مرتضی علی‌اکبری*

با فرا رسیدن فصل ارائه بودجه شرکت‌های پذیرفته شده در سازمان بورس و اینکه سال‌مالی عمده شرکت‌های مزبور پایان اسفندماه است و این شرکت‌ها باید تا ۱۵اسفندماه سال‌جاری بودجه حسابرسی شده سال‌مالی آتی خود را به سازمان بورس ارائه کنند، ما را بر این داشت تا مفید بودن اطلاعات سال‌مالی آتی حسابرسی شده و سودمندی آن و دیدگاه‌های موجود شرکت‌ها و سهامداران در این خصوص را به شرح ذیل مورد بررسی اجمالی قرار دهیم، شاید نسبت به اجباری بودن حسابرسی اطلاعات مالی آتی جدید تجدیدنظر صورت گیرد. بخشنامه سازمان بورس:

مطابق مصوبه شورای بورس کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس موظف‌اند اطلاعات مربوط به بودجه و پیش‌بینی‌های عملکرد شرکت را ظرف مدت ۱۵روز از تاریخی که اطلاعات مطابق مقررات ارائه می‌شود به همراه اظهارنظر حسابرس و با رعایت استاندارد ۳۴۰ حسابرسی ارسال کنند.

تعدادی از بندهای استاندارد ۳۴۰ حسابرسی:

- اطلاعات مالی آتی یعنی اطلاعات مالی که مبتنی بر مفروضاتی درباره رویدادهای آتی و اقدامات احتمالی واحد مورد رسیدگی است، این اطلاعات از لحاظ ماهیت بسیار ذهنی است و تهیه آن مستلزم اعمال قضاوت قابل توجه است.

- اطلاعات مالی آتی به رویدادها و اقداماتی مربوط می‌شود که هنوز واقع نشده و ممکن است واقع نشود. اگرچه ممکن است شواهدی به منظور پشتیبانی از مفروضات زیربنایی تهیه اطلاعات مالی آتی در دسترس باشد، اما این‌گونه شواهد، خود مربوط به آینده است. و از این رو به دلیل ماهیت نظری با شواهد معمول قابل دسترسی در حسابرسی اطلاعات مالی تاریخی متفاوت است. بنابراین حسابرس نمی‌تواند درباره تحقق نتایج نشان داده شده در اطلاعات مالی آتی اظهارنظر کند.

- در پایان گزارش حسابرسان، باید تصریح شود که: نتایج واقعی احتمالا متفاوت از اطلاعات مالی آتی خواهد بود، زیرا رویدادهای پیش‌بینی شده اغلب به گونه‌ای مورد انتظار رخ نمی‌دهد و تفاوت حاصله می‌تواند با اهمیت باشد.

حسابرسان:

- استاندارد ۳۴۰نوعی اعتبار بخشی به اطلاعات مالی شرکت‌ها است و نیاز به ابزار و مدل حسابرسی سود پیش‌بینی شده دارد تا وقتی که مدل، کامل و مشخص نشود، ابزار رسیدگی آن، آنچنان کاربردی ندارد. اظهارنظر در مورد این مقوله برای حسابرس تعهد آتی ایجاد می‌‌کند.

- در هیچ کجای دنیا حسابرسان بابت گزارش‌های اعتباربخشی به بودجه و EPS برآوردی شرکت‌ها مورد مواخذه و طرف خسارت واقع نمی‌شوند.

- پیش‌بینی نسبت به سود و زیان و تولید و فروش در یک سال آینده مستلزم پذیرش مخاطرات برای حسابرسان است. ما زمانی می‌توانیم پیش‌بینی کنیم که ساز و کار اطلاعاتی در کشور در حدی قابل اتکا باشد که بتوانیم با پیش‌فرض به درصد اعتماد غالب برسیم.

- اظهارنظر حسابرس بر EPS شرکت‌های نیازمند تحلیلگری مالی، دسترسی به بازار جهانی و پیش‌بینی قیمت مواد اولیه و محصول در کشور و دنیا است، بنابراین تمامی مراحل ارزیابی این سود مربوط به اصول حسابرسی نیست.

شرکت‌های بورسی و سهامداران

آیا می‌دانیم عمده شرکت‌ها به حسابرسی بودجه اعتقاد خاصی ندارند و آن را در شرایط حاضر ناکارآمد و باعث افزایش هزینه‌ها و صرف وقت می‌دانند. اجباری شدن حسابرسی اطلاعات مالی آتی با استانداردهای ۳۴۰و اظهار نظر حسابرسان با قید این جمله که در پایان گزارش خود قید می‌نمایند(نتایج واقعی متفاوت از پیش‌بینی‌ها خواهد بود زیرا رویدادهای پیش‌‌بینی شده اغلب به گونه‌ای مورد انتظار رخ نمی‌دهند و تفاوت حاصل می‌تواند با اهمیت باشد) آیا در ذهن استفاده‌کنندگان بی‌فایده بودن گزارش حسابرسی را تداعی نمی‌کند؟ پس این حسابرسی اجباری چه فایده‌ای دارد؟ آیا شرکت‌هایی که بر اساس شرایط بازار و اقتصاد جهانی EPS خود را طی سال چند مرتبه تغییر می‌دهند و در هر بار تعدیل EPS باید بودجه خود را حسابرسی نمایند در چند شرکت عملی شده است؟ به طور قطع می‌دانیم سهامداران شرکت‌ها با گزارش حسابرسی اطلاعات مالی آتی معامله سهام نمی‌کنند، بلکه با شواهد و مدارک و عملکرد گذشته شرکت‌ها ارقام بودجه آتی آنها را با سایر اطلاعات مد نظر قرار داده و اقدام به معامله می‌کنند.

سهامداران چشم‌انداز صنعت و اقتصاد ایران و جهان را در خصوص موضوع فعالیت شرکت‌ها مورد بررسی قرار می‌دهند. این نوع گزارش حسابرسی به نظر می‌رسد جنبه اعتباردهی آن هم بسیار ضعیف است. تقریبا می‌ توان گفت تمامی ۵۰شرکت برتر بورس که همواره در لیست برترین‌ها بوده و هستند، در سنوات گذشته اعتبار اطلاعات آنها مورد ارزیابی سهامداران قرار گرفته و به نظر می‌رسد برای آنان نباید انجام حسابرسی اطلاعات مالی آتی اجباری شود. پس این شرکت‌ها چه فرقی با سایر شرکت‌ها دارند که بعضی از آنها در طی سال سود اعلام شده آنها، تبدیل به زیان می‌شود. شاید برای سهامداران آن شرکت‌ها حسابرسی اطلاعات مالی آتی مفهوم بیشتری داشته باشد.

البته حسابرسان هم مقصر نیستند، چون سازمان بورس بدون اینکه زمینه آن فراهم باشد، انجام آن را اجبار می‌کند و حتی بعضی از حسابرسان تمایل به انجام حسابرسی اطلاعات مالی آتی هم ندارند. به نظر می‌رسد حسابرسی اطلاعات مالی آتی نه اینکه اساسا لازم نیست بلکه در حال حاضر با این نحوه نگارش در ایران لازم نیست و شاید برای شرکت‌هایی که سوابق بودجه‌ای خوبی ندارند و یا وضعیت صنعت و اقتصادی و موضوع فعالیت آنها دچار تردید است با انجام حسابرسی اجباری که با همکاری کارشناسان مجرب آن صنعت همراه باشد، مفید واقع شود.

آیا سازمان بورس اثرات انجام حسابرسی بودجه شرکت‌ها را با بودجه سنوات قبل که حسابرسی نمی‌شده مقایسه و بررسی کرده است؟ آیا در شرایط حاضر رابطه معناداری بین آنها وجود دارد یا صرفا ارائه گزارش حسابرسی بودجه به بازار سرمایه است؟

در پایان پیشنهاد می‌شود غیر از آیین‌نامه انضباطی که از زاویه تنبیهی تهیه شده است باید از جنبه تشویقی نیز مورد بررسی و تصویب قرار گیرد.

* مدیرامور مالی و اقتصادی

شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات