سنا- مدیر تحقیق و توسعه شرکت بورس اوراق بهادار تهران ‌ساز و کار و نحوه معاملات قراردادهای آتی را تشریح کرد. علی عباس کریمی اظهار داشت: با توجه به فراهم بودن بسترهای قانونی به‌کارگیری ابزارهای مالی جدید در بند ۱۳ ماده ۷ قانون بازار اوراق بهادار، راه‌اندازی بازار آتی در دستورکار کمیته تدوین مقررات سازمان بورس قرار‌گرفت.

وی گفت: در همین راستا، شرکت بورس دستورالعمل پذیرش، معاملات و بازار جبرانی قرارداد آتی را تدوین و به سازمان بورس و اوراق بهادار ارسال کرد که هم‌اکنون این دستورالعمل‌ها در کمیته تدوین مقررات این سازمان در حال بررسی است.

کریمی افزود: سهم پایه قراردادهای آتی بر اساس دستورالعمل پیشنهادی پذیرش و معیارهایی نظیر نقدشوندگی، سهام شناور آزاد، اندازه شرکت و مشخصات قراردادها توسط هیات پذیرش انتخاب می‌شود. وی در خصوص نحوه معاملات در قراردادهای آتی گفت: مشتری برای ورود به این معاملات، باید مراحل ارائه مدارک احراز هویت، تکمیل فرم درخواست کد، امضای بیانیه ریسک و عقد قرارداد مشتری- کارگزار را طی کند. مدیر تحقیق و توسعه شرکت بورس خاطر نشان کرد: از آنجا که کارگزار، مسوولیت تسویه روزانه قراردادها و عمل به اخطاریه‌های افزایش وجه تضمین را در قبال اتاق پایاپای بر عهده دارد، در قرارداد مشتری-کارگزار، حقوق و تعهدات طرفین مشخص می‌شود که مفاد آن توسط بورس تعیین می‌شود.

وی ادامه داد: کارگزار نیز موظف است پیش از دریافت سفارش مشتری، وجه تضمین اولیه را به حساب مشتری نزد خود منظور کند. کارگزار می‌تواند مبلغی بیش از وجه تضمین اولیه که سقف آن در مشخصات قرارداد ذکر می‌شود، از مشتری دریافت کند. کریمی تصریح کرد: انواع سفارش و اعتبار آن به شرح دستورالعمل معاملات اوراق بهادار است که بر اساس ملاحظات فنی، توسط هیات‌مدیره بورس تعیین می‌شود.

وی گفت: کارگزار باید برای انجام معاملات آتی، حساب ویژه‌ای تحت عنوان حساب عملیاتی کارگزار نزد بانک عامل افتتاح کند. کارگزار در زمان افتتاح حساب اجازه برداشت از حساب، انسداد آن و سایر امور لازم برای انجام عملیات به‌روزرسانی حساب‌ها را مطابق مقررات این دستورالعمل به اتاق پایاپای می‌دهد. مدیر تحقیق و توسعه شرکت بورس با بیان اینکه قیمت تسویه روزانه طی ۵ مرحله محاسبه می‌شود، افزود: در هر روز معاملاتی پس از اعلام قیمت تسویه روزانه، اتاق پایاپای، گزارش معاملات کارگزاران به تفکیک مشتریان را به‌منظور عمل به الزامات وجه تضمین به اطلاع کارگزار می‌رساند که کارگزار موظف است در مهلت تعیین شده، در خصوص به‌روزرسانی حساب خود اقدام کند. وی اضافه کرد: نقل و انتقالات وجوه به منظور پایاپای حساب عملیاتی کارگزار نیز توسط بانک عامل انجام می‌شود. کریمی گفت: کارگزار می‌تواند موقعیت تعهدی باز مشتریان خود را که به تعهدات خود بر اساس قرارداد مشتری-کارگزار عمل نکرده‌اند، پس از اعلان به ناظر بازار آتی ببندد. مدیر تحقیق و توسعه شرکت بورس اظهار داشت: اگر کارگزار نتواند در جلسه معاملات نسبت به بستن موقعیت‌های آن دسته از مشتریان خود که به تعهدات خود عمل نکرد‌ه‌اند، اقدام کند، می‌تواند از بورس تقاضای تشکیل بازار جبرانی کند. وی افزود: بر خلاف تسویه روزانه که در سطح کارگزار انجام می‌شود، تحویل و تسویه نهایی در سطح مشتری است. مدیر تحقیق و توسعه شرکت بورس گفت: قرارداد پس از آخرین روز معاملاتی، وارد دوره تحویل می‌شود و طرفین قرارداد نسبت به طی فرآیند تحویل اقدام می‌کنند. دارندگان موقعیت تعهدی فروش و خرید در پایان آخرین روز معاملاتی، حداکثر تا ساعت ۱۲ اولین روز دوره تحویل باید وکالت انتقال سهم پایه و ارزش بازار قرارداد را توسط کارگزار مربوطه به اتاق پایاپای ارائه کنند. وی ادامه داد: اتاق پایاپای در دومین روز دوره تحویل، فرآیند تسویه فیزیکی را بین خریداری که ارزش بازار قرارداد را پرداخت و فروشنده‌ای که وکالت انتقال سهم پایه را ارائه کرده است، بر اساس اولویت زمانی انجام می‌‌دهد.