حمید سلیمانی

دانشجوی دکترای حسابداری

سلام عبدالله زاده

کارشناس ارشد حسابداری

چندی پیش نتایج آزمون دکترای سراسری سال ۱۳۹۴ اعلام شد و به این ترتیب برگ پنجم از آزمون نیمه‌متمرکز دکترای سراسری در ایران ورق خورد. در این سال‌ها آزمون دکترای رشته حسابداری همواره دستخوش تغییر و آزمون‌وخطا در منابع و نحوه طراحی سوالات بوده است.


سال 1389 پس از تجدیدنظر در آخرین آیین‌نامه آموزشی دوره دکترا که از سال ۱۳۸۴ به آن استناد می‌شد، مقرر شد پذیرش دانشجوی دکترا در سال 1390 بر اساس آزمون نیمه‌متمرکز سازمان سنجش و مصاحبه دانشگاه‌ها صورت پذیرد. دروس مورد آزمون در رشته حسابداری در اولین سال برگزاری آزمون عبارت بودند از: زبان انگلیسی، استعداد تحصیلی، روش تحقیق و آمار و تئوری حسابداری با ضرایب یکسان، به ‌عبارت‌ دیگر نقش دروس تخصصی نادیده گرفته‌ شده و با یکسان‌سازی ضریب کلیه دروس، افراد با تسلط نسبی به دروس عمومی به‌خوبی از عهده آزمون برمی‌آمدند.


سال ۱۳۹۱ دروس تخصصی مورد آزمون رشته حسابداری مجددا دستخوش تغییراتی شد و ترکیبی از دروس تخصصی با عناوین ریاضیات و آمار با ۳۰ پرسش، حسابرسی، حسابداری مدیریت و تئوری حسابداری هرکدام با ۱۰ پرسش مورد آزمون قرار گرفت بر‌اساس دفترچه راهنما قرار بود پرسش‌های درس حسابرسی در سطح کارشناسی باشد که بدون اطلاع قبلی به ترکیبی از کارشناسی و کارشناسی ارشد تبدیل شد.


ضرایب دروس نیز شامل ضریب زبان دو، ضریب استعداد تحصیلی یک، ضریب دروس تخصصی به‌عنوان یک مجموعه واحد، چهار بود. در آزمون دکترای سال 1392، داوطلبان رشته حسابداری برای بار سوم آزمون‌وخطای دیگری را تجربه کردند. در آن سال ضرایب دروس ثابت ماند، اما در اقدامی نیک و قابل پیش‌بینی، ولی بدون اطلاع قبلی، تعداد پرسش‌های ریاضیات و آمار به 15 کاهش یافت و به دروس حسابرسی، حسابداری مدیریت و تئوری حسابداری هر یک 5 پرسش اضافه شد. مشکل طرح سوال درس حسابرسی نیز مجددا تکرار شد. در سال 93 و چهارمین سال برگزاری آزمون داوطلبان رشته حسابداری مجددا با تغییرات و نوآوری‌های دیگری و این بار در سر جلسه آزمون مواجه شدند. تعداد سوالات تخصصی رشته حسابداری بدون اطلاع قبلی به تعداد 90 سوال افزایش یافت. ترکیب آن نیز ریاضیات، آمار و حسابرسی هرکدام 20 پرسش و تئوری حسابداری و حسابداری مدیریت هرکدام 25 پرسش بود. امری که گرچه نیک می‌نمود، اما باید از قبل اطلاع‌رسانی می‌شد. در آن سال ضریب دروس عمومی شامل زبان و استعداد تحصیلی، یک در نظر گرفته شد. در سال مذکور برای اولین بار کلید اولیه و دفترچه‌های سوالات آزمون رسما از طریق سازمان سنجش آموزش کشور منتشر شد. انتشار کلید گرچه بجا و منطقی بود، اما اعتراضات فراوانی را از سوی داوطلبان رشته حسابداری درخصوص پاسخ برخی سوالات به دنبال داشت.


پس از انتشار کلید نهایی مشخص شد بسیاری از این اعتراضات بجا بوده و در اقدامی قابل‌ تقدیر کلید ۵ پرسش از دروس تخصصی اصلاح شده است. پنجمین مرتبه برگزاری آزمون نیمه‌متمرکز دکترا جهت پذیرش در سال ۱۳۹۴ برای داوطلبان رشته حسابداری با کمترین تغییر از نظر منابع و دروس مورد آزمون نسبت به سال قبل رو به اتمام بود که با انتشار دفترچه انتخاب رشته و حذف پذیرش در برخی دانشگاه‌ها شوک دیگری به داوطلبان این رشته وارد آمد این شوک پس از اعلام نتایج نهایی و حذف پذیرش یکی دیگر از دانشگاه‌های مادر (به‌‌رغم اعلام ظرفیت در دفترچه انتخاب رشته و نیز اخذ مصاحبه از داوطلبان معرفی‌شده) به اوج خود رسید و بهت و حیرت همگانی را موجب شد.


همین موارد گاهی منجر به عدم قبولی افراد با رتبه‌های خوب در آزمون برگزار شده سال قبل شد که جای بسیار تأمل است که آیا این ایراد از ساختار آزمون است یا دانش افرادی که رتبه‌های خوب می‌آورند از نظر مصاحبه‌کنندگان مقطع دکتری قابل قبول نیست.


در حال حاضر پس از پنج سال آزمون‌وخطا در برگزاری آزمون نیمه‌متمرکز دکتری در نهایت تصمیم گرفته ‌شده که ضمن جداسازی فرآیند سنجش از پذیرش آزمونی شامل دروس عمومی و پایه و دو بار در سال برگزار شود، به‌ این‌ ترتیب که کارنامه داوطلب در این آزمون در اختیار دانشگاه‌ها قرار می‌گیرد و دانشگاه‌ها ضمن اعلام نصاب تراز خود به داوطلبان، پذیرش را بر اساس آن و رویه خاص هر دانشگاه (مصاحبه شفاهی یا آزمون کتبی) صورت خواهند داد. اولین نوبت آزمون این شیوه پذیرش نیز در اسفند ماه سال جاری برگزار خواهد شد در همین راستا چندی قبل سازمان سنجش آموزش کشور در اطلاعیه‌ای جداول رشته‌ها و مواد امتحانی آزمون ورودی دوره‌های دکتری سال ۱۳۹۵ را اعلام کرد بر این اساس ضمن تجمیع بسیاری از رشته‌ها در گروه‌های مختلف رشته حسابداری در گروه حسابداری و مالی شامل رشته‌های حسابداری و مالی قرارگرفته است و در یک تغییر ۱۸۰ درجه‌ای علاوه بر دروس عمومی شامل زبان انگلیسی و استعداد تحصیلی، دروس اصول مدیریت مالی، اصول حسابداری و ریاضی آمار کاربردی تحت عنوان آزمون استاندارد همتراز، به‌عنوان دروس مورد آزمون معرفی‌شده و تاکنون هیچ‌گونه اطلاعات دیگری درخصوص سطح و نحوه طراحی سوالات اعلام نشده است.


داوطلبان رشته حسابداری بلاتکلیف بوده و در بیم و امید به سر می‌برند از سویی دیگر مشخص نیست منظور از درس اصول حسابداری چیست؟ آیا همانی است که در سه ترم ابتدای دوره کارشناسی به دانشجویان ارائه می‌شودکه بسیار بعید است. آیا مراد همان سرفصل‌های درس حسابداری مالی کنکور کارشناسی ارشد است؟ آیا منظور سرفصل‌های درسی است که تحت همین عنوان در آزمون ارشد رشته مالی مورد امتحان قرار می‌گیرد یا اساسا مقصود همان محتوای تئوری حسابداری است و فقط نام آن تغییر کرده است؟ چنین ابهاماتی درخصوص درس اصول مدیریت مالی با همان قوت و ریاضیات و آمار کاربردی با شدت کمتری مطرح است. از سوی دیگر مناسب بودن ادغام دو رشته حسابداری و مالی در یک گروه واحد محل تردید جدی بوده و پرسش آن است که برای این تغییرات و انتخاب دروس چه نظرخواهی یا مشورتی از استادان صاحب نظر حرفه صورت گرفته است؟ تغییرات فراوان و کارشناسی نشده در نوع آزمون و اثر آزمون و مصاحبه و عناوین امتحانی جز کاهش انگیزه داوطلبان و نخبگان دانشگاهی دستاورد دیگری ندارد. در هر صورت با عنایت وضعیت کنونی ضروری است با توجه به خطر از دست رفتن زمان برای شرکت‌کنندگان در آزمون، سازمان سنجش آموزش کشور ضمن شفاف‌سازی و پاسخ به ابهامات، به ویژه در ارتباط با سرفصل های دروس معرفی شده موجبات رفع نگرانی از داوطلبان را فراهم آورد.