زبان مشترک در خانواده جهانی بورس

گروه بورس- مجید اسکندری: قرار است اتفاق بزرگی در حوزه انتشار اطلاعات در بازار سرمایه بیفتد؛ محدودیت‌های زمانی و مکانی دسترسی به بازار حذف شوند؛ نظارت بر بازار تسهیل شود؛ در سطوح و لایه‌های مختلف بازار سرمایه، یکپارچگی ایجاد شود و بسیاری موارد دیگر در سایه این اتفاق بزرگ به وقوع بپیوندد. اتفاقی که رییس «سازمان» آن را «انقلاب بنیادی در شفافیت صنعت مالی» می‌نامد. پیاده‌سازی XBRL؛ زبان گزارشگری توسعه‌پذیر؛ در بازار سرمایه ایران ضرورتی است که با توجه به پیشرفت روزافزون فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات از چند سال پیش در این بازار احساس می‌شد و مدیران این بازار را بر آن داشت تا با بهره‌گیری از تجارب داخلی و بین‌المللی در این زمینه گام بردارند. روز شنبه مدیران ارشد بازار سرمایه کشور گردهم آمدند تا پروژه پیاده‌سازی XBRL را کلید بزنند و به امید روزی باشند که همه بنگاه‌ها، نهادها و دستگاه‌های اجرایی به این زبان مجهز شوند. در این صورت می‌توان شاهد افزایش کارآیی و بین‌المللی شدن بازار سرمایه کشور بود. «رییس» همگان را به یاری می‌طلبد و حسابداران، حسابرسان و دستگاه‌های مرتبط با بازار سرمایه را دعوت به استفاده از نرم‌افزارهای مربوط به XBRL می‌کند تا از این طریق امکان تبادل اطلاعات و داده‌ها در سطح دولت فراهم شود. صالح‌آبادی تصریح می‌کند: «دیگر در فضای گذشته نمی‌توانیم کار زیادی انجام دهیم.» فضای گذشته از نگاه دکتر علی عبداللهی، مدیر اجرایی طرح XBRL نیز این گونه توصیف شده است: «کاربران اینترنت در ایران در سال ۲۰۰۰ حدود ۲۵۰ هزار نفر بوده‌اند که اکنون به ۴۲ میلیون نفر رسیده‌اند.» عبداللهی معتقد است: «به زودی جمعیت برخط دنیا از جمعیت واقعی آن فزونی خواهد گرفت.» بنابراین هر اندازه بازار سرمایه ما با ابزارهای مدرن تجهیز شود خواهد توانست سهم بیشتری از سرمایه موجود را به سمت خود جذب کند و در این روند سرعت و دقت انتقال داده‌ها حرف اول را خواهد زد. از دیدگاه سخنگوی «سازمان» پروژه XBRL یک کار ضروری است که با تلاش فراوان و با بهره‌گیری از متخصصان شرکت‌های داخلی و خارجی انجام شده و قرار است ابتدا در سطح شرکت های تولیدی به بهره‌برداری برسد و سپس دیگر شرکت‌ها به آن بپیوندند. صالح‌آبادی XBRL را با یک جمله ساده این گونه توضیح می‌دهد: «این زبان گزارشگری، روی همه داده‌های مختلف یک برچسب نصب می‌کند و باعث می‌شود هر داده دارای شناسنامه شود.» او درباره مزایای XBRL می‌گوید: با این زبان، نیاز به جمع‌آوری بسیاری از داده‌ها نداریم در حالی که تا قبل از این زمان زیادی برای جمع‌آوری داده‌ها صرف می‌شد. XBRL کار تهیه، تبادل و حتی تحلیل داده‌ها را انجام می‌دهد و این یعنی چند اتفاق در بازار سرمایه رخ می‌دهد. صالح‌آبادی امیدوار است با راه‌اندازی XBRL سطح تحلیل در بازار افزایش پیدا کند که این موضوع کارآیی بازار را افزایش خواهد داد، اثر اطلاعات با سرعت بیشتری در قیمت‌ها منعکس شود، مبادله اطلاعات، ارتقا پیدا کند و زمینه برای بین‌المللی کردن بازارهای مالی کشور تسهیل شود. یک مقایسه جالب میان اینترنت و صنعت مالی از زبان صالح‌آبادی می‌تواند گویای موارد زیادی درباره XBRL باشد: «در اینترنت، زبان html و در حوزه مالی زبان XBRL وجود دارد، پس همان طور که در فضای اینترنت همه دنیا تبادل اطلاعات دارند در حوزه گزارشگری مالی نیز این امر با XBRL میسر می‌شود.» او سپس مزایای دیگری برای XBRL برشمرد: «هزینه تهیه اطلاعات برای شرکت‌ها کاهش خواهد یافت، اطلاعات مختلفی که در یک شرکت وجود دارد با سرعت و دقت بسیار بالا، تلفیق می‌شود، به موقع بودن اطلاعات و قابلیت اتکای آن برای تصمیم‌گیری افزایش می‌یابد، به جای تمرکز بر جمع‌آوری، تکمیل و آماده‌سازی اطلاعات می‌توان بر تصمیم‌گیری و تحلیل تمرکز کرد تا تصمیم‌گیری نیز سریع و اثربخش شود، تعامل با سرمایه‌گذاران بهبود می‌یابد، تبادل اطلاعات بین شرکت‌ها و سازمان بورس تسهیل می‌شود و...» صالح‌آبادی اظهار امیدواری کرد: «XBRL در فازهای بعدی ارائه اظهارنامه مالیاتی را تسهیل خواهد کرد، بنابراین در دستگاه‌های مختلف فراگیر خواهد شد زیرا به جای اینکه از سیستم‌های اختصاصی هر شرکت استفاده کنیم در یک مسیر استاندارد حرکت خواهیم کرد.» دریافت اطلاعات خودکار در قالب استاندارد، بی‌نیاز شدن از ترجمه و تغییر سیستم‌ها، کاهش هزینه تهیه اطلاعات برای «سازمان»، تسهیل امکان کنترل و قضاوت برای «سازمان» نیز مزیت‌هایی از XBRL است که برای مقام ناظر ایجاد خواهد شد و رییس «سازمان» به آنها اشاره کرد. رییس «سازمان بورس» به امید روزی است که بازار سرمایه کشورش با بازارهای جهانی همگام شود و این مهم زمانی میسر است که حسابداران، حسابرسان، بانک‌ها، اعتباردهندگان، شرکت‌های نرم‌افزاری، شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی و... اطلاعات را یکنواخت کنند و در اختیار همگان قرار دهند. صالح‌آبادی تردید ندارد که با کمک همه می‌توان بازار سرمایه کشور را در جایگاه بالاتری قرار داد تا امکان دسترسی همگان به شکل آسان به این بازار فراهم شود و امکان انتخاب داده‌ها از داده‌های مختلف در کسری از ثانیه به وجود آید. جای خالی حسابداران در مراسم سالن اجتماعات شرکت سپرده‌گذاری مرکزی آنقدر بزرگ نیست که بتوان از اقشار مختلف مرتبط با بازار سرمایه را در آن گردهم آورد اما آنقدر هم کوچک نیست که تنها چند مدیر ارشد و میانی «سازمان» و «شرکت» در آن گردهم آیند. از این گذشته وقتی قرار است راجع به XBRL صحبت شود، باید از بزرگان حرفه حسابداری نیز دعوت به عمل آید زیرا این حرفه نقش اصلی در پیاده‌سازی این زبان خواهد داشت. اگرچه مدیر اجرایی طرح با معرفی سایتی برای آموزش XBRL به حاضران آن هم به دو زبان از تلاش سازمان برای فرهنگ‌سازی در این زمینه خبر داد.دکتر علی عبداللهی وضعیت فناوری اطلاعات و ارتباطات در بازار سرمایه را برای حاضران تشریح کرد و فعالیت‌های صورت گرفته در این زمینه را برشمرد. او پنج مرحله تحقیقات و مطالعات، تدوین چشم‌انداز و انتخاب رویکرد مناسب، تولید واژه‌نامه خاص برای XBRL، ایجاد اسناد مصداق و اطلاع‌رسانی، آموزش و فرهنگ‌سازی را برای حاضران تشریح کرد. او درباره برنامه‌های آتی در حوزه XBRL گفت: واژه‌نامه ایران در این زمینه در حال حاضر محدود است، اما در نظر داریم این محدوده را به همه صورت‌های مالی و همه شرکت‌های بورسی گسترش دهیم. از سوی دیگر از تولید نرم‌افزارهای پردازشگر داده‌ها در حوزه XBRL حمایت خواهد شد. دکتر سعید روحانی استاد دانشگاه بریانت آمریکا یکی دیگر از سخنرانان مراسم یادشده و از مشاوران اصلی طرح پیاده‌سازی XBRL در بازار سرمایه کشور بود که از دو سال قبل مدیران بازار سرمایه از تجربیات بین‌المللی وی در این زمینه بهره گرفته‌اند. او با ارائه مقاله‌ای تصویری (به زبان انگلیسی) در این زمینه، مزایای XBRL را توضیح داد؛ اگرچه تدریس در دانشگاه‌های آمریکا آن هم به مدت ۲۳ سال، زبان فارسی وی را نیز تحت تاثیر قرار داده به گونه‌ای که توضیحاتش برای برخی نامفهوم به نظر می‌رسید. اما آنچه در این مراسم به آن اشاره نشد، مشکلات احتمالی است که ممکن است در روند پیاده‌سازی این زبان در شرکت‌ها ایجاد شود اگرچه باید امیدوار باشیم با قیچی کردن روبان‌ها، مشکلات خودنمایی زیادی نکنند.