با رونمایی از شاخص گروه عرضههای اولیه مشخص شد
بورس تهران؛ بازاری به وسعت ۱۵ شرکت اصل چهل‌وچهاریژ
گروه بورس- زهرا مجتهد: شاخص‌گروه عرضههای اولیه عمومی با نام اختصاری «IPIX» توسط «سید مهدی سدیدی» پژوهشگر بازار سرمایه معرفی شد. این شاخص همانند شاخص‌های دیگر از جمله شاخص کل قیمت، شاخص بازار اول و دوم و شاخص صنعت و... به بیان وضعیت نمادهایی که در بورس تهران عرضه اولیه داشته‌اند، می‌پردازد.
اگر چه شاخص‌گروه عرضه اولیه (Ipo price Index) به تنهایی تغییرات عددی را نشان می‌دهد، اما با نگرشی عمیق در چرایی این تغییرات، میتوان دلایل نوسان قیمت و وضعیت نمادهای معاملاتی‌گروه عرضههای اولیه و به تبع آن کل بازار را دریافت کرد.
تامل در شاخص یاد شده این مهم را تبیین می‌کند که شرکت‌هایی که در قالب سیاست‌های کلی اصل۴۴ قانون اساسی و عرضههای دولتی به بورس راه یافته‌اند، چه وزنی از ارزش بازار را در اختیار دارند و چه میزان از رشد بازار سهام به این شرکت‌ها اختصاص دارد. شاخص‌گروه عرضههای اولیه از سوی «سید مهدی سدیدی» کارشناس و پژوهشگر بازار سرمایه، برای نخستین بار و پس از گذشت ۳ سال از راه‌یابی اولین شرکت دولتی به بورس تهران طراحی شده است. «سدیدی» از سال ۸۲ تاکنون حدود ۲۳ مقاله و پژوهش به تحریر درآورده که یکی از آنها ابداع شاخص کل قیمت و شاخص سهام شناور آزاد‌گروه عرضه اولیه عمومی است. وی درباره شاخص‌گروه عرضه اولیه می‌گوید: «این شاخص با رویکرد محاسبه لحظه‌ای شاخص قیمت شرکت‌های‌گروه عرضه اولیه عمومی از تاریخ ۱۵ بهمن ماه ۸۵ طراحی شده و نمایانگر تغییرات قیمتی ۱۵ سهام عرضه اولیه عمده از تاریخ عنوان شده است.
سدیدی در خصوص بنیان اولیه شاخص مزبور تصریح کرد: شاخص قیمت‌گروه عرضههای اولیه و تعدیلات آن بر پایه فرمول لاسپیرز محاسبه و ضریب شناوری این قبیل سهام بر اساس اطلاعیه‌های مدیریت امور ناشران شرکت بورس و اوراق بهادار لحاظ شده است.
وی معتقد است که رعایت انصاف در محاسبه شاخص بسیار حائز اهمیت است. بدین معنا که یکی از مصداق‌های بارز رعایت انصاف در محاسبه شاخص، موضوع محاسبه سهام شناور آزاد است. سدیدی افزود: بورس جایگاهی برای دادوستد سهام شرکت‌های فعال کشور است و بورس با فضای اقتصاد کلان رابطه‌ای مستقیم و منطقی دارد.
در واقع میزان پیوستگی و نزدیکی میان ارزش بازار بورس و تولید ناخالص داخلی، بلوغ بازار را به وضوح نشان می‌دهد. وی گفت: در بازارهایی که قیمت سهام در آنها ماحصل نگاه سهامداران به ارزش ذاتی سهم و آینده آن است، قیمت سهام اصالت ذاتی و عملیاتی شرکت را نمایش می‌دهد. سدیدی ادامه داد: در این بازار می‌فهمیم که قیمت سهم بر پایه بنیه حقیقی سهام بوده و دید واقعی سهامداران نسبت به سهم باعث شده تا آن را خریداری کنند یا بفروشند. وی ادامه داد: اما در بازاری که مکانیسم عرضه و تقاضا نقش پررنگ و خارج از قاعده‌ای را در تعیین قیمت ایفا کند ناخودآگاه نقش عوامل بنیادی بنگاه و قوت و ضعف عملیاتی شرکت در سایه باقی می‌ماند.
سدیدی معتقد است که در این فرآیند صفوف عرضه مدیریت می‌شود، طرف تقاضا تحریک می‌شود و در نهایت قیمت سهم نیز در پیروی از این روند افزایش می‌یابد. در این شرایط نگاه سهامدار به سهم یک دید نوسان‌گیری است، یعنی بازار از وضعیت عرضه و مهندسی عرضه مطلع شده و بر اساس آن تصمیم به خرید‌گرفته است.
این پژوهشگر در این باره اظهار داشت: این بازار متاسفانه نمی‌تواند به درستی نمایی از فضای صنایع مرتبط یا فضای اقتصاد کلان را تبیین کند و در این شرایط است که عوامل محیطی و غیراقتصادی بیشتر از اثر منطقی خود می‌توانند بازار را متلاطم و آشفته کنند.
وی با اشاره به این مطلب که شاخص در این حالت نمی‌تواند وضعیت کلان اقتصاد کشور را نشان دهد، خاطرنشان کرد: اگر شاخص از رابطه قیمت با سود تبعیت کند، در آن صورت وضعیت اقتصادی کلان کشور را بیان کرده است.
این پژوهشگر بازار سرمایه در پاسخ به پرسش خبرنگار ما در خصوص دلیل انتخاب شاخص‌گروه عرضههای اولیه خاطرنشان کرد: از ابتدای تیر ماه سال 1385 که بند «ج» سیاست‌های کلی اصل44 ابلاغ شد، فضای جدیدی در بازار فراهم شد تا شرکت‌هایی که پیش از این تجربه‌ای برای ورود به بورس نداشتند، به مرحله جدیدی از عمر فعالیت خود وارد شوند و بازار نیز ورود شرکت‌های بزرگ را تجربه کند.
سدیدی گفت: امری که درباره اینگونه شرکت‌های ۳ ساله قابل تامل است، ورود صنعت‌های جدیدی مانند مخابرات و پالایش نفت و نیز ورود در حجم بسیار بالا است؛ صنایعی که در بورس تهران تا پیش از این تجربه نشدند و برای نخستین بار سهام‌شان در تالار بورس عرضه شد.
این کارشناس به بررسی شاخص سهام شناور آزاد این ۱۵ شرکت در کنار شاخص کل قیمت‌گروه عرضههای اولیه اشاره کرد و افزود: برای محاسبه شاخص سهام شناور آزاد‌گروه عرضههای اولیه، روز ۲۵ اسفند ۱۳۸۶ که اولین گزارش سهام شناور شرکت‌ها از سوی اداره ناشران اعلام شد، به عنوان روز پایه انتخاب شده و بر اساس گزارش‌های بعدی، تعدیلات مربوط به آن انجام پذیرفت. وی همچنین اضافه کرد: روز پایه محاسبه شاخص کل قیمت گروه عرضه اولیه روز ۱۵ بهمن ماه ۸۵ یعنی تاریخ عرضه اولیه شرکت ملی صنایع مس ایران مدنظر قرار‌گرفت.
وی افزود: مبنای محاسباتی این شاخص فرمول لاسپیرز است و در این فرمول ارزش بازار‌گروه در روز مبدا همان عدد پایه شاخص است.
سدیدی ادامه داد: عدد شاخص در روز اول معادل یک است که به صورت عمومی در متدولوژی محاسبه شاخص‌ها عدد روز اول در عدد ثابتی مانند ۱۰۰ یا ۱۰۰۰ ضرب می‌شود تا شاخص در اولین روز ثبت شود.
وی ادامه داد: در این محاسبات شاخص‌گروه عرضههای اولیه در روز مبدا از 1000 شروع شد و در 15 بهمن ماه سال 85 «IPIX» عدد یک‌هزار را نمایش داد.
سدیدی روند بررسی‌های خود رادر رابطه با این شاخص توضیح داد و اظهار داشت: «روزانه با تغییرات قیمت سهام و تغییر ارزش بازار‌گروه عرضههای اولیه، شاخص «IPIX» نیز این تغییرات را نشان می‌دهد و شاخص روی تغییرات قیمت سهام این شرکت‌ها مانور می‌دهد.»
سدیدی در بررسی‌های خود به نکات متعددی در زمینه ورود شرکت‌های این‌گروه به بورس و تصاحب بخش بزرگی از ارزش بازار بورس تهران طی ۳ سال اخیر اشاره می‌کند. وی در مطالعه خود راجع به ابداع شاخص‌گروه عرضههای اولیه، شرکت‌هایی که در قالب سیاست‌های کلی اصل۴۴ و عرضههای دولتی وارد بورس شدند را زیر ذره‌بین قرار داده و وقایع قیمتی پس از راه‌یابی آنها به بازار سهام را به ثبت رسانده است، به طوری که وضعیت ورود شرکت‌های عرضه اولیه و میزان در اختیار داشتن ارزش بازار در اولین روز عرضه در بورس از دیگر موارد بررسی شده است.
وی در پژوهش خود آورده است که با عرضه اولیه شرکت ملی مس ایران که در 15 بهمن ماه 85 یعنی روز تولد شاخص «IPIX» صورت‌گرفته است و عرضه نماد فولاد مبارکه که در تاریخ 20 اسفند ماه 85 انجام یافته است، منجر شد تا‌گروه عرضههای اولیه 13درصد از ارزش کل بازار بورس در آن سال را تنها با همین دو شرکت به خود اختصاص دهد. (جدول تاثیر هر شرکت بر شاخص این مطلب را به خوبی نمایش می‌دهد) سدیدی ادامه می‌دهد: در سال بعد با ورود سهام شرکت‌های فولاد خوزستان، مپنا، فولاد خراسان و پتروشیمی فن‌آوران، میزان دربرگیری ارزش بازار از سوی این شرکت‌ها افزایش یافت تا جایی که در پایان سال 1386 به رقم 26درصد از کل ارزش بازار رسید.
وی گفت: تصاحب ارزش بازار از سوی شرکت‌های تازه وارد به تدریج افزایش یافت، به طوری که با ورود کشتیرانی، پالایش نفت اصفهان، مخابرات و بانک ملت در سال ۸۷ شرکت‌های‌گروه عرضههای اولیه در پایان این سال معادل ۴۰درصد ارزش کل بازار را در اختیار داشتند.
در ادامه عرضههای اولیه طی سال 88، بانک تجارت، بانک صادرات، حفاری شمال و بیمه البرز و بیمه آسیا عرضه شدند که نهایتا ارزش بازار شرکت‌های حاضر در این‌گروه در پایان بهمن 88 به 46درصد کل افزایش یافت.
سدیدی خاطرنشان کرد: نکته قابل‌توجه این است که ارزش بازار بورس تهران در ۳۰ بهمن ماه ۸۸ بالغ بر ۶۲۸هزارمیلیاردریال و ارزش شرکت ۱۵ شرکت‌گروه عرضههای اولیه در همان روز ۲۸۷هزارمیلیاردریال بوده است. پس در پایان بهمن ماه ۸۸ ارزش بورس منهای ۱۵ شرکت عرضه اولیه، ارزشی معادل ۳۴۱هزار‌میلیارد بوده است. وی با اشاره به این مطلب که اگر بازار را به ۳ سال قبل خود بازگردانیم، مشاهده می‌کنیم در ۱۴ بهمن ۱۳۸۵ (یک روز قبل از اولین عرضه اولیه‌گروه) ارزش بازار بورس تهران ۳۷۳هزارمیلیاردریال بوده است، گفت: این بدان معنا است که ارزش بازار ۳۲هزارمیلیاردریال بیشتر از آنچه در ۳ سال بعد یعنی بهمن ۸۸، بوده است. در حقیقت با لحاظ کردن بازده نقدی توزیع شده طی این ۳ سال نیز باز نمی‌توان توجیه مستدلی برای این رکود عمومی در سطح بازار سرمایه تصویر کرد.
این کارشناس عنوان کرد: با یک محاسبه ساده دیده می‌شود که کل بورس منهای 15 شرکت‌گروه عرضه اولیه، روند بازده مناسبی نداشته‌اند. به طور تقریبی میتوان با یک فرض مطلوب و ایده آل یعنی بازده نقدی 15درصدی(DPS/P) توزیع شده در 3 سال گذشته، بازده بازار منهای 15 شرکت‌گروه عرضه اولیه را در حدود 30درصد برای کل این 3 سال محاسبه کرد که این میزان با توجه به نرخ بازده بدون ریسک رایج در کشور بین 15 تا 17درصد (اوراق قرضه) به هیچ وجه بازده مطلوبی به نظر نمی‌رسد.
وی تصریح کرد: در این شرایط است که بازار به سمت نوسان گیری پیش می‌رود و تکیه بر اتفاقات و شایعات و مهندسی عرضه و تقاضا، جای تحلیل‌های بنیادی را‌گرفته و بازار به سمت بی‌منطقی مطلق سوق پیدا می‌کند.
وی افزود: به بیان دیگر میتوان گفت تغییر کیفی در ارزش بازار صورت نگرفته و ورودی‌های جدید تنها علت اساسی تغییر ارزش بازار در 3 سال اخیر است.
سدیدی یادآور شد: اگر بازار سهام را بدون ۱۵ شرکت عرضه اولیه در نظر بگیریم، طی این سه سال بورس از نظر حجم و ارزش بازار تحولی نداشته و سایر شرکت‌ها رشد در ارزش بازاری نداشته‌اند.
تامل بر جدول بررسی تغییرات ارزش بازار 20 شرکت بزرگ بورسی در سال 1385 به وضوح موید این مطلب است.
وی افزود: در همین حال بررسی روند ارزش کل بازار و پیشبینی درآمد هر سهم این شرکت‌ها حاکی از آن است که پیشبینی بازدهی (E/P)گروه یاد شده در پایان سال ۸۵ معادل ۳۴درصد بوده است. در تاریخ ۲۹ اسفند ماه سال ۸۶ این رقم به ۲۳درصد و در پایان سال ۸۷ به ۲۱درصد کاهش یافت که البته علت عمده آن کاهش شدید ارزش بازار در این مقطع است زیرا پیشبینی سود، تغییر چشمگیری نداشته است. وی ادامه داد: در سال جاری نیز E/P این شرکت‌ها ۸درصد کاهش داشته و به ۱۳درصد رسیده است که این تغییرات در بازدهی شرکت‌های‌گروه عرضه اولیه قابل تامل است.
وی اظهار داشت: در پایان بهمن ماه سال 88 در حالی که ارزش بورس تهران از 620هزارمیلیاردریال فراتر رفت (عجیب است بدانیم در همین تاریخ ارزش بازار شرکت تویوتا در بورس نیویورک128میلیارد‌دلار یعنی 2 برابر کل بورس ایران بوده است)، ارزش بازار سهام‌گروه عرضههای اولیه بالغ بر 287هزارمیلیاردریال بود درحالی که ارزش بازار سهام شناور‌گروه عرضههای اولیه معادل 41هزار و 660میلیارد‌ریال بوده است.
وی گفت: به بیان دیگر با وجود اینکه ۱۵ شرکت وارد شده به بورس حدود نیمی از ارزش بازار را در دست دارند، اما میزان سهام شناور آزاد آنها بسیار پایین است که از این میزان سهام تنها حدود ۱۴درصد آن به صورت سهام شناور آزاد است.
سدیدی افزود: در پایان بهمن ماه امسال بزرگ‌ترین شرکت این‌گروه از حیث ارزش بازار، شرکت مخابرات با 82هزار و 700میلیارد‌ریال و کوچک‌ترین آن بیمه آسیا با یک‌هزار و 121میلیارد‌ریال شناخته شد.
این کارشناس اظهار داشت: به طور ویژه شاخص کل قیمت‌گروه عرضههای اولیه از بهمن ماه ۸۵ تا پایان بهمن ماه ۸۸، معادل ۱۲۸درصد رشد داشته است. این در حالی است که در شاخص کل قیمت بورس تهران با توجه به اینکه از تاریخ ۱۶ آذر ماه ۸۷ شاخص بازده نقدی نیز در آن لحاظ شده است، طی بازه زمانی برابر (از بهمن ماه ۸۵ تا بهمن ماه ۸۸) معادل ۲۰درصد رشد دیده می‌شود.
وی افزود: از سوی دیگر سهام شناور آزاد‌گروه تنها 9درصد رشد مثبت داشت که این موضوع به پایین بودن سهام شناور آزاد‌گروه به خصوص در بزرگ‌ترین شرکت آن یعنی مخابرات دلالت دارد.
این کارشناس بازار سرمایه در خصوص شرکت‌های تازه وارد به خبرنگار ما گفت: روند فزاینده ورود شرکت‌های تازه وارد به بورس نسبت به سال‌های گذشته قابل تامل است. در سه سال گذشته این شرکت‌ها به طور متناوب در تاریخ‌های مختلف در بورس عرضه شدند. به طوری‌که در این مدت به طور متوسط در هر ۴۸ روز کاری بورس، یک عرضه اولیه بزرگ انجام پذیرفته است. این در حالی است که در بزرگ‌ترین بورس دنیا- بورس نیویورک- در سال ۲۰۰۹ معادل ۲۱۰عرضه اولیه انجام شده که ارزش ۴۹شرکت بزرگ آن رقمی معادل ۸/۲۱میلیارد‌دلار بوده است.
سدیدی ادامه داد: از منظر نوع فعالیت شرکت‌های‌گروه در صنایع گوناگون میتوان نتیجه‌گرفت که عمده سهام‌گروه عرضههای اولیه به صنعت فلزات اساسی با 31درصد سهم اختصاص دارد. سپس صنعت مخابرات است که 29درصد از کل سهام شرکت‌های‌گروه را دارا است. جدول ویژگی‌های شاخص‌گروه عرضه اولیه به صورت کامل این موضوع را نشان می‌دهد.
وی خاطرنشان کرد: در محاسبه شاخص «IPIX» حدود ۵۰هزار و ۵۷۷ داده مجموعا برای این ۱۵ شرکت و در ۷۳۰ روز کاری در بازار به ثبت رسیده و مورد بررسی واقع شده است.
وی عنوان کرد که در این میان شاخص «IPIX» که با عدد 1000 واحد آغاز به کار کرد، در حال حاضر به رقم 2278 واحد رسیده است. نکته مهم دیگر آنکه حجم معاملات این‌گروه نیز از روزهای آغازین با احتساب فروش‌های خرد و عمده معادل 65درصد کل معاملات انجام شده در بورس است.
وی یادآور شد: شاخص کل قیمت بورس تهران از اواخر سال ۱۳۸۳ روند نزولی خود را آغاز کرد که در ابتدای سال ۸۴ شدت کاهش ارزش شاخص به نحو چشمگیری افزایش یافت. این روند همانگونه که در نمودار شاخص مشاهده می‌شود تا اواخر سال ۸۵ نیز قابل مشاهده است. ( نمودار در صفحه ۹)
سدیدی افزود: در ۱۵ بهمن ماه ۸۵ که تاریخ ثبت شاخص «IPIX» است، شاخص کل قیمت بورس تهران معادل ۹۸۳۶ واحد بوده است. با آغاز عرضههای اولیه روند تعدیلی این شاخص مشاهده می‌شود که با عرضه شرکت ملی صنایع مس ایران روند صعودی آغاز می‌شود.
این کارشناس اشاره کرد: با توجه به نسبت ارزش بازار شرکت‌های این‌گروه به کل بازار و ملاحظه تغییرات قیمتی این 15 شرکت، تاثیر این‌گروه بر کل بازارغیرقابل اذعان می‌شود. وی افزود: روندهای صعودی و نزولی بازار در طی دوره بررسی کاملا منطبق با تغییرات قیمتی شرکت‌های بزرگ‌گروه عرضههای اولیه است و صعود شاخص کل قیمت بورس با شیب ثابت از بهمن 85 کاملا متاثر از تغییرات قیمت این شرکت‌ها بوده است.
سدیدی با اشاره به نحوه محاسبه شاخص «IPIX» خاطرنشان کرد: شاخص «IPIX» و همچنین شاخص سهام شناور آزاد‌گروه عرضههای اولیه از فرمول لاسپیرز تبعیت می‌کند.
فرمول Index= {(pn× Qn)/Base}×1000
است که Pn آخرین قیمت روز، Qn تعداد سهام شرکت است و Base عدد پایه شاخص است که در روز اول همان صورت کسر است که به محض ورود شرکت جدید یا افزایش سرمایه بر اساس متدولوژی مربوطه تعدیل می‌شود. به طور مثال با ورود شرکت‌های جدید پایه شاخص با توجه به فرمول زیر تعدیل می‌شود.
NewBase= oldBase * {old cap+(capital*price)}/oldcap
وی در پایان یادآور شد: این شاخص جدید به ما کمک می‌کند که آن بخشی از بازار که به عنوان محرکی در بازار نقش دارد و در سال‌های اخیر بازار سرمایه را دگرگون کرده است دقیق‌تر مورد بررسی قرار‌گرفته و تمایز وضعیت شرکت‌های تازه‌وارد را از سایر شرکت‌های بورسیبه نمایش بگذارد.
ارسال نظر