در گفت‌وگوی دنیای اقتصاد با کارشناسان بررسی شد
چرا بورس ۹۱ تحلیل‌پذیر نیست؟
گروه بورس- محبوبه مغانی: «تحلیل، خبر یا شایعه» چه چیزی در بازار سهام ایران فرمانروایی می‌کند، یک روز بورس تهران در پی اخبار مثبت سیاسی و غیراقتصادی به تعادل می‌رسد و روزی دیگر حتی یک خبر منفی نه چندان قابل اعتنا، بازار سرمایه ایران را دست‌خوش عرضه‌های سنگین و صف‌آرایی فروشندگان می‌کند. معامله‌گران بازار سرمایه ایران این روزها در شرایطی به فعالیت نیم‌بند خود در بورس و فرابورس ادامه می‌دهند که با تاثیرگذاری متفاوت اخبار و شایعات بر روند کلی این بازار مواجه هستند.
همین چند ماه پیش بود که بازار سهام ایران واکنشی قابل اعتنا به خبرهای مثبت ریز و درشت پیرامونی خود داشت، حال آنکه تحلیل‌های کارشناسان نیز می‌توانست چشم‌انداز به نسبت مشخصی را از وضعیت کلی و جزئی بازار به نمایش بگذارد، اما تشدید ریسک‌های سیستماتیک سبب شد که رفته‌رفته تحلیل و خبر مثبت بار سفر از بازار ببندد و از این بازار به نقطه‌ای نامعلوم کوچ کند تا به‌این ترتیب آنچه که در بازار سرمایه ایران تاثیرگذار باشد، تنها اخبار و رخدادهای منفی باشد و بس.
این شرایط سبب شد تا در گفت‌وگو با شماری از کارشناسان و تحلیلگران به بررسی عوامل موثر بر بازار سرمایه ایران بپردازیم.
این گزارش در ادامه از نظرتان می‌گذرد:
تقویت شایعات در بازار قرمز
در همین راستا، مصطفی بیاتی مدیر سرمایه‌گذاری صندوق آگاه نیز به مباحث کلان اقتصادی داخلی و سیاست خارجی کشور اشاره کرد و گفت: هرگونه ابهام در مسائل سیاسی و اقتصادی کشور موجب رونق شایعات فارغ از درست یا غلط بودنشان در بازار می‌شود. حال آنکه هرگونه ثبات در این مسائل، بازار سرمایه کشور را به سمت کاربرد تحلیل از سوی سرمایه‌گذاران سوق می‌دهد.
این کارشناس بازار سرمایه بر اهمیت وزن مسائل سیاسی بر فعالیت‌های شرکت‌های بزرگ بورسی تاکید کرد و افزود: این تحولات صادرات و واردات و نقل و انتقالات ارز را در این شرکت‌ها متاثر می‌سازد.
وی به ناتوانی بازار سرمایه از پیش‌بینی شرایط سیاسی اشاره کرد، به طوری که این نگرانی و دغدغه سبب بی‌توجهی بازار به گزارشات مناسب ۳ ماهه شرکت‌ها شده است.
مدیر سرمایه‌گذاری صندوق آگاه با اشاره به افزایش نقش ریسک‌های سیستماتیک بر بازار سرمایه از شرکت‌ها خواست تا با اتخاذ تدابیری مناسب و حذف ریسک‌های غیرسیستماتیک از طریق مدیریت پرتفولیوی خود مانع از بروز مشکلات بیشتری شوند.
وی تصریح کرد: در واقع بدبینانه بودن فضای روانی حاکم بر بازار سرمایه سبب شده تا انتشار هر خبر منفی، تاییدی بر افکار منفی سرمایه‌گذاران باشد. بر این اساس وی از سرمایه‌گذاران خواست تا افق‌های سرمایه‌گذاران خود را بلندمدت ترسیم کنند و با توجه به تحلیل جامعی که از شرایط صنعت و شرکت‌ها دارند به سرمایه‌گذاری در این بازار مبادرت ورزند.
به گفته بیاتی، وجود نوسانات مقطعی در عملکرد شرکت‌ها، سرمایه‌گذاری با افق کوتاه‌مدت را با ریسک همراه می‌سازد، از این رو سرمایه‌گذاران برای گریز از این ریسک‌ها باید سرمایه‌گذاری در بازه میان‌مدت و بلندمدت را مدنظر خود قرار دهند و در این بین به شایعات و اخبار روزانه کوتاه‌مدت توجهی نداشته باشند.
بیاتی ادامه داد: تجربه نشان داده است که قیمت سهام شرکت‌ها در میان‌مدت و بلندمدت در محدوده ارزش ذاتی حرکت می‌کند. بر این اساس شرایط هیجانی، منجر به شکل‌گیری حباب در بازار سرمایه می‌شود. این کارشناس بازار سرمایه از نهاد ناظر و نهاد اجرایی بازار سرمایه خواست تا ضمن فراهم آوردن بستر لازم برای انجام معاملات شرایط اطلاع‌رسانی شرکت‌ها به ویژه شرکت‌هایی که عملکرد آنها مغایر بودجه اعلامی‌شان به بازار است را تسهیل سازد.
وی خاطرنشان کرد: در چنین فضایی بورس نباید خواستار حمایت‌های دستوری از سوی فعالان حقوقی بازار باشد، بلکه باید در قالب چارچوب‌‌های نظارتی پیش‌بینی شده در قانون فعالیت کند.
اطلاعات در بازارهای سهام فرمانروایی می‌کند
در ادامه علی سنگینیان مدیرعامل شرکت تامین سرمایه امین نیز از اطلاعات به عنوان مهم‌ترین ویژگی بازار سهام نام برد که سرمایه‌گذاران با خریداری دارایی‌های کاغذی بر اساس اخبار و اطلاعات در اختیار یا قابل پیش‌بینی به معامله آنها می‌پردازند. به عبارت دیگر، آنچه در بازار سرمایه معامله می‌شود اطلاعات است نه دارایی‌های واقعی. لذا گستردگی این اطلاعات شامل اطلاعات کلان اقتصادی و سیاسی موثر بر فعالیت صنایع و شرکت‌ها تا ساده‌ترین اخبار فرهنگی و اجتماعی است.
سنگینیان ادامه داد: برای نمونه برخی سایت‌های تحلیلی خبری در آمریکا، هر روز گزارش خلاصه‌ای منتشر می‌کنند با عنوان «۱۰ چیز که قبل از باز شدن بازار باید بدانید.» این گزارش، عمدتا شامل تحولات بازارهای سهام آسیایی، تغییر نرخ ارز یا بهره در کشورهای دیگر، برخی اطلاعات مهم در مورد شرکت‌های بزرگ و گاه اخبار یا شایعات سطح پایین در مورد سیاستمداران و حتی هنرمندان هالیوودی است.
وی در بیان لزوم ارائه این اطلاعات گفت: بر اساس تئوری کارآیی بازار، تصمیم سرمایه‌گذاران برای خرید یا فروش سهام نتیجه تمام اطلاعات موجود و در دسترس است و گاه اطلاعات بی‌اهمیت برای اکثر سرمایه‌گذاران، می‌تواند بر تصمیمات یک سرمایه‌گذار خاص اثر بگذارد.
مدیرعامل شرکت تامین سرمایه امین تصریح کرد: بنابراین اخبار و شایعات اعم از مثبت یا منفی، ابزارهای تصمیم‌گیری فعالان بازار هستند، اما متناسب با سطح کارآیی بازار و تخصص فعالان بازار، بر بازار و تصمیم سرمایه‌گذاران اثر می‌گذارند.
وی به تاثیر گذاری قابل توجه اخبار و شایعات در بازار سهام ایران اشاره کرد که به رغم توسعه قابل‌توجه بازار در سال‌های اخیر، به دلیل حاضر نبودن نهادهای مشاوره مالی قدرتمند و متخصص و از سوی دیگر، حضور گسترده سهامداران حقیقی و همچنین ناتوانی شرکت‌های پذیرفته‌شده برای اطلاع‌رسانی به موقع، به‌ویژه در مورد شایعات، بازار با واکنش‌های فراتر از انتظار سرمایه‌گذاران روبرو می‌شود که حاصل آن نوسان‌های شدید بازار در مقابل اخبار و شایعات منتشر شده است. اما در شرایط فعلی به دلیل افزایش ریسک‌های پیرامونی از جمله نوسان‌ها و محدودیت‌های بازار ارز و تغییرات پی در پی سیاست‌های اقتصادی و تجاری، فعالان بازار از فرصت و اطلاعات کافی برای تحلیل شرایط موجود و ارائه واکنش‌های مناسب برخوردار نیستند؛ بنابراین این احساس ایجاد شده است که بازار چندان به اخبار و اطلاعات توجه ندارد.
دغدغه این بازار چیست؟
سنگینیان اوضاع کلان بازار را اینگونه تحلیل کرد: در شرایط فعلی، بازار بیشتر از آن که تحت تاثیر عوامل داخلی مانند کاهش سودآوری شرکت‌ها باشد، نگران ابهامات کلی در فضای اقتصادی، صنعتی و تجاری است؛ به عبارت دیگر بازار دچار کمبود اطلاعات لازم برای تصمیم‌گیری در سطح کلان است.
این کارشناس بازار سرمایه در اشاره به نقش ریسک‌های سیستماتیک کنونی بر بازار سرمایه، افزایش سطح ریسک در سطح شرکتی و تاثیرگذاری بر سطح سودآوری شرکت‌ها را یکی از تاثیرات مستقیم افزایش این ریسک عنوان کرد؛ به طوری که افزایش سطح ریسک سیستماتیک می‌تواند منجر به افزایش ریسک غیرسیستماتیک هم شود. چرا که این امکان وجود دارد که فعالیت‌های صنعتی و تولیدی در شرایط نامناسب اقتصادی، قادر به کسب بازده انتظاری سرمایه‌گذاران نباشند که این مساله عاملی برای نوسان مضاعف بازار خواهد بود.
این کارشناس بازار سرمایه اثرات دیگر این ریسک های سیستماتیک را کاهش افق سرمایه‌گذاری در بازار دانست که با افزایش ریسک بازار، از مدت زمان سرمایه‌گذاری کاسته می‌شود، لذا با توجه به آنکه سرمایه‌گذاران امکان پیش بینی شرایط درازمدت بازار را ندارند اقدام به خرید و فروش‌های کوتاه‌مدت می‌کنند؛ بدیهی است که همه گیر شدن این رفتار، نوسان‌های بازار را تشدید خواهد کرد.
سنگینیان در مورد بی‌تفاوتی بازار نسبت به اخبار و شایعات، گفت: تعدد اخبار و اطلاعات منفی باعث شده که فعالان نتوانند یا فرصت نداشته باشند تحلیل مناسبی از شرایط ارائه کنند، برای نمونه طی ۶ ماه گذشته در بازار ارز، بیش از ۱۰ بار سیاست‌های ارزی دچار تغییر شد، تغییرات چندباره در فروش ارز مسافری، اطلاعات ضد و نقیض در مورد نرخ تسعیر کالاهای صادراتی شرکت‌ها، اولویت‌بندی صنایع برای دریافت ارز رسمی و سپس تغییر آن در زمان کوتاه، ممنوع شدن واردات در مقابل ارز حاصل صادرات و انتشار اخبار ضدو‌نقیض در خصوص امکان افزایش نرخ مرجع. این همه تغییر در یک زمان کوتاه فقط برای یک متغیر. حال سایر متغیرهای موثر و تغییرات آنها را هم لحاظ کنید و به فعالان بازار حق دهید که دچار سرگیجه شوند.
وی خاطرنشان کرد: به‌طور معمول در بازار منفی، اخبار مثبت کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، مگر اینکه فضای کلی بازار در حال دگرگونی باشد و به عبارت دیگر، رکود به پایان رسیده باشید و در آغاز راه رشد بازار باشیم.
چرا خرس، چرا گاو؟
مدیرعامل تامین سرمایه امین با به کار بردن اصطلاح بازار خرسی همراه با روند فرسایشی برای بازار منفی، دلیل این نام‌گذاری را حرکت آرام و مداوم خرس از تپه رو به پایین ذکر کرد.
وی با مقایسه این حرکت با بازار گاوی که تمثیل حرکت سریع و شتابان گاو نر با شاخ‌های خوابیده است، به این نتیجه رسید که تداوم کاهش قیمت‌ها و روند فرسایشی آن، باعث ناامیدی سرمایه‌گذاران از رشد دوباره قیمت‌ها می‌شود؛ بنابراین انتشار برخی اخبار مثبت در میان انبوهی از اخبار منفی و نگران کننده، ممکن است فقط سطح این ناامیدی را کاهش دهد نه کلیت آن را، در حالی که اخبار منفی اثر مضاعفی بر این وضعیت خواهد داشت.
سنگینیان در این میان از تسلط سرمایه‌گذاران حقیقی بر بازار به عنوان یکی از ویژگی‌های اصلی بازار سهام کشور نام برد که بر اساس بررسی‌های انجام شده، بازارهای سهامی که از تعداد زیادی سرمایه‌گذار حقیقی تشکیل می‌شود از ثبات، شفافیت و کارایی کمتری نسبت به بازارهای مبتنی بر سرمایه‌گذاران حقوقی، برخوردار است.
وی دلیل این امر را برخورداری سرمایه‌گذاران حقوقی از تخصص و سطح بالایی از تحلیل ذکر کرد که این موضوع علاوه بر کمک به افزایش کارآیی بازار، منجر به فشار به ناشران برای رعایت شفافیت و حاکمیت شرکتی بهینه می‌شود. این در حالی که سرمایه‌گذاران حقیقی، کمتر حاضر به پرداخت هزینه برای استفاده از مشاوره و اطلاعات هستند و عمدتا از رفتار همدیگر، پیروی می‌کنند که نتیجه آن، رفتار یک‌سویه بازار است.
مدیرعامل شرکت تامین سرمایه امین همچنین به بهره‌گیری این شیوه در بازار سرمایه کشور اشاره کرد که ایجاد صف‌های فروش برای یک سهم و مجددا ایجاد صف خرید در همان روز یا با فاصله‌ای کوتاه برای همان سهم نشان از متاثر بودن بازار از رفتارهای احساسی و غایب بودن تحلیل در تصمیمات سرمایه‌گذاری است.
کورسوی تحلیل و خبر در بازار
اما مدیر سرمایه‌گذاری شرکت سرمایه‌گذاری توسعه ملی هم در پاسخ به این سوال که چرا تحلیل، خبر و شایعه اثرگذاری قابل ملاحظه خود را بر بازار از دست داده است؟، گفت: بنده معتقدم که در حال حاضر هم تحلیل بر عملکرد بازار حکمفرماست و هم خبر؛ اما نه به طور تمام و کمال؛ در مورد شایعات نیز تنها شایعات دارای بار منفی بر بازار مؤثر هستند که سهم زیادی در کاهش‌های اخیر شاخص ندارند.
پژمان شعبان‌پور دلیل این مساله را عدم توانایی برآورد تاثیرات کمی اخبار بر بازار و شرکت‌ها عنوان کرد که این مساله سبب شده تا بازار تنها به تاثیرات منفی خبرها واکنش نشان دهد.
این کارشناس بازار سرمایه تاثیرپذیری پایین بازار از اخبار مثبت در شرایط منفی را این گونه توضیح داد: زمانی که ریسک‌های سیستماتیک روز به روز در حال افزایش بوده و بازار در سیطره ریسک‌های سیستماتیک قرار می‌گیرد، درجه ریسک پذیری سرمایه‌گذاران کاهش می‌یابد و در چنین فضایی بازار از اخبار مثبت کمتر تاثیر می‌پذیرد.
وی با رد تاثیرگذاری رفتارهای احساسی بر استمرار فضای منفی حاکم بر بازار سهام اظهار کرد: حاکمیت جو روانی منفی، دارای اثر بوده است اما رفتارهای احساسی خیر؛ زیرا رفتارهای احساسی دارای اثرات مثبت و منفی کوتاه مدت هستند ولی در حال حاضر بازار با یک جو روانی منفی مواجه است که رکود مزمن و طولانی، علت آن بوده است.
او در تحلیل خود از اوضاع کلان بازار گفت: مجموع سود سهام پیش‌بینی شده شرکت‌های بورسی برای سال ۱۳۹۱، در هفتم مردادماه امسال معادل ۲۲۴،۷۵۰ میلیارد ریال است که با فرض ۵/۷۸ درصد سود تقسیمی، کل سود تقسیمی شرکت‌ها برابر با ۱۷۶،۴۴۳ میلیارد ریال خواهد شد.
وی ادامه داد: به علاوه بازده سود تقسیمی پیش‌بینی شده با در نظر گرفتن ارزش بازار کنونی (۱،۱۴۲،۲۰۸ میلیارد ریال) معادل رقمی بالغ بر ۴۵/۱۵ درصد است، به عبارت دیگر اگر یک سرمایه‌گذار کل بازار سهام ایران را خریداری کند حال آنکه بازار در یک سال بعد، با فرض تداوم سودآوری شرکت‌ها در سالیان آتی، از بازده ۴۵/۱۵ درصدی به عنوان بازده سود تقسیمی بهره خواهد برد که در مقایسه با نرخ بازده بدون ریسک ۵/۱۸ درصد پایین‌تر است، البته سود اوراق مشارکت منتشره کنونی در صورتی که قبل از یک سال عودت داده شود، با نرخ ۵/۱۸ درصد محاسبه می‌شود.
شعبان‌پور تصریح کرد: طبق یک محاسبه ساده و حداقل به منظور برابری نرخ بازده سرمایه‌گذاری در بورس، سهام و نرخ بازده بدون ریسک (بدون در نظر گرفتن عوامل ریسک و بازدهی که می‌توانند دارای اثرات مثبت و منفی زیادی باشند)، باید سود سهام پیش‌بینی شده شرکت‌ها و متعاقبا سود تقسیمی آنها افزایش یابد یا ارزش بازار سهام تا رقم ۹۵۳،۷۴۶ میلیارد ریال کاهش یابد؛ در واقع ارزش بازار سهام با کاهشی معادل ۵/۱۶ درصد مواجه شود.
به گفته وی، با توجه به شرایط کنونی و کاهش اجباری مقدار تولید و فروش برخی شرکت‌ها، احتمال بالایی وجود دارد که ارزش بازار سهام کاهش یابد.
انتظار برای P/E ۴ مرتبه!
مدیر سرمایه‌گذاری شرکت سرمایه‌گذاری توسعه ملی به سال ۱۳۸۷ اشاره کرد که براساس نرخ بهره بدون ریسک معادل ۱۸ درصدی، متوسط نسبت قیمت به درآمد هر سهم بازار سهام حدود ۴ مرتبه شد تا کماکان تعادل منطقی میان قیمت به درآمد هر سهم و کسب بازدهی مطلوب برقرار شود، حال آنکه به نظر می‌رسد این اتفاق یک بار دیگر در حال وقوع است.
وی با بیان اینکه موارد بیان شده در بالا، توصیه به عدم انجام سرمایه‌گذاری در بازار سهام در مقطع کنونی نیست، تصریح کرد: این مسائل دلالت بر این امر دارد که باید از سرمایه‌گذاری در سهام با نسبت «سود تقسیمی به قیمت هر سهم» کمتر از ۵/۱۸ درصد خارج شده و سرمایه‌گذاری در سهام با نسبت «سود تقسیمی به قیمت هر سهم» بالاتر از ۵/۱۸ درصد را در دستور کار قرار داد.
او دلیل توصیه به سرمایه‌گذاری در بازار سهام نسبت به سرمایه‌گذاری در اوراق با نرخ بهره بدون ریسک را عدم توانایی ادامه اعطای نرخ‌های بالای بدون ریسک برای مدت زمان طولانی عنوان و پیش بینی کرد که به محض کاهش نرخ بهره بدون ریسک، صعود بازار سهام آغاز خواهد شد.
شعبان‌پور اظهار کرد: به نظر من، کاهش شاخص بازار سهام هم اکنون بیش از آنکه معلول مسائل سیاسی باشد، معلول مسائل اقتصادی و نتیجه اصلاح قیمتی است که باید به دلیل تطابق با نرخ بهره بدون ریسک انجام پذیرد.
مدیر پرتفولیوی «وتوسم» در اشاره به نقش ریسک‌های سیستماتیک کنونی در کاهش سطح تحلیل محوری در بازار سهام، عنوان کرد: عدم دسترسی به اطلاعات کافی در خصوص وضعیت تولیدی و مالی شرکت‌ها، ریسک سیستماتیک بازار را افزایش داده است؛ زیرا تولید وفروش برخی از شرکت‌ها در عملکرد واقعی سه ماهه منتهی به پایان خردادماه امسال، از معضلاتی برخوردار بوده است.
این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: از سوی دیگر برخی دیگر از شرکت‌ها بدون برخورداری از مشکل خاصی تولید و فروش خود را به دلایلی از جمله انجام تعمیرات اساسی یا هموار‌سازی سود و عدم ابراز سودهای بالا با توجه به نرخ‌های فروش مناسب، کاهش داده‌اند که عدم اطلاع رسانی مناسب در خصوص دلایل کاهش مقداری تولید و فروش، قدرت تحلیلی بازار را کاهش داده است.
تر و خشک با هم می‌سوزند
به گفته وی، در بازار کنونی عبارت «تر و خشک با هم می‌سوزند» صادق است چراکه بازار دلیل هر گونه کاهش مقداری تولید و فروش را خارج از اختیار شرکت‌ها می‌داند که این موضوع برای همه شرکت‌ها صحیح نیست.
او به سرمایه‌گذاران بازار سرمایه توصیه کرد که ضمن استفاده از تحلیل، اخبار را هم پیگیری کرده و تاثیرات قطعی اخبار را در صورت امکان برآورد و لحاظ کنند.
این کارشناس بازار سرمایه شایعه در بازار کنونی را سم مهلکی دانست که عمل بر اساس آن هم به ضرر بازار سهام و هم به ضرر سرمایه‌گذاران است.
وی اظهار کرد: با توجه به اینکه مطابق تئوری‌های مالی در بلند مدت، قیمت سهام به سوی ارزش ذاتی میل می‌کند، از این رو سرمایه‌گذاران تصمیمات خود را در زمینه سرمایه‌گذاری در درجه اول به صورت بلند مدت اتخاذ کند و در درجه بعدی تحلیل را ملاک تصمیم‌گیری خود قرار دهند.
وی با بیان اینکه توجه به اخبار موجود، دقت تحلیل‌ها را افزایش می‌دهد، به سرمایه‌گذاران پیشنهاد کرد که تحلیل‌های خود را از سطح کلان آغاز کنند و پس از انتخاب صنایع برتر، به انتخاب شرکت‌های برتر در هر صنعت که تاثیرپذیری کمتر از شرایط و ریسک‌های موجود دارند، بپردازند.
ارسال نظر