امیررضا کاهدی *
در صورتی که بخواهیم مهم‌ترین مشخصه‌های بورس در سال گذشته را مورد بررسی قرار دهیم، می‌توانیم به دو مشخصه اصلی اشاره کنیم: بورس بدون تحلیل و بورس بدون نقدشوندگی، که در ادامه به بررسی این دو مورد پرداخته می‌شود.

بورس بدون تحلیل
یکی از مهم‌ترین مشخصه‌های بورس کشور در سال گذشته، بدون تحلیل بودن بسیاری مشارکت‌کنندگان در بازار اعم از سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی، کارگزاران و... بود.
این مهم، دلیل اصلی تغییر جهت‌های ناگهانی صف‌‌های خرید به فروش و بالعکس بود. در واقع در سال گذشته بسیاری از مشارکت‌کنندگان در بازار صرف‌نظر از تجربه و توان مالی، تنها به یک نکته توجه داشتند، «در کجای بورس صف تشکیل شده است» و بدون در اختیار داشتن هرگونه تحلیلی وارد آن صف می‌شدند.
دلیل اصلی این رفتار در بازار آن است که اکثر افراد، تحلیل قابل اتکایی از سهام نداشته و بدین لحاظ قیمت منصفانه‌ای برای سهام قائل نیستند و بنابراین تنها براساس رفتار سایر سرمایه‌گذاران در بازار به خرید و فروش می‌پردازند. اگر سهامی صف خرید باشد آنها هم اقدام به خرید می‌کنند و اگر همان سهم صف فروش شود حتما اقدام به فروش خواهند کرد.
واقعیت آن است که پیش‌فرض‌های بازار تغییر کرده‌اند و با لحاظ آن پیش‌فرض‌ها و استفاده از روش‌های قدیمی نمی‌توان بازار را پیش‌بینی کرد، اما هنوز بسیاری از افراد روش‌ها و منابع اطلاعاتی جدید قابل اتکا را نیافته‌اند و بنابراین از بازار عقب می‌مانند.
منابع سنتی اطلاعات بازار، کارگزاران بورس هستند که خود به دلیل نوع کار و نوع مشارکت در بازار، معمولا در معرض موج‌های احساسی بازار و پیش‌بینی‌های کوتاه‌مدت هستند و این خود یکی از مهم‌ترین عوامل تشکیل صف‌های خرید و فروش محسوب می‌شود.
باید بدانیم که دوران سرمایه‌گذاری آسان در بورس به سر آمده است و سرمایه‌گذاران اعم از حقیقی و حقوقی نیازمند جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل کارشناسی حجم عظیمی از اطلاعات مرتبط با سهام بورسی هستند از این میان می‌توان از مواردی همانند مطالعه بازارهای جهانی (مس، فولاد، روی، طلا، متانول و...)، مطالعه تغییرات صنعتی، بررسی تغییرات سیاستی سازمان‌های متولی اقتصاد و صنایع، بررسی و تجزیه و تحلیل انتظارات بازار و... یاد کرد.
هجوم سرمایه‌گذاران به سوی مشاوران حرفه‌ای سرمایه‌گذاری، خود گواهی بر پیچیدگی روزافزون بازار است.

بورس بدون نقدشوندگی
مهمترین رسالت بورس، افزایش نقدشوندگی دارایی‌ها است، بدین لحاظ قضاوت در مورد عملکرد بازار منوط به تحلیل وضعیت نقدشوندگی بازار است. در بورس تهران به دلیل اهمیت ارزش شاخص، عملا بسیاری از سیاست‌ها در جهت حفظ ارزش سهام و بهبود شاخص بوده و نقدشوندگی بازار کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
وجود ریسک‌های محیطی، چشم‌انداز نامطمئن اقتصادی در ایران و جهان، وضعیت تورمی و ... موجب شده است که ارزش انتظاری دارایی‌ها در بورس اوراق بهادار رو به کاهش بگذارند.
این در حالی است که به دلیل وجود سیاست حفظ قیمت سهام و ارزش شاخص، قیمت‌ها به سطح تعادلی جدید خود نرسیده‌اند و وجود تفاوت میان ارزش انتظاری سهام و قیمت آنها در بورس موجب کاهش نقدشوندگی و عدم امکان خرید و فروش سهام را فراهم آورده است. بدین لحاظ سرمایه‌گذاران بورسی بیشتر متمایل به سهام با نقدشوندگی بالاتر شده‌اند و این مهم خود یکی از مهمترین دلایل مشکل‌تر شدن صف‌های خرید و فروش در بورس تلقی می‌شود. بدین لحاظ، برآیند عوامل مثبت و منفی در یک سال گذشته در بورس کشور چندان مثبت نبوده است، ولی با توجه به پیش بینی‌ بهبود شرایط محیطی داخلی و خارجی می‌توان امید داشت که نقدشوندگی بازار رو‌به‌ بهبود بگذارد.
با توجه به الگوی رفتاری بین بورس در سال‌های گذشته، بورس درماه‌های مختلف سال از الگوی رشد خاصی پیروی می‌کند.
پیش‌بینی می‌شود الگوی مشابهی برای سال ۱۳۸۷ تحقق یابد. بدیهی است این الگو می‌تواند برای سهام یا صنایع مختلف، متفاوت باشد.
*مدیرعامل شرکت مطالعات اقتصادی آریاسهم