سید حسن مرتضوی کیاسری

بخش دوم

تشخیص منشاء تحریف‌ها - ارزیابی ریسک تقلب در همه مرحله‌های کار، نیاز به باز‌بینی و تعدیل بر پایه شناخت‌های بعدی دارد. از جمله این موارد، شناخت‌هایی است که در پی یافتن تحریف‌ها به دست می‌آید. جدای از این که تحریف‌ها را حسابرس کشف کند یا توسط سیستم صاحب کار کشف شود، تشخیص منشاء آن از نظر عمدی یا غیرعمدی بودن، حایز اهمیت است؛ زیرا در محیط متقلبانه، نشانه‌های تقلب پنهان می‌شود و برنامه‌های حسابرسی و استراتژی اتخاذ شده نیازمند تعدیل است. هر چند حسابرس در جایگاه تشخیص و اظهار نظر در باره عمدی بودن تحریف‌ها نیست، اما شناسایی نشانه‌های عمدی بودن موارد کشف شده (که متفاوت از علائم تقلب است) به حسابرس کمک می‌کند تا استراتژی خود را متناسب با محیط متقلبانه احتمالی تدوین و برنامه‌های حسابرسی را در جهت یافتن تحریف‌های مورد انتظار تعدیل کند. نمونه این نشانه‌ها عبارتند از: برخورد ناهمسان حسابداری نسبت به رویدادهای مشابه/ یافته‌های ناشی از مقایسه گزارشگری چندگانه که از روی داده‌های یکسان تهیه شده، ولی نتیجه ناهمسان داشته‌اند/ اشتباه‌هایی که منجر به هموارسازی سود یا برآورده شدن سایر عوامل انگیزشی/ ثبت اصلاح اشتباه سنواتی به فاصله کمی پس از پایان کار حسابرسی/ وجود اشتباه به‌رغم کامل بودن زنجیره کنترل‌های داخلی مربوطه(که می‌تواند نشانه صوری بودن رعایت کنترل‌ها باشد)/ اشتباه ناشی از رویه‌هایی باشد که به‌رغم تصریح در استانداردها یا روش‌های متداول، به قضاوت صاحبکار اتخاذ شود/ اصلاح‌های مندرج در حساب شرکت‌های ‌گروه و وابسته/ اصلاح‌هایی که ثبت نخستین آنها بدون پشتوانه مناسب بوده است/ اشتباه‌های خرد ولی متعدد که ممکن است برای فرار از دام نمونه گیری حسابرس تجزیه شده باشند/ با وجود دسترسی به مدارک مثبته، رویداد حسابداری ثبت بهنگام نشده باشد و به ویژه سیستم کنترل داخلی شرکت هم در‌این‌باره نا‌رسا نباشد/ تحریف‌هایی که با تحریف‌های دیگر پوشش پیدا کند.