روش‌های ارزشیابی سهام
فرهاد رمضان
ارزش‌گذاری شرکت‌ها از ضروریات برنامه‌ریزی برای مدیران و سرمایه‌گذاران است. ارزش‌گذاری نمایشگر چگونگی تاثیر استراتژی و ساختار مالی بر ارزش بازار سهام شرکت‌ها است.

خصوصیات سهام
سهم اوراق‌بهاداری است که حقوق سهامداران را به منظور مشارکت در مدیریت و منافع شرکت و نیز دریافت بخشی از ارزش آن، در صورت انحلال در بر می گیرد، لذا سهام ابزاری است که مالکیت را مشخص و معرف ادعا بر سهم نسبی دارایی و منافع شرکت است.در حقیقت سهام اوراق‌بهادار بدون سررسید با خصیصه عدم اطمینان از سودهای آتی و قیمت فروش مورد انتظار است.
بررسی سهام؛ تجزیه و تحلیل تکنیکال
ارزیابی اوراق‌بهادار به این روش این گونه است که اطلاعات بازار از قبیل نمودار قیمت، بهره می‌تواند به پیش‌بینی گرایشی آینده بازار ( معمولا در کوتاه‌مدت) کمک کند. روش جست‌وجوی نقطه اوج و افت، گرایش، الگوها و سایر عوامل تاثیر‌گذار برنوسان قیمت سهام و آنگاه تصمیم خرید و فروش براساس عوامل فوق اتخاذ می‌شود.تحلیل‌گران تکنیکی معتقدند می‌توانند قیمت آینده یک سهام را با ملاحظه قیمتی گذشته و سایر متغیرهای تجاری پیش‌بینی کنند، تحلیل‌گران تکنیکی زمان‌سنج بازار هستند و معتقدند تحلیل تکنیکی می‌تواند برای بازار کاربرد داشته باشد.
تجریه و تحلیل روانشناختی
به روشی تحلیلی عنوان می‌شود که پیش‌بینی رفتاری را هنگامی که یک سهم صعود یا نزول داشته باشد، امکان پذیر می‌سازد به عبارت دیگر رفتار سرمایه‌گذاران بررسی می‌شود (گوستاو لی بون(۱): مطالعه ذهن عامه مردم (۱۸۹۵)(۲))، (آندره کاستولانی(۳): «شنا برخلاف جریان آب»)، (جی. ام. کینز(۴): .... از آنجا که سرمایه‌گذاران اطلاعات کاملی ندارند، سعی می‌کنند اطلاعات را با استفاده از ویژگی و تصورات ذهنی خود عمل کنند).
تجزیه و تحلیل بنیادین
ارزیابی اوراق‌بهادار برای سنجش ارزش ذاتی سهام است.
شاخص‌های مورد استفاده در این روش عبارتند از: درآمد آتی، بازده سهام، حاشیه سود و سایر اطلاعات مالی برای تعیین ارزش ذاتی قیمت سهم .
تحلیلگران بنیادین شرایط اقتصادی و صنعتی را تا شرایط مالی و مدیریت شرکت مطالعه می‌کنند، به عبارت دیگر از اطلاعات واقعی برای ارزیابی ارزش ذاتی سهام استفاده می‌کنند. این تحلیل در سه سطح انجام می‌شود.
1 - تجزیه و تحلیل جهانی: تاثیرات بلند‌مدت و کوتاه‌مدت (نرخ تورم، نرخ بهره، سیاست دولت و غیره).
۲ - تجزیه و تحلیل صنعت: -حساسیت صنعت برچرخه بازرگانی، مقررات دولتی، ساختار بازار.
3 - تجزیه و تحلیل شرکت: بررسی شاخصی مالی و اقتصادی و مدیریتی شرکت.
ارزیابی ارزش ذاتی سهام
- مدل تنزیل سود سهام:
ارزش ذاتی سهام برابر است با ارزش فعلی درآمد آتی سهام:
1 - دوره تملک محدود

Pe- قیمت فروش مورد انتظار.
K- نرخ بهره مورد نیاز.
DIVT- سودهای سهام مورد انتظار در پایان سال.
2 - دوره تملک نامحدود

در این روش فروش آینده سهم را در نظر نمی‌گیریم و رشد سود سهام را ثابت را فرض می‌کنیم(g).
*رابطه گوردون(5)

این روش فرم خلاصه شده‌ای از مدل دوره تملک نامحدود با رشد سود سهام ثابت (g) است.
همچنین تعیین نرخ بازده مورد نیاز(k) با استفاده از مدل CAPM به شرح زیر صورت می‌گیرد:

برای محاسبه رشد سود سهام مورد انتظار(g) می‌توان از مدل حفظ رشد استفاده کرد g=ROE x RR که RR به معنای نرخ انباشت سود است.

مدل رشد دو مرحله‌ای

در مرحله اول یک رشد سود سهام ثابت وجود دارد (g۱). در مرحله دوم رشد سود سهام ثابت کمتری وجود دارد(g۲).
- مدل رشد سه مرحله‌ای

در مرحله اول رشد سود سهام ثابت وجود دارد(۱g) یا هیچ سود سهامی وجود ندارد. در مرحله دوم کاهش سود سهام تدریجی نسبت به سطح نهایی وجود دارد. در مرحله سوم نیز مجددا رشد سود سهام ثابت وجود دارد(g۳).
مدل درآمدی
این روش غالبا در بازارهای بالغ استفاده می‌شود.
نسبت P/E تحت‌تاثیر فرصت رشد بازار، نرخ بهره مورد نیاز و فراتر از آن تحت تاثیر نرخ تورم قرار می‌گیرد.
تقاضا برای سهام معمولا با افزایش نسبت P/E کاهش می‌یابد.
نسبت استاندارد P/E

D1 نرخ پرداخت مورد انتظار است.(D1/E1)
روش آماری
این مدل رابطه مثبت با رشد سود سهام و نرخ پرداخت مورد انتظار را نشان می‌دهد.

۰

مدل ارزش افزوده اقتصادی
ارزش افزوده اقتصادی معیاری برای اندازه‌گیری عملکرد و تعیین ارزش شرکت است. معیارهای اندازه‌گیری عملکرد، هر کدام به نوعی دارای معایبی هستند و چنانچه به عنوان مبنای اندازه‌گیری قرار‌گیرند، اندازه‌گیری عملکرد و تعیین ارزش شرکت مطابق با واقعیت‌های موجود نخواهد بود. ولی ارزش افزوده اقتصادی تنها معیاری است که معایب روش‌های مزبور را نداشته و ارزش شرکت را به طور واقعی محاسبه می‌کند. به تعبیری ارزش افزوده اقتصادی شاخص بنیادین برای اندازه‌گیری عملکرد و تعیین ارزش شرکت است.
ارزش افزوده اقتصادی از حاصلضرب تفاوت بین نرخ بازده سرمایه(r) و نرخ هزینه سرمایه (c) در مبلغ سرمایه(۶) به دست می‌آید.
EVA=(r-c) × Capital
EVA به عنوان بهترین معیار اندازه‌گیری عملکرد، نیاز به اثبات بیشتری ندارد زیرا این روش ارزشی را برای شرکت تعیین می‌کند که به ارزش بازار شرکت بسیار نزدیک است.
اگر EVA برای سال‌های آتی یک شرکت پیش‌بینی و به ارزش فعلی تنزیل شوند مجموع این ارزش‌های فعلی، ارزش اضافی (اضافه بر سرمایه به‌کار گرفته شده در شرکت) را نشان می‌دهد.
ارزش افزوده اقتصادی با ارزش بازار شرکت رابطه مستقیمی دارد و این ارتباط در چارچوب رابطه زیر بیان می‌شود:
ارزش فعلی EVA آتی + سرمایه فعلی شرکت = ارزش بازار شرکت
روش ارزش افزوده اقتصادی به نوعی جریان نقدی آتی تنزیل شده به ارزش فعلی است. ارزش شرکت با توجه به سرمایه فعلی و تنزیل EVA آتی، تعیین می‌شود که با تنزیل جریان نقدی آزاد مورد انتظار آتی به ارزش فعلی برابر خواهد بود. ولی تفاوت اساسی که ارزش افزوده اقتصادی با جریان نقدی آزاد دارد این است که ارزش افزوده اقتصادی نشان می‌دهد که ارزش شرکت مستقیما به عملکرد مدیریت بستگی دارد، در حالی که سایر معیارهای اندازه‌گیری و حتی جریان نقدی آزاد قادر به انجام چنین محاسبه‌ای نیستند.
استفاده از مدل ارزش افزوده اقتصادی برای ارزشیابی یک شرکت
در عمل امکان استفاده از چندین روش برای ارزیابی یک شرکت وجود دارد. یکی از مهم‌ترین روش‌ها، روش بازده سرمایه است که به نام روش تنزیل جریان وجوه نقد مشهور است. در این روش، ارزش یک شرکت ناشی از ارزش حال در آمدی آتی آن شرکت است. قسمت اصلی این مدل با ارزش زمانی درآمدهای آتی سرمایه‌گذار حاصل از سرمایه‌گذاری، مرتبط است. از این رو هدف این مقاله تمرکز بر مدلی به نام ارزش افزوده اقتصادی است. که تا حد زیادی مورد استفاده سرمایه‌گذارانی است که در بازارهای مالی فعالیت می‌کنند. ایده اصلی این معیار از اقتصاد خرد است. این امر به این نتیجه منتهی می‌شود که سود اقتصادی هنگامی ظاهر می‌شود که مبلغ آن بیش از سود «نرمال» ناشی از هزینه میانگین مبلغ سرمایه‌گذاری شده توسط اعتبار‌دهندگان (هزینه بهره) و هم سهامداران (هزینه‌ای فرصت)، باشد. این ایده، معیار EVA است. این معیار اولین بار توسط شاون(۷) تالی در مجله فورچون(۸) در مقاله‌ای تحت عنوان «کلید اصلی ثروتمند شدن» منتشر شد.
ساختار اصلی معیار EVA توسط رابطه زیر مشخص می‌شود:
WACCt×اCt-اEVAt=NOPATt
NOPATt سود عملیاتی خالص پس از مالیات، Ct سرمایه بلندمدت، WACC هزینه میانگین موزون سرمایه است.
چنانچه EVA>۰ باشد، آنگاه ما می‌توانیم عنوان کنیم شرکت موفق است.این تنها امکان افزایش ثروت سهامداران است زیرا آنها بیش از آنچه سرمایه‌گذاری اصلی شان بوده، کسب می‌کنند. خدمات به اعتبار‌دهندگان نیز در آن در نظر گرفته می‌شود. درصورتی که EVA=۰ باشد شرکت فقط به اندازه آنچه سرمایه‌گذاری شده، تولید کرده است و EVA<۰ منجر به از بین رفتن ثروت سهامداران می‌شود.
از ساختار مزبور مشخص می‌شود EVA متمرکز بر جنبه‌های زیر است:
- مبلغ سرمایه مشمول بازرگانی و ساختار داخلی
- هزینه سرمایه
- به‌کارگیری موثر از منابع سرمایه‌گذاری شده
1-Gustave Le bon
۲-The Crowd-Astudy of Popular Mind (۱۸۹۵)
3-Andre Kostolany
۴-J.M. Keynes
5-Gordon
۶ - سرمایه عبارت است از خالص سرمایه در گردش و خالص دارایی‌های ثابت.
7-Shawn Tully
۸-fortune
9 -Stern stewart management services

روش‌های ارزشیابی سهام