پروین بهرامی کارشناس شرکت مشاور سرمایه‌گذاری معیار در حالی که روند منفی قیمت‌ها در بورس تهران ادامه‌دار است، خریداران در بازار متحیر از این روند و سرمایه‌گذاران ناراحت از افت مداوم قیمت‌ها و نزول ارزش دارایی‌های خویش، در تلاش برای واکاوی راهی جهت توقف این روند تلاش مضاعف دارند و کمتر مسیری می‌یابند. این در حالی است که در شش ماهه گذشته همیشه سایه برگشت بازار و توصیه به نگهداری سهام جزء ثابت سخنان، تحلیل‌ها و توصیه‌های فعالان، مقامات و تحلیلگران در بازار بوده است، اما بازار به مانند همیشه مسیر خود را فارغ از نظر مشارکت‌کنندگان خویش انتخاب کرده و راهی متفاوت را طی کرده است. در این یادداشت قصد نداریم به چرایی عدم تحقق تحلیل‌ها بپردازیم؛ قصد نداریم که انگشت اتهام را به سمت افرادی قرار دهیم؛ قصد نداریم در باب علل افت بازار کنکاش کنیم؛ قصد نداریم که به شیوه‌های اداره بازار ایراد وارد کنیم؛ در این نوشتار تنها عزم آن داریم که مسیری را برای التیام ضرر و زیان‌های سرمایه‌گذاران بورسی نشان دهیم تا آنان را از تصمیمات سرعتی و چالش‌زا که در نهایت موجب زیان بیشتر آنان می‌شوند؛ برحذر داریم. در این مسیر در آغاز راهیم؛ اما گمان داریم که همدلی از همزبانی خوشتر است.

* به طور کلی باور داریم که در بلندمدت تمامی زیان‌های افت قیمت جبران می‌شود و سرمایه‌گذاران علاوه بر اصل پول می‌توانند به سودهای بسیار بالاتر در طی زمان دست یابند. اما صبر عمدتا در بازارهای سهام تنها نزد فعالان حقوقی است و در میان سرمایه‌گذاران حقیقی صبر متاعی کم‌ارزش است. در این صورت توصیه عمومی به صبر، کمتر نزد سرمایه‌گذاران حقیقی خریدار دارد، زیرا سرمایه‌گذار زیان‌دیده در تلاش برای جبران زیان خویش سعی در جابه‌جایی منابع خویش در میان سهام مختلف و یا در بین بازارها دارد که این مهم خود باعث سنگین‌تر شدن زیان می‌شود. باید باور داشت که در میانه زیان سهم فروختن بسیار اشتباه است و صبوری چاره کار است، نگارنده به یاد می‌آورد که ذوب‌آهن ۱۲۳ تومان خرید را در مسیر نزول از ۲۱۲ تومان در میانه قیمت ۱۳۹ تومان به فروش رساند؛ در حالی که کف قیمتی سهم به ۱۲۸ تومان رسید و اکنون و در شرایط بد بازار؛ این سهم در بازه ۵/۲ برابری آن قرار دارد.

* اما در فضای فعلی شاید بهترین توصیه تسویه خریدهای اعتباری و پرهیز از اخذ مجدد آنان باشد. باید در نظرداشت که خریدهای اعتباری می‌تواند در فضای نزولی بازار بسیار دردناک و چالشی باشد و سرمایه‌گذاران را دچار خسران مضاعف نماید.

* نوسان‌گیری و خریدهای روزانه در هر موقعیتی، سودی کمتر از خرید و فروش‌هایی با دوره‌های بلندمدت‌تر دارد؛ اما در دوران کسادی، نوسان‌گیری، عمدتا به نوسان‌دهی و زیان سرمایه‌گذاران منجر می‌شود. از این رو در شرایط زیان در پرتفوی و افت بازار، مطلقا توصیه به نوسان‌گیری نمی‌شود.

* تغییر نگاه در شرایط زیان بازار از دیگر مواردی است که می‌تواند دردهای ناشی از زیان سرمایه‌گذاران را التیام بخشد. در واقع تغییر نگاه از کوتاه‌مدت به بلندمدت و شباهت بورس تهران به سال‌های ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۲ از جمله رویکردهایی است که می‌تواند برای سرمایه‌گذاران مهم باشد.

* حال در هر شرایطی سرمایه‌گذار بی‌توجه به موارد بالا؛ عزم آن داشت که پرتفوی در زیان خویش را به فروش برساند؛ توصیه ما به ایشان فروش سریع سهام بدون تعلل و کناره‌گیری موقت از بازار برای یک دوره حداقل یک‌ماهه است. این در حالی است که دیده می‌شود سرمایه‌گذاران عمدتا پس از یک بازه نزولی فرسایشی و در آخرین روزهای افت بازار، سهام خود را به فروش می‌رسانند و به یکباره با بازار قهر می‌کنند و برای دوره‌های طولانی از بورس کناره می‌گیرند.

* باید در نظر داشت که همیشه دوره‌های نزولی بهترین فرصت برای خرید سهم است؛ اما غالبا در این شرایط سرمایه‌گذاران بی‌پول؛ بی‌روحیه، ناامید یا دچار افسردگی ناشی از عدم فروش در قیمت‌های بالای پیش‌بینی سهام هستند. در این مسیر توصیه می‌شود که سرمایه‌گذاران از منابع داخلی یا سود سهام؛ سهام شرکت‌هایی با طرح‌های توسعه و یا افزایش ظرفیت که به قیمت‌های مناسب رسیده‌اند را در بازه‌ای پلکانی خریداری کنند.

* توصیه نهایی به سرمایه‌گذاران بازبینی در مدل‌های سرمایه‌گذاری خویش و منابع آنان پس از دوره کسادی و افت بازار است. در فضای نزولی بازار؛ مشخص می‌شود که بازار سهام جایی برای پول‌های اعتباری و یا پول‌های ضروری سرمایه‌گذاران نیست؛ هر چند که همیشه سرمایه‌گذاران در بازارهای پررونق فراموش‌کار هستند.