حسین مهربانی عضو انجمن حسابرسان داخلی با توجه به وظایف و تکالیف قانونی فعالان اقتصادی مطابق با قانون مالیات بر ارزش افزوده و عهده‌دار بودن وصول مالیات توسط آنان از طریق ثبت‌نام در این نظام مالیاتی و همچنین وجود رویه و خوداظهاری توسط مودیان از طریق تسویه حساب‌های فصلی، اصل صحت اظهارات مودیان در ساختار مالیاتی کشور مدنظر است، مگر اینکه خلاف آن ثابت شود. در این راستا در مواد (۲۲) و (۲۳) قانون مالیات بر ارزش افزوده، قانونگذار برای برخورد با مودیانی که از انجام وظایف قانونی خود تخطی می‌کنند، جرایمی در نظر گرفته است. تخلفات

تخلفات منظور شده در قانون مالیات بر ارزش افزوده مطابق ماده (۲۲) و (۲۳) به‌صورت خلاصه به قرار ذیل است:

- عدم ثبت‌نام در مهلت مقرر

- عدم صدور صورتحساب

- عدم درج صحیح قیمت در صورتحساب

- عدم درج و تکمیل اطلاعات صورتحساب طبق نمونه

- عدم تسلیم اظهارنامه

- عدم ارائه دفاتر یا اسناد و مدارک

- تاخیر در پرداخت در موعد مقرر

جرایم

با توجه به تخلفات شناسایی شده در قانون مالیات بر ارزش افزوده طبق مواد (۲۲) و (۲۳) جرایمی به قرار زیر پیش‌بینی شده است:

۱- عدم ثبت نام مودیان در مهلت مقرر معادل هفتاد وپنج درصد (۷۵درصد) مالیات متعلق تا تاریخ ثبت نام یا شناسایی حسب مورد است.چنانچه مودیان در مهلت مقرر ثبت نام نکنند دو حالت برای آنان متصور است، اول اینکه مودی مزبور توسط واحد مالیاتی شناسایی گردد، که در این حالت از زمان مشمولیت و اجرای قانون، مالیات و عوارض از آنان مطالبه خواهد شد و برای عدم ثبت نام تا زمان شناسایی به میزان ۷۵درصد مالیات و عوارض مطالبه شده به‌عنوان جریمه به مالیات و عوارض مطالبه شده اضافه می‌شود. در حالت دوم مودی بعد از مهلت مقرر

ثبت نام می‌کند. در این حالت از زمانی که مشمول اجرای قانون است و تا تاریخ ثبت نام، جرایم مزبور به مالیات و عوارض فعالیت دوره تاخیر در ثبت‌نام اضافه خواهد شد.

۲- عدم صدور صورتحساب معادل یک برابر مالیات متعلق است.

۳- عدم درج صحیح قیمت در صورتحساب معادل یک برابر مابه‌التفاوت مالیات متعلق است.

۴- عدم درج و تکمیل اطلاعات صورتحساب طبق نمونه اعلام شده معادل ۲۵درصد مالیات متعلق است.

۵- عدم تسلیم اظهارنامه از تاریخ ثبت نام یا شناسایی به بعد حسب مورد، معادل ۵۰ درصد مالیات متعلق است.

۶- عدم ارائه دفاتر یا اسناد و مدارک حسب مورد معادل ۲۵ درصد مالیات متعلق است، بنابراین در صورتی که مودیان از ارائه دفاتر و اسناد و مدارک خودداری نمایند، مشمول پرداخت جریمه جمعا معادل ۵۰ درصد مالیات متعلق خواهند بود.

۷- تاخیر در پرداخت مالیات‌های موضوع این قانون در مواعد مقرر، موجب تعلق جریمه‌‌ای به میزان دو درصد در ماه، نسبت به مالیات پرداخت نشده و مدت تاخیر خواهد بود. جریمه تاخیر در پرداخت با توجه به عبارت «نسبت به مالیات پرداخت نشده و مدت تاخیر» به‌صورت روزشمار قابل محاسبه است. به عبارتی تاخیر کمتر از یک ماه نیز مشمول جریمه خواهد بود.

نحوه محاسبه

هریک از مودیان ثبت‌نام شده در نظام مالیات بر ارزش افزوده، خود عاملی برای جمع‌آوری، ثبت و اظهار مالیات بر ارزش افزوده و عوارض مربوطه به سازمان امور مالیاتی هستند. به این معنا که هر مودی هنگام فروش باید با اضافه کردن مالیات بر ارزش افزوده به قیمت فروش خود و صدور صورتحساب فروش، مالیات بر ارزش افزوده را از خریداران کالاها و خدمات دریافت و در دفاتر خود ثبت کند. مودی وجه دریافتی مذکور را تا پایان دوره مالیاتی نزد خود نگهداری و در نهایت مابه‌التفاوت مالیات‌های دریافتی هنگام فروش مالیات‌های پرداختی خود به هنگام خرید را به سازمان امور مالیاتی اظهار و پرداخت می‌کند. (این مابه‌التفاوت می‌تواند مثبت، صفر یا منفی باشد.) دوره‌های مالیاتی در نظام مالیات بر ارزش افزوده ایران، سه ماه یکبار است. اما وزیر امور اقتصادی و دارایی می‌تواند، با پیشنهاد سازمان امور مالیاتی کشور، مدت هر دوره مالیاتی را برای هر گروه از مودیان از سه ماه به یک یا دو ماه تغییر دهد. بنابراین مودیان مشمول نظام مالیات بر ارزش افزوده که در این نظام ثبت شده‌اند، باید مطابق دوره مالیاتی مقرر برای فعالیت هر دوره، اظهارنامه مالیاتی خود را تکمیل و به سازمان امور مالیاتی ارائه کنند.

ماخذ محاسبه مالیات

ماخذ محاسبه مالیات و عوارض موضوع قانون مطابق ماده (۱۴)، بهای کالا یا خدمت مندرج در صورتحساب است. در مواردی که صورتحساب موجود نباشد یا از ارائه آن خودداری شود یا به موجب اسناد و مدارک مثبته احراز شود که ارزش مندرج در آن واقعی نیست، مأخذ محاسبه مالیات بهای روز کالا یا خدمت به تاریخ روز تعلق مالیات خواهد بود. موارد زیر جزو ماخذ محاسبه مالیات منظور نمی‌شوند:

الف- تحقیقات اعطایی که در هنگام عرضه کالا یا ارائه خدمات به مشتریان اعطا می‌شود.

ب- مالیات بر ارزش افزوده‌هایی که قبلا توسط عرضه‌کننده کالا یا خدمت در هنگام خرید اقلام پرداخت شده باشد.

ج- سایر مالیات‌های غیرمستقیم و عوارضی که هنگام عرضه کالا یا خدمت به آن تعلق گرفته است.

ماخذ مالیات در مورد واردات

در ماده (۱۵) ماخذ محاسبه مالیات واردات کالا، ارزش گمرکی کالا (قیمت خرید، هزینه حمل‌و‌نقل و حق بیمه) به علاوه حقوق ورودی (حقوق گمرکی و سود بازرگانی) مندرج در اوراق گمرکی منظور شده است. درخصوص واردات خدمات نیز ماخذ محاسبه مالیات، معادل ارزش ریالی مربوط به مابه ازای خدمات وارداتی تعیین شده است. بنابراین با توجه به قوانین و مقررات موجود در ارتباط با ارزش افزوده اگر شرکتی تکالیف قانونی خود را به موقع انجام ندهد مشمول جرایم سنگینی می‌شود.