گروه بورس- هدیه لطفی: جزئیات عملکرد سال ۹۱ سازمان خصوصی‌سازی هرچند با تاخیر یک ماهه از سوی این سازمان اعلام شد، اما حاوی اخبار متفاوت و مهمی از قبیل کاهش حجم و ارزش واگذار‌ها نسبت به سال گذشته و در مقابل رشد چشمگیر واگذاری‌ها بابت رد دیون بود. با آنکه بورس، فرابورس، مزایده و مذاکره چهار روش متداولی است که خصوصی‌سازی برای واگذاری سهام شرکت‌های دولتی در پیش دارد، واگذاری‌های رد دیونی که معنای آن تسویه دیون دولت با نهادها و سازمان‌های مختلف است، در کنار واگذاری‌های سهام عدالتی و ترجیحی کارکنان سبب شده تا همواره آمار منتشره از سوی خصوصی‌سازی روایتگر اوضاع خوب روند واگذاری‌ها در کشور باشد. در این حال، بررسی عملکرد خصوصی‌سازی طی سال ۹۱ نشان‌دهنده این است که در این سال بیش از ۱۷ میلیارد تومان سهام واگذار شده که هرچند نسبت به آمار واگذاری‌های سال گذشته با ۲۵ درصد کاهش روبه‌رو شده، اما خصوصی‌سازی توانست ۹۶ درصد از بودجه خود را محقق سازد. در سال ۹۱ چه گذشت؟ کارنامه خصوصی‌سازی در سال ۹۱ نمایانگر این است که این سازمان ۱۷ هزار و ۳۴۴ میلیارد تومان سهم دولتی را به وکالت از ۱۹ شرکت مادرتخصصی در ۱۵ صنعت فعال در کشور به بخش خصوصی واگذار کرده است. افزون بر این ارزش واگذاری‌های این سازمان در سال ۹۱ بابت رد دیون دولت حدود ۱۴ هزار میلیارد تومان بوده است که این رقم در مقایسه با سال قبل از رشد ۴۳۰ درصدی برخوردار شده است. همچنین طی سال ۹۱ ارزش واگذاری‌های بخش غیردولتی نیز سه هزار و ۳۵۸ میلیارد تومان برآورد شده که از این رقم ۴ هزار و ۲۰۴ میلیارد تومان آن مربوط به واگذاری به افراد حقیقی و حقوقی است که علاوه بر این مبلغ یک هزار و ۳۷۶ میلیارد تومان نیز به افراد حقیقی و حقوقی خصوصی فروخته شده است که منابع حاصل از آن بابت رد دیون دولت تخصیص یافته است. بنابراین به منظور جلوگیری از احتساب مضاعف از ارزش واگذاری‌های مربوط به بخش خصوصی کسر شده است. افزون بر این در ادامه عملکرد سازمان خصوصی‌سازی ۱۷ میلیارد تومان مربوط به واگذاری‌های بخش غیردولتی به پیمانکاران و مشاوران و یک هزار و ۱۳۶ میلیارد تومان نیز واگذاری به بانک‌ها بوده است. یادآور می‌شود که در سال ۹۱ هیچ واگذاری سهام عدالتی در کارنامه خصوصی‌سازی مشاهده نمی‌شود. از سوی دیگر با شدت گرفتن آثار اجرای قانون برنامه پنجم توسعه واگذاری‌های مزایده‌‌ای رشد بیشتری یافت؛ به طوری که ۶۰ درصد از کل واگذاری‌های سال ۹۱ به صورت مزایده بود که ارزش‌ واگذاری‌ها از این طریق به ۱۰ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان رسید. این در حالی است که در سال گذشته هیچ واگذاری به صورت مذاکره‌ای صورت نگرفت. از سوی دیگر واگذاری‌ها در بورس و فرابورس تقریبا یکسان بوده و هر کدام در حدود ۲۰ درصد از واگذاری‌ها را به خود اختصاص دادند؛ به طوری که ارزش واگذاری هر کدام به سه هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان رسید. افزون بر این، در بررسی عملکرد واگذاری سهام به تفکیک حجم واگذاری مشاهده می‌شود که درصد بیشتری از واگذاری‌ها به صورت بلوکی بوده و واگذاری‌های تدریجی و ترجیحی تنها سهم ناچیزی را به خود اختصاص داده‌اند؛ ۱۷ هزار میلیارد تومان به صورت بلوکی، ۲۶۴ میلیارد تومان تدریجی و ۱۲۹ میلیارد تومان به صورت ترجیحی بوده است. تحقق اهداف بودجه از سوی دیگر در بررسی اهداف درآمدی و بودجه سال ۹۱ خصوصی‌سازی مشاهده می‌شود که ۸۰ درصد از اهداف حاصل از واگذاری‌ها محقق شده است که از این بابت ۶ هزار و ۲۶۲ میلیارد تومان به خزانه دولت واریز شده است. همچنین تحقق درآمد پیش‌بینی شده در بودجه نیز معادل ۹۶ درصد بوده که این درصد با توجه به تهاتر و واریز به حساب‌های خاص خزانه در نظر گرفته شده است. چه شرکت‌هایی از کیک بزرگ خصوصی‌سازی سهم داشتند؟ همچنین در بررسی آمار واگذاری سهام به تفکیک صنایع مشاهده می‌شود که فلزات اساسی با ارزش فروشی معادل ۴ هزار و ۳۴۷ میلیارد تومان، بیشترین درصد را در واگذاری‌ها به خود اختصاص داده است. تولید، اشتغال و توزیع برق، مواد و محصولات شیمیایی، استخراج کانه‌های فلزی، حمل‌ونقل، خودرو و ساخت قطعات و همچنین فرآورده‌های نفتی به ترتیب به عنوان صنایع فعال در این زمینه شناخته شدند. این در حالی است که انبوه‌سازی، املاک و مستغلات، خدمات فنی و مهندسی و همچنین کشاورزی، دامپروری و خدمات وابسته به عنوان ضعیف‌ترین صنایع در آمار واگذاری‌های سال ۹۱ بودند. وزارتخانه‌های پیشتاز بنابراین گزارش، وزارت صنعت، معدن و تجارت با اختصاص ۱۰ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان واگذاری، به عنوان فعال‌ترین وزارتخانه در واگذاری سهام شناخته شد که حدود ۶۰ درصد از آمار کل واگذاری‌ها را کسب کرد. همچنین وزارتخانه نفت و نیرو به ترتیب با ارزش واگذاری دو هزار و ۶۴۰ میلیارد تومان و دو هزار و ۵۴۰ میلیارد تومان در رتبه‌های دوم تا سوم قرار گرفتند.