قاسم بولو*

استاندارد حسابداری شماره۲۵ باعنوان «گزارشگری بر حسب قسمت‌های مختلف» با هدف «(الف) درک بهتر عملکرد گذشته، (ب) ارزیابی بهتر مخاطرات و بازده واحد تجاری، (ج) قضاوت‌های آگاهانه‌تر در مورد کل واحد تجاری» تدوین و رعایت آن در تهیه صورت‌های مالی که دوره مالی آنها از تاریخ ۱/۱/۱۳۸۱ و بعد از آن شروع می‌شود، برای کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس الزام شده است. با این وجود، بررسی صورت‌های مالی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس نشان می‌دهد که بیشتر شرکت‌هایی که مشمول گزارشگری برحسب قسمت‌های مختلف بوده‌اند، این استاندارد را رعایت نکرده‌اند و رعایت نکردن استاندارد یاد شده در گزارش‌های حسابرسی آنها توسط حسابرسان درج نشده است.اگرچه این استاندارد بر پایه یک تحقیق دانشگاهی تدوین شده و اهداف تبیین شده در استاندارد یاد شده ضرورت تدوین و اجرای آن را توجیه می‌کند، با این حال، رعایت نکردن این استاندارد توسط ناشران اوراق بهادار و موضع‌گیری نکردن حسابرسان در این خصوص سوالاتی را به ذهن متبادر می‌سازد که برخی از آنها به شرح زیر است:

۱) آیا توجه نکردن استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی به گزارشگری برحسب قسمت‌ها که حاکی از سودمند نبودن استاندارد یاد شده و نقض اهداف یاد شده در استاندارد است، باعث رعایت نکردن این استاندارد شده است؟

۲) آیا هزینه رعایت این استاندارد مانع از اجرای آن است؟

۳) آیا شیوه نگهداری حسابها بستر مناسب را برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز برای اجرای این استاندارد فراهم نکرده است؟

۴) آیا اجرای استاندارد به دلیل نبود شفافیت و ابهام در الزامات آن دشوار است؟

۵) آیا حساس نبودن حسابرسان باعث رعایت نشدن این استاندارد شده است؟

۶) آیا به طور کلی استاندارد حسابداری شماره ۲۵ همانند بخش ۲۴ استانداردهای حسابرسی به فراموشی سپرده شده است؟

و سوال اساسی‌تر اینکه:

۷) اثربخشی تدوین این‌گونه استانداردها چیست؟

تامل در سوالات بالا و پاسخ به آنها می‌تواند مبنایی را برای تصمیم‌گیری جدی در ارتباط با گزارشگری بر حسب قسمت‌ها فراهم کند. بی‌شک پرداختن به چنین موضوعاتی و برخورد مناسب با آنها مستلزم همگرایی سازمان حسابرسی در مقام وضع‌کننده استانداردهای حسابداری و حسابرسی، تهیه‌کنندگان صورت‌های مالی، حرفه حسابرسی (جامعه حسابداران رسمی ایران، سازمان حسابرسی و موسسات حسابرسی) و سرمایه‌گذاران به عنوان استفاده‌کننده اصلی صورت‌های مالی و دیگر استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی است، تا از این طریق اثربخشی استانداردهای حسابداری و حسابرسی افزایش یابد.

در نهایت از سازمان حسابرسی (در مقام وضع‌کننده استانداردهای حسابداری و حسابرسی و همچنین به عنوان حسابرس مستقل شرکت‌های بزرگ پذیرفته شده در بورس که برخی از آنها نیز مشمول گزارشگری برحسب قسمت‌ها است) انتظار می‌رود در راستای نظارت بر رعایت استانداردهایی که خود آنها را وضع می‌کندو در عین حال در مقام حسابرس شرکت‌ها به عنوان مجری استانداردهای حسابرسی و ناظر اجرای استانداردهای حسابداری نیز محسوب می‌شود، پیشگام باشد.

*حسابدار رسمی