فارس- یک کارشناس بازار سرمایه با تشریح دلایل اجتماعی و رفتاری سقوط بازارهای سهام، ۷ راهکار برای جلوگیری از سقوط بورس‌ها را اعلام کرد. محمد شاهینی در این باره اظهار داشت: هدف اصلی سرمایه‌گذاران از سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌ها کسب سود است که این امر از طریق شناسایی قیمت صحیحی از بازار سهام به دست می‌آید، ولی گاهی شناسایی قیمت صحیح شرکت‌ها بدون توجه به روندهای بازار کمکی به کسب سود سهامداران نمی‌کند. وی ادامه داد: بازارها، بیشتر روندهای متفاوتی به خود می‌گیرند که از رسیدن به بالاترین قیمت در حباب تا رسیدن به کف قیمت است. گاهی در بازار شاهد هستیم قیمت سهم برخی از شرکت‌ها ناگهان به زیر قیمت واقعی آنها می‌رسد و سهامداران بدون شناخت، سهام را در صف فروش قرار می‌دهند.

ریزش بازار سهام

این کارشناس واحد تحقیقات کارگزاری بانک صنعت و معدن با بیان اینکه موضوع ریزش قیمت سهام به قدری با اهمیت است که حتی سال‌ها پس از سقوط بازارها جلسات و سمینار‌هایی تشکیل می‌شود، ادامه داد: محققان، وقوع سقوط بازار سهام را در نتیجه افزایش طولانی قیمت سهام در یک اقتصاد خوش بینانه می‌دانند. وقتی نسبت قیمت به درآمد سهام (P/E) بالاتر از میانگین بلند مدت آن باشد سهامداران برای خرید، به شدت از اهرم بدهی استفاده می‌کنند.

شاهینی افزود: گاهی کاهش دو رقمی شاخص بازار سهام در یک دوره میان مدت چند روزه را سقوط بازار سهام می‌نامند که البته این تعریف، نمی تواند تعریف دقیقی از ریزش بازار سهام باشد. بازار افتان اغلب نمایی از دوره‌های کاهش قیمت بازار سهام در طی چند سال یا چند ماه را نشان می‌دهد و سقوط بازار سهام هرچند در یک بازار افتان به وقوع می‌پیوندد ولی لزوما این دو به جای هم به کار نمی‌روند.

وی با بیان اینکه کاهش ناگهانی قیمت سهام در بخش‌های مهم و تاثیر‌گذار بازار سهام را سقوط یا ریزش بازار سهام می‌گویند، ادامه داد: سقوط بازار در واقع پدیده‌ای اجتماعی است که رخدادهای بیرونی اقتصادی با رفتار جمعی و روانشناسی ترکیب شده و در یک چرخه متناوب شکل می‌گیرد. اگر تنها دلیل قیمت پایین امروز این است که قیمت فردا پایین می‌آید، در صورت تغییر نیافتن ارزش ذاتی باید منتظر ریزش بازار بود.

رابطه ریزش سهام با حباب‌های قیمت

شاهینی حرکت صعودی قیمت دارایی تا حد بسیار زیاد که در نهایت به سقوط می‌انجامد را حباب بازار تعریف و خاطرنشان کرد: در پی اینگونه افزایش قیمت‌ها اغلب انتظارات معکوس و کاهش شدید قیمت‌ها پدید می‌آید که معمولا به بحران مالی می‌انجامد. در بررسی حباب‌ها و ریزش‌های بازار سهام آنچه بسیار مهم به نظر می‌رسد این است که حباب‌ها به طور کامل با ریزش‌های بازارهای سهام از بین نمی‌روند و ممکن است مدت‌ها طول بکشد تا یک سهم حبابی به‌رغم از سر گذراندن ریزش قیمت به ارزش واقعی خود برسد.

به گفته وی در واقع چنانچه پس از ریزش بازار سهام حباب‌ها به طور کامل از بین می‌رفتند ارزش سهم‌های حبابی نیز به قیمت واقعی می‌رسید و سفته بازی از بین می‌رفت اما چنانچه طبق شواهد موجود سفته بازی همواره ادامه دارد.

شاهینی با اشاره به این نکته که از چند دهه پیش، همواره سقوط متعاقب حباب رخ داده و حباب‌هایی که برای مدتی طولانی به رشد خود ادامه می‌دهند به سقوط‌های عظیم منتهی می‌شوند، تصریح کرد: نکته مهم این است که بین سقوط و تصحیح بازار تمایز قایل شویم. در حالتی که بازار تصحیح می‌شود حداکثر ۲۰‌درصد از ارزش بازار کاسته می‌شود و در حقیقت شدت تمایل سرمایه‌گذارها به خرید سهم‌های مختلف کاهش پیدا می‌کند. گاهی اوقات هم سقوط‌ها، تصحیح بازار محسوب می‌شوند.

روند تبدیل حباب قیمت به سقوط بازار

وی با بیان اینکه وقتی بازار وارد حباب می‌شود قیمت‌ها بالا و بالاتر می‌روند و دائما مطبوعات از حرکت به سمت بازار پر رونق سخن می‌گویند، اظهار داشت: در این بازار همیشه خبرها با تاثیر مثبت، بر قیمت سهم‌های بازار اثر می‌گذارند. در این زمان است که سرمایه‌گذاران حرفه‌ای شروع به فروش می‌کنند و سهام بالاتر از ارزش واقعی خود را به سرمایه‌گذار جزء خوش بین می‌فروشند و اصطلاحا نرم فروشی می‌کنند.

شاهینی افزود: سهامدار جزء سهام را تنها به دلیل زرق و برقی که دارد، می‌خرد اما اوضاع زمانی بدتر می‌شود که سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای تسهیلاتی نیز برای خرید این سهام حبابی دریافت می‌کنند تا سهام بیشتری بخرند. در این حالت بازار با اضافه خرید مواجه شده و همه از کمبود نقدینگی صحبت می‌کنند، از این رو بازار فقط می‌تواند به سمت پایین حرکت کند.

به گفته این کارشناس، سرمایه‌گذاران در می‌یابند که بازار فروریختنی و پوشالی است و هر روز خبر تقلبات وسوء استفاده‌های تازه‌ای برملا می‌شود و اینجاست که وقتی فروش عصبی و ناشی از سراسیمگی شروع می‌شود، بازار به سرعتی به مراتب بیشتر از آنچه افزایش یافته، کاهش می‌یابد و چون همه می‌خواهند از بازار خارج شوند در اغلب موارد خریداری پیدا نمی‌شود و بازار خود به خود وارد سقوط می‌شود.

۵ مرحله برای سقوط بازارهای سهام

شاهینی در ادامه اظهارات خود به مراحل تشکیل و ترکیدن یک حباب و فراهم شدن زمینه سقوط در بازار سرمایه اشاره کرد و گفت: رشد سریع قیمت تا جایی که از نظر اقتصادی فاقد توجیه شود، تغییر ناگهانی در باورهای عمومی و رفتار سرمایه‌گذاران، از بین رفتن اعتماد عمومی نسبت به آینده بازار، بروز رویداد فروش انبوه در بازار سرمایه و ریزش و سقوط بازار سهام که در بیشتر موارد قیمت‌ها به زیر ارزش ذاتی می‌رسند ۵مرحله برای سقوط بازارهای سهام هستند.

دلایل اجتماعی و رفتاری سقوط بازار

وی افزود: آنچه در هنگام ریزش بازار طبیعی به نظر می‌رسد این است که تحت تاثیر رفتار جمعی، قیمت‌ها بیش از پیش افول پیدا می‌کنند. در واقع سرمایه‌گذارها با هدف اجتناب از ضرر بیشتر، بدون فکر و به دلیل وحشت، دست به فروش می‌زنند و امیدوارند سهام رو به افول خود را در سبد دیگر سرمایه‌گذارها بگذارند. این فروش از روی وحشت، به کاهش شدید بیشتر قیمت‌ها و تحت تاثیر قرار گرفتن همه سرمایه‌گذارها منجر می‌شود. شاهینی با بیان اینکه معمولا سقوط بازار سهام به رکود اقتصادی منتهی می‌شود،

خاطرنشان کرد: به طور کلی می‌توان دلایل رفتاری سهامداران از ریزش بازار را در چهار طبقه جای داد. طبقه اول اخبار منفی تاثیری بیشتر و پایاتر نسبت به اخبار مثبت دارند. همواره در بازار‌های افتان خبرهای منفی تاثیری به مراتب بیشتر بر قیمت سهام دارند تا خبرهای مثبت. ضمن اینکه در این بازار‌ها گاهی مشاهده می‌شود که خبرهای مثبت در مورد یک سهم هیچ تاثیر مثبتی بر قیمت سهام نمی‌گذارد.

وی افزود: در گروه دوم وقتی بازار به سمت سقوط پیش می‌رود بیشتر فعالان فروشنده می‌شوند. این دلیل از سوی طرفداران نظریه مالی رفتاری مطرح شده که در واقع عامل اصلی در ایجاد سقوط بازار سهام را عوامل روانشناختی و روانشناسی رفتار گله‌ای و تقلیدی می‌دانند.

شاهینی فعالیت‌های غیراخلاقی سرمایه‌گذاران خرد را سومین طبقه دانست و ادامه داد: مخاطرات اخلاقی دغدغه اصلی سهامدارانی است که عموما مورد بازی یا دستکاری بازار سهام قرار می‌گیرند. همچنین این عامل که از عوامل شناخته شده شکست بازار در تخصیص بهینه منابع است، اختلال زیادی در جریان عملیات بین بانکی ایجاد کرده است.

این کارشناس درباره چهارمین دلیل رفتاری سهامداران از ریزش بازار را دید سرمایه‌گذاران اعلام کرد و گفت: وجود دید کوتاه مدت از آثار و عوامل مخرب تلقی می‌شود و بیشتر نوسان‌گیری، بازار را به سوی رکود هدایت می‌کند. این عمل و بینش در واقع آسیب را جدی‌تر می‌کند و عمق رکود در بازار سهام را رقم خواهد زد. اما اگر دید، بلند مدت یا حداقل میان مدت باشد نوسانات فروکش کرده و بازار به سمت روال طبیعی خود حرکت خواهد کرد.

۷ راهکار برای جلوگیری از سقوط بازارهای سهام

شاهینی خاطر نشان کرد: بورس هر کشور ویترین اقتصادی آن کشور بوده و سقوط بازار سهام آن به منزله غبارآلود شدن این ویترین اقتصادی است. حمایت دولت‌ها با تزریق نقدینگی به بازار سهام از راهکارهایی است که شاید نقش پررنگی در غبارآلودگی این ویترین داشته باشد.

وی ادامه داد: کاهش پی‌در‌پی شاخص بورس‌ها و متوسط بازدهی‌های بازار سهام، تقلیل سهم ارزش افزوده این بخش از سهم تولید ناخالص داخلی و همچنین منفی شدن نرخ تشکیل سرمایه را در پی خواهدداشت. همچنین سیاست‌ها و حمایت‌های کلان در فعال کردن یا سقوط بازار بسیار حائز اهمیت است.

این کارشناس واحد تحقیقات کارگزاری بانک صنعت و معدن ادامه داد: از این منظر دو جایگاه را خواهیم داشت. یکی بحث سیاست‌های کلان اقتصادی و دیگری شفاف‌سازی برای جلوگیری از ورود بازار به حالت حباب. چرا که همانطوری که اعلام شد همه حباب‌ها الزاما سقوط بازار را به دنبال دارند.

شاهینی در خاتمه گفت: به نظر می‌رسد ۷ راهکار در ایجاد مانعی برای سقوط بازار یا ترمیم بازار پس از سقوط موثر است که شامل مزیت‌سازی برای ورود شرکت‌ها به بورس، اطلاع‌رسانی دقیق و شفاف برای بازار سرمایه در جهت جلوگیری از ایجاد حباب، تحریک تقاضا در بخش مسکن به عنوان موتور و محرک اقتصادی، اولویت دادن به شرکت‌های بورسی برای دریافت تسهیلات بانکی با هدف اجرای طرح‌های در حال تکمیل و تامین سرمایه در گردش، تزریق نقدینگی به بازار سرمایه از طریق شرکت‌های سرمایه‌گذاری به منظور بازار‌گردانی و حمایت از بازار، تدوین سازوکار صندوق حمایت از سرمایه‌گذاران و هماهنگی بازار پول با بازار سرمایه در تصمیم‌گیری‌ها است.