بررسی اقدامات مسوولان بورس مسکو در برابر کاهش شدید قیمت‌ها (۳ و ۴ مارس ۲۰۱۴)
احسان عسکری* *کارشناس مدیریت تحقیق و توسعه شرکت بورس تهران در تمامی بورس‌های اوراق بهادار دنیا، سقوط شاخص‌ها و کاهش قیمت‌های اوراق بهادار پس از بروز بحران‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و امثال آن امری متداول و قابل پیش‌بینی است، اما آنچه که در این میان اهمیت دارد نحوه مدیریت و رویارویی با این نوع افت‌ها است. در این یادداشت سعی شده است اقدامات و فعالیت‌های مسوولان بازار سرمایه و بازار پول کشور روسیه در مقابل نزول شدید شاخص‌ها و قیمت‌ها پس از بروز بحران ناشی از تقابل با کشور اوکراین بر سر منطقه کریمه و مسائل پس از آن مورد بررسی قرار گیرد.
احسان عسکری* *کارشناس مدیریت تحقیق و توسعه شرکت بورس تهران در تمامی بورس‌های اوراق بهادار دنیا، سقوط شاخص‌ها و کاهش قیمت‌های اوراق بهادار پس از بروز بحران‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و امثال آن امری متداول و قابل پیش‌بینی است، اما آنچه که در این میان اهمیت دارد نحوه مدیریت و رویارویی با این نوع افت‌ها است. در این یادداشت سعی شده است اقدامات و فعالیت‌های مسوولان بازار سرمایه و بازار پول کشور روسیه در مقابل نزول شدید شاخص‌ها و قیمت‌ها پس از بروز بحران ناشی از تقابل با کشور اوکراین بر سر منطقه کریمه و مسائل پس از آن مورد بررسی قرار گیرد. به دنبال بالا گرفتن تنش میان روسیه با اوکراین، بیشتر بازارهای مالی دنیا و از جمله بورس اوراق بهادار مسکو تحت تاثیر قرار گرفتند، به طوری‌که شاخص سهام بورس مسکو در روز سوم مارس، در حدود ۱۱ درصد کاهش یافت که بالاترین میزان افت از نوامبر ۲۰۰۸ است. در این روز قیمت سهام ۷ شرکت بزرگ بورس مسکو از جمله سهام شرکت گاز پروم بیش از ۲۰ درصد افت کرد. پس از کاهش ۸/۱۰ درصدی شاخص بورس مسکو در روز سوم مارس، این کاهش روز بعد به میزان ۵ درصد جبران شد اما در روزهای پسین روند نزولی دوباره از سرگرفته شد. همزمان با کاهش شدید بورس مسکو در روز سوم مارس، حجم معاملات نسبت به روز قبل بیش از ۱۳۰ درصد رشد یافت که در تاریخ بورس مسکو بی‌نظیر بود. حجم معاملات در این روز به رقم بیش از ۱۱۴ میلیارد روبل رسید در حالی‌که میانگین حجم معاملات در ماه مارس (با حذف حجم معاملات ۳ مارس) حدود ۵۹ میلیارد روبل بود. طی روز ۴ مارس و همزمان با رشد شاخص به میزان ۵ درصد، حجم معاملات نیز کاهش یافت و به رقم تقربیا ۹۴ میلیارد روبل رسید. روز دوشنبه ۳ مارچ، شاخص بورس‌های ایالات متحده نیز با کاهش مواجه شدند به طوری‌که شاخص داووجونز ۹/۰ درصد، شاخص NASDAQ و S&P نیز ۷/۰ درصد کاهش یافتند. به دنبال این بحران، قیمت جهانی طلا با ۲۳ دلار افزایش به ۵۰/۱.۳۴۹ دلار در هر اونس رسید. علاوه‌بر آن در این روز، بازارهای مالی اروپا نیز با کاهش روبه‌رو شدند، به طوری‌که شاخص FTSE ۱/۵ درصد، شاخص CAC ۲/۷ و شاخص DAX ۳/۴ درصد (که در طی دو سال گذشته بی‌سابقه بود) کاهش یافتند. بازار پول روسیه نیز دچار نوسانات شده و ارزش روبل در مقابل دلار در مقایسه با روز معاملاتی قبل، با کاهش بی‌سابقه ۶۱/۰ درصدی مواجه شد و نرخ برابری روبل به دلار به رقم بی‌سابقه ۰۲۷۴۹/۰ رسید. بورس مسکو برای مدیریت شرایط ناپایدار و پرریسک از قوانینی خاص در قالب سیستم مدیریت ریسک بهره می‌برد. قوانینی که در قالب سیستم یادشده در روزهای ۳ و ۴ مارس نیز مورد استفاده قرار گرفت، شامل موارد زیر است:
الف. اوراق بهادار در صورت مواجهه با نوسان قیمتی بیش از ۲۰درصد نسبت به قیمت پایانی روز قبل در مدت زمان ۱۰ دقیقه، مشمول حراج ناپیوسته و به تعداد نامحدود می‌شوند.
ب. اگر مقدار شاخص بیش از ۱۵ درصد نوسان کند، معاملات در کل بازار اوراق بهادار به حالت تعلیق (برای مدت محدود در طی همان روز معاملاتی) درخواهد آمد.
ج. اگر میزان نوسان شاخص در روز معاملاتی بیش از ۲۵ درصد شود، معاملات تا پایان روز متوقف می‌شود.
د. اتاق پایاپای در طول جلسه معاملاتی می‌تواند دامنه نوسان قیمت را به دنبال افزایش ودیعه اولیه، تغییر داده و کفایت ودیعه را برای موقعیت‌های خرید و فروش یک قرارداد خاص، تعیین کند.
اقدامات انجام شده در روزهای ۳ و ۴ مارس
همان‌طور که اشاره شد، به دنبال نوسانات شدید در قیمت سهام در بورس مسکو، بازار ارز نیز دچار نوسان شد. مسوولان بورس مسکو و بانک مرکزی روسیه برای کاهش این نوسانات، اقداماتی به شرح ذیل انجام دادند:
۱. روز ۳ مارس، نرخ‌های ودیعه برای قراردادهای آتی ۱۵ نماد برتر (از نظر ارزش) با هدف جلوگیری از کاهش میزان ریسک نکول در بازار قراردادهای آتی افزایش یافت.
۲. در طول این روز، ۸ حراج جداگانه روی معاملات سهام ۷ شرکت که قیمت معاملاتی آنها بیش از ۲۰ درصد افت کرده است برگزار شد، عملا در روز ۴ مارس به دلیل ثبات بازار این قانون اجرا نشد.
۳. در روز ۳ مارس دامنه نوسان‌پذیری شاخص با استفاده از سازوکارهای مقرراتی افزایش یافت و به تعبیری امکان کاهش بیشتری به آن داده شد.
۴. هیات‌مدیره بانک مرکزی روسیه برای جلوگیری از بی‌ثباتی و تورم ناشی از نوسانات در بازارهای مالی، به‌طور موقت نرخ بهره بانکی را بر روی انواع ابزارها به میزان ۵/۱درصد افزایش داده است.
۵. بانک مرکزی روسیه برای حفظ ارزش روبل در مقابل دلار در روز ۳ مارس (در بازار فارکس)، ۵/۱ میلیارد دلار به بازار تزریق کرد. این سیاست به‌منظور ایجاد ثبات در بازار فارکس داخلی بود.
با نگاهی به روند حرکتی شاخص‌های بازارهای مالی روسیه پس از ۳ مارس تا تاریخ تدوین این گزارش (۱۷/۴/۲۰۱۴) ملاحظه می‌شود که اجرای سیستم مدیریت ریسک از نوسانات شاخص بورس مسکو جلوگیری نکرده است و تنها در زمان بروز بحران مانع از افزایش ریسک‌های بازار (به‌طور عمده ریسک نکول در قراردادهای آتی) به دلیل تغییرات شدید قیمت‌ها شده است.
نمودار شماره ۱ به‌طور همزمان تغییرات شاخص بورس مسکو (نمودار خطی) و حجم معاملات (نمودار ستونی) را در دوره زمانی ۲۷ فوریه تا ۱۷ آوریل سال ۲۰۱۴ نشان می‌دهد.
همان‌طور که مشاهده می‌شود طی روزهایی که شاخص بورس با شدت بیشتری کاهش یافته، حجم معاملات به‌طور ملموسی رشد کرده است. بررسی حجم معاملات در روزهای ۳، ۴، ۱۴ و۱۷ مارس نشان می‌دهد که با کاهش شدید شاخص اصلی بورس مسکو در این روزها، متوسط حجم معاملات این ۴ روز در مقایسه با متوسط معاملات روزانه دو ماه گذشته (ژانویه و فوریه)-که برابر با ۳۳ میلیارد روبل است- بیش از ۱۸۷ درصد رشد داشته است.
علاوه‌بر آن، ملاحظه می‌شود پس از گذشت بیش از یک ماه‌ونیم از بروز بحران سیاسی بین کشورهای روسیه و اوکراین و افت شدید شاخص بورس مسکو (۳ و ۴مارس)، همچنان شاخص سهام و حجم معاملات با نوسانات شدیدی همراه هستند.
نمودار شماره ۲ با بررسی تغییرات نرخ برابری روبل در مقابل دلار نشان می‌دهد که از زمان شروع بحران تا تاریخ تهیه این گزارش، بازار ارز نیز مشابه با بازار اوراق بهادار دچار نوسانات شدیدی شده است، اگرچه در کل این نرخ بهبود یافته است.
نتیجه‌گیری
با بررسی اقدامات صورت گرفته توسط بورس مسکو در حوزه بازار سرمایه و بانک مرکزی در بازار پول موارد ذیل قابل استنتاج است:
۱. بورس اوراق بهادار مسکو برای مواجهه با نوسانات قیمتی ناشی از انواع مسایل از جمله سیاسی، اقتصادی، بین المللی و...، مجموعه‌ای از قوانین و مقررات را از قبل وضع کرده است تا در مواقع ضروری به کار گیرد. این اقدام موجب شده است که بازار سرمایه و فعالان آن با تصمیمات آنی و غیرمنتظره مواجه نشوند.
۲. نکته قابل توجه این است که بورس اوراق بهادار مسکو هیچ‌گونه محدودیتی برای نوسان قیمت‌ها وضع نکرده و حتی با افزایش دامنه قیمت‌های مورد محاسبه در شاخص اصلی بازار (از ۱ به ۲ درصد)، قابلیت نوسان‌پذیری شاخص را افزایش داد.
۳. در بحث سیستم مدیریت ریسک، بورس مسکو تنها با افزایش میزان ودیعه، ریسک نکول قراردادهای آتی را کاهش داد و هیچ گونه محدویتی برای معاملات و نوسان در قیمت‌ها ایجاد نکرد.
۴. در مجموع تا تاریخ تهیه این گزارش، مجموعه اقدامات انجام شده در بورس مسکو مانع از بروز نوسانات قابل توجه نشده و از روند نزولی بازار حتی پس از افت شدید اولیه، جلوگیری نکرده است.
ارسال نظر