گروه بورس- شروین شهریاری: فعالان بازار سهام معاملات هفته جاری خود را در شرایطی از بیم و امید دنبال کردند و به انتشار اخبار متفاوت از مذاکرات هسته‌ای در وین حساسیت زیادی نشان دادند. در همین راستا، در آغاز هفته، با غلبه جو ابهام درخصوص نتایج گفت‌وگو‌ها، روند بازار سهام شکننده بود، اما در میانه هفته سهامداران برداشت مثبت‌تری از سیر تحولات داشتند که منجر به افزایش محدود قیمت‌ها و ارزش معاملات به ویژه در روز سه شنبه شد.


به این ترتیب، با عدم تغییر محسوس رقم در مقیاس هفتگی، عقربه بازدهی بورس تهران از ابتدای سال کماکان در مرز ۴ درصد متوقف مانده است. با توجه به تمدید هفت روزه مذاکرات و تاکید طرفین بر لزوم حصول نتیجه تا هفتم جولای به نظر می‌رسد احتمال تعیین تکلیف مساله هسته‌ای تا سه‌شنبه هفته آینده بیش از تمدید طولانی مدت مذاکرات باشد.


گشایش بانکی از سه مسیر

نوسان قیمت سهام بانک‌ها در دو سال اخیر تا حد زیادی به اخبار مرتبط با مذاکرات هسته‌ای گره خورده است. این در حالی است که برخی کارشناسان معتقدند مشکلات سیستم بانکی از جمله معوقات سنگین، هزینه پول بالا و بدهی دولت موجب شرایط دشواری برای این صنعت شده که حتی دستیابی به توافق هسته‌ای هم نمی‌تواند آن را در کوتاه‌مدت بهبود بخشد. با این وجود، گروهی دیگر بر این باورند که در صورت رفع تحریم‌های بانکی، شرکت‌های این صنعت می‌توانند از سه طریق مشکلات خود را مدیریت کرده و شرایط بهتری را شاهد باشند. نخستین پتانسیل بانک‌ها پس از گشایش فضای بین‌المللی دسترسی به منابع ارزان تر خارجی است که سابقه آن در اوایل دهه ۸۰ وجود دارد و منجر به انتفاع بسیاری از بانک‌ها از طریق جذب سرمایه ارزان خارجی با قبول ریسک نرخ ارز در قالب استقراض شد.


این مساله علاوه بر تخفیف مشکلات نقدینگی، تاثیر کلی بر کاهش هزینه پول در سیستم بانکی دارد که این روزها در تنگنای زیادی قرار گرفته است. پتانسیل دوم به آغاز عملیات بین‌المللی بانک‌ها نظیر بازگشایی ال‌سی، جابه‌جا‌یی پول از طریق سوئیفت و سایر فعالیت‌های تامین مالی خارجی برای مشتریان باز می‌گردد که مسیر آن به کلی در سال‌های اخیر مسدود شده و بخشی مهمی از تجارت بانک‌ها و پتانسیل تولید کارمزدهای مربوطه را از میان برده است. سومین نقطه امید برای بانک‌ها به آزادسازی بیش از 100 میلیارد دلار منابع نفتی بلوکه شده بانک مرکزی باز می‌گردد که می‌تواند در جهت تسویه بدهی دولت به بانک‌ها یا اجرای افزایش سرمایه بانک‌های دولتی به کار گرفته شود که هر دو در تسهیل اعتبار و کاهش هزینه پول در سیستم بانکی نقش بسزایی دارند. با این حال، باید گفت که فرآیند برداشت تحریم‌ها حتی در صورت حصول توافق هسته‌ای در هفته آتی مسیری زمانبر و پرچالش خواهد بود و از این رو انعکاس آثار توافق احتمالی در سودآوری بانک‌ها در کوتاه‌مدت میسر نیست. فعالان بورس تهران وارد پرترافیک‌ترین دوران برگزاری مجامع شرکت‌ها در سال شده‌اند که مقارن با تیر ماه هر سال است. در این میان، عدم برگزاری مجامع بانکی تا کنون احتمالا به دلیل ملاحظات و بررسی‌های خاص بانک مرکزی منجر به سنگین‌تر شدن برنامه برگزاری مجامع در نیمه دوم تیر ماه شده است. در طی گردهمایی‌های اخیر برخی خبرهای مهم جلب توجه می‌کرد. از جمله در مجمع شرکت پاکشو بر تاثیر منفی رشد نرخ ارز مبادله‌ای بر افزایش هزینه بهای تمام شده شوینده‌ها و دشوار بودن افزایش نرخ به دلیل رقابت سنگین در بازار فروش تاکید شد. در نقطه مقابل، در مجمع پتروشیمی مبین به ارتباط قیمت خدمات شرکت با نرخ‌های رسمی ارز اشاره شد که این شرکت را در گروه معدد بنگاه‌هایی قرار می‌دهد که از تک نرخی شدن ارز منتفع می‌شود.


البته پتروشیمی مبین در حال حاضر وام‌های ارزی ۲۵ میلیون یورویی را نیز در ترازنامه خود دارد که قصد دارد با تقسیم سود کمتر در مجمع اخیر بازپرداخت این وام را تسریع کند. همچنین، در مجمع «مبین»، بر عدم تاثیر‌پذیری شرکت از محل اختلاف حساب با شرکت‌های پتروشیمی پردیس و زاگرس تاکید شد. زیرا در عمل طرف حساب این شرکت‌ها دولت بوده و مبین تنها کارمزد خدمات خود را دریافت می‌کند. در مجمع چادرملو به معرفی حجم عظیم طرح‌های توسعه از قبیل انتقال آب از خلیج فارس، راه‌اندازی طرح فولاد‌سازی و تکمیل نیروگاه سیکل ترکیبی پرداخته شد که همگی طرح‌هایی سرمایه‌بر و بزرگ هستند. در همین حال، به نظر می‌رسد افزایش ظرفیت گندله‌سازی از ۴/ ۳ به ۴ میلیون تن نزدیک‌ترین طرح توسعه «کچاد» در مرحله اجرا باشد که احتمالا در سال جاری عملیاتی خواهد شد. در این مجمع همچنین بر سودآور بودن طرح‌های توسعه چادرملو با فرض بهبود قیمت‌های جهانی در افق بلند‌مدت تاکید شد.


سقوط بازارها در چین

بازارهای سهام چین که تا دو هفته پیش در اوج شادابی و رشدهای هیجانی بودند اینک به اعماق رکود فرو رفته‌اند. به این ترتیب در ۱۵ روز گذشته تقریبا همه شاخص‌های اصلی بورس چین وارد شرایط «خرسی» (Bear Market) شده‌اند که به معنای سقوط بیش از ۲۰ درصدی از اوج اخیر است. به این ترتیب، رقمی حدود ۳/ ۱ تریلیون دلار از ارزش بازارهای چینی در این مدت کوتاه از بین رفته است و همچنان، شرایط نا آرام است.


به سبک شکل‌گیری اغلب حباب‌های کلاسیک، هجوم مردم عادی و غیر‌متخصص در فاز پایانی یک رالی صعودی موجب شد تا بازار سهام چین از اوایل بهار سال جاری شاهد شکل‌گیری حباب قیمتی باشد. در نتیجه این روند، ارزش‌گذاری سهام به بیش از 30 برابر متوسط پیش بینی درآمد شرکت‌ها رسید (P/ E=30) که به هیچ وجه با رشد اقتصادی کاهنده و افق پرابهام سودآوری شرکت‌ها هماهنگ نبود. به این ترتیب، پس از آغاز تخلیه حباب قیمتی در بازار املاک چین، اینک بورس این کشور هم دچار شرایط مشابهی شده است. در واکنش به این بزرگ‌ترین‌ سقوط بازار سهام از سال 1996، بانک مرکزی چین برای چهارمین بار از پاییز گذشته نرخ‌های بهره وام و سپرده را 25/ 0 درصد کاهش داد تا نرخ سود سپرده یکساله به کمترین سطح تاریخی (2 درصد) برسد. روزنامه فایننشال تایمز روز گذشته از احتمال تداوم کاهش نرخ‌های بهره و ذخایر قانونی با سرعت نسبتا زیاد در آینده نزدیک خبر داده است، به نحوی که احتمالا چین نیز به باشگاه کشورهای با نرخ بهره صفر (شامل ایالات متحده، اروپا و ژاپن) می‌پیوندد. باید منتظر ماند و دید که آیا این سیاست‌های انبساطی می‌تواند روند افت نسبتا پرشتاب رونق اقتصادی چین را که اینک در کف ربع قرن اخیر خود قرار گرفته، مهار کند یا با یک سقوط مهیب در نرخ رشد، مشکلات چین در سطحی وسیع‌تر بر وضعیت اقتصادی جهان اثر خواهد گذاشت.