مصطفی با‌تقوا *

یکی از ویژگی‌های اساسی مالیات، این است که سهل‌الوصول باشد و با کمترین هزینه وصول به خزانه مملکتی واریز شود. این مورد در کشورهای پیشرفته بسیار صادق است. یکی از مواد قانون مالیات‌های مستقیم ایران که این ویژگی را دارد ماده ۱۰۴ ق. م. م (مالیات‌های تکلیفی مکسوره توسط کارفرمایان از مودیان مشمول مالیات) است.

اینجانب به دلیل ویژگی یاد شده، ماده ۱۰۴ ق. م. م را یکی از بهترین مواد ق. م. م ایران می‌دانم. اما در عین حال این ماده دارای اشکالاتی به شرح زیر نیز هست:

الف) بر اساس نص صریح ماده ۱۰۴ ق. م. م کارفرمایان باید از مودیان (مشمول مالیات عملکرد طبق نص صریح تبصره ۲ همین ماده) ۵‌درصد مالیات به عنوان «علی‌الحساب مالیات عملکرد مودی» کسر و فیش مربوطه را به مودی تحویل‌ دهند تا مودی هنگام تسویه حساب مالیات عملکرد با اداره امور مالیاتی، آن را به عنوان قسمتی از پرداختی مالیات خود قبل از سررسید تلقی کند (و حتی مشمول جایزه ماده ۱۹۰ نیز قرار‌گیرد)

۱ - الف) در موارد عمده ای، مالیات مربوطه از مودیان کسر می‌شود (مانند رانندگان، مشاوران، خدماتی‌ها، تاسیس‌ها و.....) پرداخت می‌شود ولی نامبردگان هرگز (به دلایل متعددی از جمله نبود پرونده در اداره امور مالیاتی، گرفتن حق‌الزحمه به صورت خالص، معافیت‌ها و........) دنبال فیش یاد شده نمی‌روند و آن را از کارفرما تحویل نمی‌گیرند، چرا که نیازی به آن ندارند.!

۲ - الف) در مواردی که مالیات تکلیفی یاد شده از سوی کارفرما کسر نشود، پس از بررسی‌های ممیزان مالیاتی یا حسابداران رسمی، این مالیات به همراه جرائم، مطالبه و کارفرما پس از پرداخت معمولا آن را در حساب تعدیلات سنواتی یا هزینه‌های شرکت منعکس می‌کند. (که هزینه قابل قبول نیز شناخته نمی‌شود)

بر اساس سوابق موجود، مالیات‌های پرداختی بند ا- الف و ۲- الف قابل‌توجه است.

سوال ۱) با عنایت به نص صریح قانون که در بند الف به تفصیل آمده است، تکلیف قبض‌های پرداخت شده سرگردان چه خواهد شد؟ (اگر مودی مالیاتی بنا به تجارب، به تکلیف خود عمل نکند، از سال بعد از سوی ممیزان مالیاتی یا حسابداران رسمی، مطالبه مالیات به همراه جرائم انجام می‌شود)

سوال ۲) با عنایت به توضیحات بالا، هر ساله ارقام با اهمیت به شرح بند ۲ - الف، از سوی کارفرمایان به خزانه پرداخت می‌شود. با عنایت به توضیحات قسمت الف که مقرر کرده حتما و باید مالیات‌های تکلیفی فوق به عنوان علی‌الحساب مالیات عملکرد مودیان لحاظ شود، ولی در عمل چنین نمی‌شود. به راستی پرداختی‌های یاد شده، علی‌الحساب مالیات عملکرد کدام مودی مالیاتی است؟

جواب سوال ۱) عمده اشخاصی که دنبال فیش‌های خود نمی‌آیند اشخاص حقیقی هستند که دارای پرونده در اداره امور مالیاتی نیستند. بنابراین با توجه به حذف ماده

۱۲۹ ق. م. م و عدم اجرای ماده ۹۳ ق.م.م تا زمانی که بحث ارائه اظهارنامه توسط اشخاص حقیقی دوباره احیا نشود کسر مالیات از اشخاص یاد شده، غیرقانونی است و در صورت کسر نشدن، مطالبه از سوی سازمان امور مالیاتی، تحمیل هزینه غیرقانونی به شرکت است.

جواب سوال ۲) با توجه به اینکه مالیات‌های پرداخت شده فوق وارد خزانه شده‌اند و صاحب ندارند، به طور قطع وصول اجباری آنها از سوی سازمان امور مالیاتی به شکل فوق غیرقانونی است.

پیشنهاد و نتیجه

۱) با احیای مجدد ماده ۱۲۹ ق. م. م ضمن اینکه اشخاص حقیقی طبق مبانی قانونی ملزم به تسلیم اظهار‌نامه هستند، از قبض‌های فوق نیز استفاده و عدالت مالیاتی بین اشخاص حقیقی برقرار می‌شود. به عنوان مثال در حال حاضر مشاوران با درآمدهای بسیار بالا که باید با نرخ ۳۵درصد مالیات بدهند یا ۵درصد مالیات می‌دهند یا هرگز مالیات نمی‌دهند

۲) با توجه به جمیع جهات، می‌توان پیشنهاد داد که مالیات‌های پرداخت شده فوق به عنوان پیش پرداخت مالیات کارفرمایان تلقی شود زیرا در بیشتر موارد ۵درصد مالیات تکلیفی فوق، به علت انعقاد قرارداد خالص، به هزینه کارفرما بوده یا به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی تلقی شود.

۳) لزوم ابطال رای شورای عالی مالیاتی و تعلق جایزه به مالیات‌های پرداختی قبل از سررسید مقرر طبق نص صریح ماده ۱۹۰ ضروری است

* حسابدار رسمی - حسابدار مستقل

mbataghvaiacpa@yahoo.com