غلامحسین دوانی
این روزها حرفه حسابرسی مدعیان فراوانی دارد و بسیاری خود را متولی حسابرسی می‌دانند و به ویژه در زمان‌هایی که بازار سرمایه سقوط می‌کند و متولیان و ناظران امور بیکار می‌شوند وقت بیکاری خود را با صدور بخشنامه‌های تند پیرامون نظارت به ویژه نظارت بر حرفه حسابرسی پر می‌کنند.

تحقیقات به عمل آمده نشان می‌دهد که انجمن‌های حرفه‌ای حسابرسی به عنوان نهادهای خودانتظام عمل می‌کنند. به طوری که نیازی به نظارت بیرونی وجود نداشته، اما پس از ورشکستگی شرکت‌هایی نظیر انرون، ورلدکام، پارمالات و تقلباتی که به ویژه در چند سال اخیر در بازار سرمایه آمریکا روی داده موضوع نظارت بر حرفه حسابرسی مشغله ذهنی برخی دولت‌ها قرار گرفت. به‌رغم آنکه مستندات بسیاری وجود داشته که ورشکستگی شرکت‌هایی نظیر«انرون و پارمالات» و به تازگی هم بانک و صندوق‌های فانی و مائو و ... بیشتر در حوزه سیاسی دولتمردان و عوامل ارتباطی این شرکت‌ها با دولت و بازار سرمایه کشور متبوع آنها بوده، اما دولت‌ها و بازار سرمایه برای فرار از اتهام و جلوگیری از سقوط و اعتماد مردم ناچار به اعمال تمهیداتی بمنظور نظارت‌های وسیع بر موسسات حسابرسی شده‌اند. تا قبل از حادثه انرون مراجع نظارتی بازارهای بین‌المللی بیشتر خود انجمن‌های حسابرسی جهان بوده‌اند.
فراموش نشود که فشار SEC (بورس آمریکا) برای نظارت بر حرفه حسابرسی بیشتر متوجه تشکیل کمیته‌های حسابرسی و نظارت این کمیته‌ها بر کار حسابرسان مستقل و همچنین حاکمیت کمیته حسابرسی بر ارکان کنترلی و حسابرسی شرکت‌ها بوده نه چیز دیگر. در حالی که ظاهرا در ایران برخی حسابرسان و ناظران بازار سرمایه برداشت خاصی از این موضوع کرده و در آیین‌نامه پذیرش موسسات معتمد بورس نظارت بورس بر موسسات حسابرسی را تا مقطع بازرسی موسسات دامن زده‌اند که این امر برخلاف نص صریح اساس‌نامه جامعه حسابداران رسمی است. نمایه ذیل مراجع نظارتی فعلی بازارهای اصلی سرمایه جهان را نشان می‌دهد:


جالب توجه آنکه آقای میشل اکسلی یکی از دو نفر طراح قانون معروف Sarbense- Oxely سال گذشته در یک مصاحبه جنجالی که در وب‌گاه CFO.com در تاریخ 6 آوریل 2007 درج شده به شدت به SEC حمله کرده و نگرانی خود را از عملکرد PAOCB اظهار داشته است. وی در این مصاحبه بیان کرده که بخش 404 قانون ساربنز اکسلی (بخش مربوط به نظارت بر موسسات حسابرسی) شامل دو پاراگراف صریح و روشن است که SEC تاکنون 330 صفحه تفسیر راجع به آن نوشته و در عمل بخش 404 به حربه‌ای علیه موسسات حسابرسی تبدیل شده است. در پی همین اعتراض‌ها سازمان بورس آمریکا و کنگره‌درصدد تهیه قانونی هستند که شکایات علیه موسسات حسابرسی را محدود کنند! افزون بر آنکه در پی سقوط بازار سرمایه و انتقادهای فراوانی که به مرجع استانداردگذار (FASB) وارد شد که کنگره آمریکا با تدوین استانداردها توسط SEC به طور رسمی مخالفت کرده و همچنان FASB را مسوول استانداردگذاری معرفی کرده است.
در ایران تا قبل از سقوط شاخص سهام بورس، جایگاه نظارت بر حرفه حسابرسی مطابق اساس‌نامه جامعه حسابداران رسمی ایران بر عهده این نهاد قرار داشت. اما از سال ۱۳۸۳ به دنبال همایش مشترک حسابداران و بورس، پلت فرم یک همکاری مشترک بین جامعه حسابداران رسمی ایران، انجمن حسابداران خبره ایران، انجمن حسابداری ایران و سازمان بورس و اوراق بهادار در قالب تشکیل کارگروه نظارت بر فعالیت موسسات حسابرسی تنظیم شد که همین پلت فرم در قانون جدید بازار سرمایه محمل قانونی یافت اما نظارت حرفه‌ای و عملی که توسط برخی خواسته می‌شود به موجب قانون ماده واحده مصوب ۱۳۷۲ و اساسنامه مصوب جامعه حسابداران رسمی ایران بر عهده جامعه حسابداران رسمی ایران است. بنابراین به نظر می‌رسد در غیاب هرگونه قانون دیگر امر نظارت بر حرفه حسابرسی همچنان در اختیار جامعه حسابداران رسمی ایران باشد. شایان توجه آنکه بر اساس یک نظرسنجی به عمل آمده توسط وب‌گاه دنیای حسابداری که در سال ۱۳۸۶ مشخص شد ۷۴‌درصد رای‌دهندگان موافق نظارت جامعه حسابداران رسمی ایران بر فعالیت حسابرسی و تنها ۳۶‌درصد موافق نظارت سازمان بورس بر این حرفه هستند که این نظریه مطابق رویه حاکم در کشورهای انگلوساکسون است زیرا در حال حاضر، تنها در آمریکا نهادی مستقل از انجمن حسابداران خبره آمریکا عهده‌دار نظارت و بازرسی حرفه حسابرسی در شرکت‌های سهامی عام است، ولی در انگلستان، استرالیا و کانادا امر نظارت و حسابرسی همچنان در اختیار حرفه قرار دارد.
ادامه در صفحه 11