمی ابلاغ می‌کنیم. این الزامات دقیقاً در راستای قوانین ملی ما هستند. یعنی ما قوانین ملی را منطبق بر صنعت خودمان شفاف‌سازی کرده‌ایم و به شکل راهنما و آیین‌نامه درآورده‌ایم تا سهل الوصول باشد. در واقع قانون مدیریت پسماند حدود ۱۰ یا ۱۵ صفحه است ولی ما حدود ۲۲۰ صفحه مطلب درباره الزامات پسماند برای صنایع پتروشیمی تهیه کرده‌ایم که هر شرکت پتروشیمی را ملزم می‌کند چه کارهایی را در زمینه مدیریت صحیح پسماند انجام دهد. در واقع این قوانین برای صنعت پتروشیمی اجرایی‌تر و کاربردی‌تر شده‌اند.
یک مقدار اعمال سلیقه محدود هم شده است. اجرای این الزامات قطعاً می‌تواند اهداف مدیریت پسماند را محقق کند.
یکی از این کتاب‌ها در زمینه مدیریت پسماند است و هشت کتاب دیگر در زمینه‌هایی مثل راهنمای مدیریت محیط زیست، آلودگی هوا، آلودگی آب، پایش، آب‌های زیر زمینی و خاک، انرژی و مسائل دیگر است.
- از نظرشما لزوم بر پایی این نمایشگاه در چه چیزی بوده؟
همانطور که می دانید پسماند یکی از آلاینده‌های اصلی محیط زیست است که در کشور کمتر به آن توجه شده، اما در سالهای اخیر به خصوص از سال ۸۳ به این طرف که قانون مدیریت پسماند تصویب شده توجه ویژه‌ای به پسماندها می‌شود، بیشتر از بعد جلوگیری از آلودگی محیط زیست، ولی پسماند یک بعد خیلی مهم دیگر دارد و آن بحث اقتصاد در بازیافت یا اقتصاد در مدیریت پسماند است. چرا که عمده این پسماندها محصولات قابل دور ریختن نیستند و محصولات هستند که باید مجدداً و بعد از بازیافت از آنها استفاده شود و ارزش افزوده آنها حفظ شود و از آنها محصولات جانبی تولید شود. این بخش می‌تواند باعث تولید اشتغال و رونق اقتصادی شود. اما در کنار تمام اینها نباید هدف حفاظت از محیط زیست مغفول بماند. یعنی همه کارهایی که در زمینه بازیافت انجام می‌شود باید با رعایت و ملاحظات زیست محیطی باشد. در این رابطه نمایشگاه پسماند فرصت خوبی است برای اینکه توان شرکت‌های بازیافت کننده در سطح ملی به نمایش گذاشته شود و فضایی فراهم شود که میان شرکت‌های بازیافت کننده و شرکت‌هایی که تولید کننده پسماند هستند و به بازیافت نیاز دارند تعامل ایجاد شود. در واقع اگر این پسماندها به بازیافت کننده سپرده شود هم رعایت مسائل زیست محیطی اتفاق می‌افتد و هم صرفه اقتصادی ایجاد می‌شود.
خیلی از پسماندهای ما حاوی طلا، پلاتین، نقره و .... است و اگر شخصی برای بازیافت اینها سرمایه‌گذاری کند درآمد خوبی نیز کسب خواهد کرد.
- ایران ۱۰ سال است که در زمینه بازیافت فعالیت می‌کند، اما حدود یکسال است که زیرساخت‌های آن در کشور ایجاد شده است. چرا؟
نمی‌شود گفت چند سال است که این فعالیت آغاز شده . از زمانی که شهرداری‌ها ایجاد شده‌اند یعنی از سال ۴۲ به این طرف وظیفه جمع آوری پسماند های شهری بر عهده این نهاد بوده اما مشخص نبوده وظیفه جمع‌آوری و امحا پسماندهای صنعتی با کدام نهاد است و یا قانون جامعی به نام قانون مدیریت پسماند وجود نداشته که پسماندها در آن طبقه‌بندی و تفکیک شود و وظیفه هر دستگاهی در رابطه با آن مشخص شود. بویژه اینکه بعضی از پسماندهای صنعتی بسیار خطرناک هستند و پسماند ویژه محسوب می‌شوند. مثلاً پسماندهای بیمارستانی باید به طریق ویژه‌ای بازیافت شوند، این قوانین نبوده و نظامند نبوده و بعد از تصویب این قانون آیین‌نامه‌های اجرایی آن هم آمد و اما زمان می‌برد تا این قوانین در بدنه مدیریتی و کارشناسی کشور جا بیفتد.
خوشبختانه با توجه خوبی که این روزها به این حوزه می‌شود و برپایی این نمایشگاه نشان می‌دهد که مسئله مدیریت پسماندها، چالش مهمی در کشور است که به آن پرداخته می‌شود. به نظر من این فرصت مناسبی است برای شروع، به شرطی که ادامه داشته باشد. حتماً باید رویکرد ما مقداری تغییر کند . به این معنی که مشارکت شرکت‌های خصوصی جلب شود و توان واقعی آنها نشان داده شود و در حوزه پسماند سرمایه‌گذاری بیشتری شود زیرا برای سرمایه‌گذاری جای زیادی دارد.
- یعنی در حال حاضر به صنعت بازیافت به عنوان یک سرمایه‌گذاری سود ده نگاه نمی‌شود؟
خیر، در حال حاضر مسئله بازیافت حالت زیر‌زمینی دارد وخیلی وضعیت روشنی ندارد. یعنی ضوابط مشخصی برای بازیافت کننده‌ها وجود ندارد. بازیافت کننده‌ها اگر چه درآمد خوبی کسب می‌کنند اما نحوه عملکرد آنها خیلی مشخص نیست. شاید یکسری خلاء قانونی باعث شده این اتفاق بیفتد.
در حال حاضر بازیافت بیشتر به شکل بازیافت پلاستیک در کشور شکل گرفته است.بویژه از پسماندهای شهری، اما روی بازیافت حوزه صنعت خیلی کار نشده. برای مثال ما کلاً حدود ۱۹ درصد از پسماندهایمان را بازیافت می‌کنیم که این رقم می‌تواند حداقل به ۶۰ یا ۷۰ درصد افزایش پیدا کند.
- این ۱۹ درصدی که گفتید بیشتر پسماندهای خانگی هستند که بازیافت می‌شوند؟
خیر،به طور کلی ۱۹ درصد بازیافت می‌شود. در حوزه صنعت انواع کاتالیزورها، لجن‌ها، هیدروکربن‌ها، آهن آلات و این قبیل مواد هستند که قابل بازیافتند.
- هزینه‌ای که دولت از صندوق ذخیره ارزی می‌گذارد برای حمایت از صنعت کفایت می‌کند؟
من اطلاعی ندارم که دولت از صندوق ذخیره ارزی هزینه می‌کند یا خیر.اما تا جایی که می‌دانم هزینه‌ای نشده، اما اگر این حمایت صورت بگیرد قطعاً موثر واقع خواهد شد.خصوصاً درزمینه تجهیزات و تکنولوژی و بازیافت بهتر و بیشتر مواد.
- آیا شرکت پتروشیمی در حال حاضر مجموعه‌ای برای بازیافت پسماندهایش دارد؟
خیر، ما مجموعه بازیافت نداریم.پسماندهایمان را به شرکت‌های بازیافت می‌فروشیم. البته به شرکت‌هایی که توان بازیافت این نوع پسماندها را داشته باشند و توان آنها نیز باید به اثبات رسیده باشد. برای مثال شرکتی که ثبت شده باشد، پروانه بهره‌برداری و مجوز از سازمان محیط زیست هم داشته باشد. ما هم آیین‌نامه فروش ضایعات داریم که براساس ضوابط این آیین‌نامه پسماندها را می‌فروشیم و شرکت خریدار هم باید مفاد آیین‌نامه را اجرا کند. بنابراین ما چون تولید کننده محصولات پتروشیمی هستیم به عنوان یک صنعت بالا دستی، وارد بحث بازیافت نشده‌ایم. اما مطالعاتی را انجام داده‌ایم که شاید یک شهرک بازیافت، با زیرساخت‌های مناسب ایجاد کنیم، تا شرکت‌های بازیافت کننده در این شهرک مستقر شوند. در این بخش دولت قرار نیست سرمایه‌گذاری کند و این حوزه به بخش خصوصی تعلق دارد.
زیرا قطب‌های پتروشیمی (منطقه ماهشهر و منطقه عسلویه)تمرکز تولید پسماند دارند. چیزی نزدیک به ۱۰۰ هزار تن پسماند فقط در یکی از این مناطق تولید می‌شود و این مقدار تولید پسماند قابلیت داشتن یک شهرک بازیافت را دارد.
- آیا نظارتی هم بر اجرای این قوانین وجود دارد؟
بله، نظارتی که ما داریم از طریق ممیزی‌هاست. نظارت و پایش همیشگی وجود دارد. ما به شکل دوره‌ای شرکت‌ها را ممیزی می‌کنیم. در ادامه ابلاغ این آیین‌نامه‌ها، برنامه ممیزی هم تهیه کرده‌ایم. الان هم این نظارت در حال انجام است. اما خیلی منسجم نیست.
- جایگاه کشور ما در زمینه بازیافت در سطح جهانی چگونه است؟
به هر حال کشوری که به سمت توسعه حرکت می‌کند قطعاً آلودگی‌هایش هم بیشتر می‌شود. اما مهم این است که برنامه‌ریزی برای رفع آلودگی و جبران خسارت وجود داشته باشد. کشورهای پیشرفته هم این مراحل را سپری کرده‌اند. میزان آلودگی هم که آنها برای زمین ایجاد کرده‌اند هیچ وقت کمتر از ما نبوده که بیشتر هم بود. اما به مرور که تکنولوژی پیشرفت می‌کند بشرهم به فکر راه‌های اجرایی برای کاهش آلودگی می‌افتد. ما هم الان در چنین موقعیتی قرار داریم. ما هم شاید ۴۰ سال قبل این میزان توسعه را نداشتیم. اما حالا جمعیت ما بسیار رشد کرده و طبیعتاً به همین نسبت تولید پسماند هم رشد کرده است. اگر ما دیر اقدام کنیم می‌بینیم که آرام آرام زیر همین پسماندها در حال مدفون شدن هستیم. بنابراین الان دیگر وقتش رسیده که به این جریان شتاب بدهیم. در بخش خصوصی، ماشین‌سازی و ساخت تجهیزات فعالیت بیشتری داشته باشیم و ما که بخش دولتی هستیم فضا را برای بخش خصوصی فراهم کنیم. به نظر من این کار مقدسی است که هم آلودگی را کاهش می‌دهد و هم جلوی هدر رفت و نابودی منابع ملی را می‌گیرد. همچنین فرهنگ‌سازی و آموزش بسیار بسیار مهم است. بویژه در بخش پسماندهای خانگی و شهری. ما ۷۵ میلیون مخاطب داریم که باید آموزش بینید و رویکرد پسماند و بازیافت در ذهنیتشان باشد. در واقع بدون همکاری مردم مدیریت اصولی پسماندهای شهری امکان‌پذیر نیست. اما در صنعت چون مخاطب محدود است و امکانات بیشتری فراهم است بحث کمی فرق می‌کند. اگر چه صنعت هم جای آموزش فراوان دارد.
- در حال حاضر دانش فنی ما در سطحی است که بتوانیم تولید کننده تجهیزات بازیافت باشیم؟
من فکر می‌کنم این برمی‌گردد به احساس نیاز. زیرا تا به حال کشور خیلی احساس نیاز نداشته و زیاد پی‌‌گیر این بحث نبوده.اما همین نمایشگاه بهانه‌ای است برای اینکه عده‌ای به فکر تولید تجهیزات بازیافت بیفتند. من امیدوارم در چند سال آینده این اتفاق بیفتند.توان انجام چنین کاری قطعاً در کشور وجود دارد. زیرا سیستم‌های آن چنان پشرفته‌ای لازم نیست که ما از عهده‌اش برنیاییم. ما نیروهای متخصص بسیار خوبی در کشور داریم. ما فقط نیاز داریم که شرکت‌ها بیشتر وارد عمل شوند زیرا می‌توانند این کار را انجام دهند.
آیا کارخانه‌های بازیافت پسماند خودشان تولید کننده آلودگی نیستند؟
این کارخانه‌ها هم می‌توانند در کنار اینکه می‌خواهند خدمتی به محیط زیست کرده و امر بازیافت را انجام دهند، آلوده کننده محیط زیست باشند. اگر این کارخانه ها کار را درست انجام ندهند، قطعاً آلوده‌کننده خواهند بود. قطعاً از عملیات بازیافت، پسماند نیز تولید می‌شود، آلودگی تولید می‌شود و لازم است که بازیافت کننده‌ها به فکر کنترل آن باشند.
در مراسم اختتامیه از آقایان مهندس بیات معاون وزیر نفت و مدیر عامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران، مهندس نصیری مدیر HSE شرکت صنایع پتروشیمی و دکتر جعفرزاده مدیر محترم اداره محیط زیست شرکت صنایع پتروشیمی به عنوان مدیران برتر حوزه مدیریت پسماند تجلیل به عمل آمد.
ارسال نظر