کارشناسان در نشست بررسی نقش بورس در اجرای اصل۴۴:
بورس به تنهایی توانایی اجرای اصل ۴۴ را ندارد
گروه بورس- مجید اسکندری، معصومه طاهرخانی: نشستی که قرار بود به بررسی نقش بورس در تحقق اجرای سیاست‌های اصل۴۴ بپردازد با انتقاد کارشناسان از عملکرد سازمان بورس به کار خود پایان داد. در این نشست که در دانشکده اقتصاد علامه برپا شد، رییس سازمان بورس تنها به ارائه گزارشی از عملکرد سازمان اشاره و جلسه را ترک کرد. در ادامه الزامات و پیش نیازهای اجرای سیاست‌های اصل ۴۴ از سوی اعضای نشست، مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
فضای روشن
دکتر علی صالح‌آبادی، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار درباره نقش بورس در تحقق سیاست‌های کلی اصل ۴۴ گفت: بازار سرمایه از زمان ابلاغ بند «ج»، مسیر جدیدی را شروع کرد. زیرا قبل از آن انتظار ما از بازار این نبود، زیرا شرکت‌های بزرگ در اختیار دولت بود، اما اکنون انتظار داریم که حجم بازار توسعه پیدا کند.
وی افزود: ما ابتدا از شرکت‌هایی شروع کردیم که محصولاتشان را بر مبنای مکانیزم بازار می‌فروشند مانند ملی مس و فولادمبارکه و پتروشیمی فن‌آوران.
وی افزود: در حال حاضر، فضا روشن است و راه انتخاب شده و شرکت‌ها نمی‌توانند از این فرآیند فرار کنند، البته مجموعه‌های حاکمیتی مانند سازمان حسابرسی واگذار نمی‌شود و مقوله استانداردسازی در آن باقی می‌ماند.
صالح‌آبادی ادامه داد: شرکت‌ها طبقه‌بندی شده‌اند و از نظر روش واگذاری به صورت بورس، مزایده مشکلی وجود ندارد، اما باید قبل از خصوصی‌سازی، آماده‌سازی شوند.
رییس سازمان بورس سپس گفت: ارزش بورس ما با این ابلاغیه به ۵۰میلیارد دلار رسیده و حجم معاملات آن افزایش پیدا کرده است، اگرچه تا نقطه ایده‌آل راهی طولانی در پیش است.
دکتر صالح‌آبادی سپس به اهم اقدامات انجام شده بورس در سال جاری اشاره کرد و گفت: اجرای قانون بازار از سال گذشته آغاز شده و ساختارها شکل گرفته است.
راه‌اندازی بازار OTC در دستور کار شورای بورس است و تا پایان سال امیدواریم مجوز آن را بگیریم.
همچنین در بحث شرکت‌های تامین سرمایه، امسال سه مجوز صادر شده و دو تا ثبت شده که سال آینده فعالیت خود را آغاز خواهند کرد.
وی ادامه داد: بحث افزایش سرمایه‌ها، انتشار سهام جدید توسط کارگزاران، قراردادهای آتی که نرم‌افزارها و دستورالعمل‌های آنها آماده شده و در همین روزها افتتاح خواهد شد.
صالح‌آبادی سپس گفت: ابزار صکوک اجاره در حال حاضر بحث مالیاتی دارد، اما تا پایان سال جاری یا اوایل سال آینده راه‌اندازی می‌شود. همچنین صندوق‌های سرمایه‌گذاری در املاک و مستغلات تا اوایل سال آینده افتتاح می‌شود. اولین صندوق سرمایه‌گذاری مشترک mutual fund نیز هفته آینده راه‌اندازی می‌شود. صالح‌آبادی سپس به ارتقای اطلاع‌رسانی شرکت‌های بورسی اشاره کرد و گفت: در گذشته شرکت‌ها اطلاعات مالی خود را به صورت سنتی ارسال می‌کردند، اما الان سیستم ادگار در دست اقدام است و تا پایان سال آینده همه شرکت‌ها وارد این سیستم خواهند شد.
وی در پایان گفت: برنامه بلند مدت پنج ساله بازار سرمایه «Market master plane» در حال تهیه است که طبق آن وظایف دقیق ارکان بازار مشخص خواهد شد.
رعایت قواعد بازار
در ادامه دکتر عباس شاکری در این نشست با اشاره به عملکرد نامطلوب مالکیت دولتی گفت: خصوصی سازی با هدف ارتقای کارآیی انجام می‌شود، زیرا مالکیت دولتی قواعد بازار را رعایت نمی‌کند، بنابراین اگر مدیریت بنگاه‌ها، بازاری عمل کنند اقتصاد رونق می‌یابد. وی افزود: با نگاهی به کسری بودجه‌ها ومطالبات مشکوک‌الوصول بانک‌ها می‌توانیم عملکرد مدیریت دولتی را بشناسیم.
شاکری سپس گفت: هنگامی که مالکیت دولتی به خصوصی واگذار شود، باید مدیریت آن نیز تضمین شود و علت کندی خصوصی‌سازی در کشور ما نداشتن تمایل کارآفرینان به مشارکت در این امر به دلیل ترس از ریسک موجود است. برای نظام‌مندی خصوصی‌سازی باید تضمین‌ها و نظارت لازم وجود داشته باشد تا کارآیی بنگاه‌های خصوصی‌سازی شده محقق شود، از سوی دیگر برای عرضه سهام به خارجی‌ها باید ثبات اقتصادی داخلی را فراهم آورد.
سایه‌روشن بورس
دکتر مسعود درخشان عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد علامه دیگر کاشناس نشست درباره فعالیت بازار سرمایه درایران گفت: عرضه سهام در بورس به شفاف سازی قیمت‌ها کمک می کند و روشی متعارف است، اگر چه مسائل مربوط به مدیریت شرکت‌ها و کارآتر شدن اقتصاد شرکت‌ها باقی مانده است.
وی افزود: با ورود شرکت‌های بزرگ به بورس، فعالیت بورس‌ها توسعه پیدا کرده که این دو جنبه مثبت و منفی دارد، زیرا اگر مشکلی پیش بیاید نمی‌توانیم آن را برطرف کنیم. درخشان ادامه داد: بحث معامله ابزارهای مشتقه به زودی آغاز خواهد شد که این خوب است، اما از یک بعد نگران‌کننده است، زیرا ما باید در زمینه دعاوی حقوقی آمادگی کافی داشته باشیم و برای حل و فصل مشکلات معاملات بزرگ کاغذی امکانات را دراختیار داشته باشیم که اینگونه نیست. باید در دانشکده های حقوق باید «حقوق ابزارهای مشتقه» تدریس شود.
توسعه بازارهای کاغذی
این استاد دانشگاه سپس گفت: اگر ما به سمت بازارهای کاغذی نرویم، حجم معاملات در بازارها بحران‌زا خواهد بود، چون معامله‌گران نمی‌توانند پوشش ریسک بدهند و باید در بازار کاغذی انجام شود. این دو بازار باید همدیگر را پوشش بدهند و این کار مشکلی است.
وی افزود: ما از یک طرف سهام را عرضه می‌کنیم که خوشحال‌کننده است، اما باید بازارهای کاغذی را نیز فعال کنیم. کارهای زیادی باید انجام شود، آموزش گسترده، مسائل حقوقی مشتقات و جنبه‌های فقهی آن.
درخشان سپس گفت: برعکس کشورهای دیگر که برخی مسائل با چند آیین‌نامه و لایحه حل می‌شود، اما در ایران به خاطر وجود مسائل اسلامی باید به صورت جدی دنبال شود.
ابهامات موجود
ابهامات ابزارهای مشتقه بسیار زیاد است و ما به هیچ‌وجه نمی‌توانیم بگوییم تمام شده است و تبعات آن دیر یا زود خود را نشان خواهد داد.
وی خاطرنشان کرد: در فقه شیعه، مسائل در کمیته‌ها و با آیین‌نامه‌ها حل نمی‌شود، بلکه باید این مشکلات در حوزه‌ها حل شود. باید با دقت بیشتر و سنجیده‌تر حرکت کرد و نباید متوقف شد.
درخشان ادامه داد: بحران‌های اقتصادی و حقوقی بسیار پیچیده است و در دانشگاه‌های دنیا ۲۰سال است که روی حقوق مشتقات کار می‌شود، اما ما در ایران جشن می‌گیریم که بورس مشتقات راه انداخته‌ایم در صورتی که هنوز در دانشگاه‌های ما مطرح نشده و به لحاظ فقهی مشکل دارد.
در کشور ما کتاب اساسی حقوق مشتقات وجود ندارد و دانشگاه‌های ما با آن بیگانه‌اند. مسوولان جشن می‌گیرند اما کارشناسان سوگوار نتایج و تبعات هستند.
این استاد اقتصاد افزود: ما با خصوصی‌سازی و گسترش سریع بورس‌ها مخالفیم زیرا آمادگی مقابله با بحران را نداریم.
بحران بزرگ
باید دانست که هر سازمان بزرگ، بحران بزرگی را در پی خواهد داشت. ما بزرگ می‌شویم، اما ابزار نظارت نداریم. بورس به سرعت رشد می‌کند مانند بدنی که مغز آن رشد نمی‌کند. اگر بورس‌ها خوب مدیریت نشوند خطرشان بیشتر از سودشان است، درخشان تاکید کرد: باید خطر توسعه بورس‌ها به روش سرمایه‌داری مطالعه شود وگرنه بعد از گذشت ۱۵سال با بحران مواجه خواهیم شد.
دکتر سیدنورانی، عضو هیات‌علمی دانشگاه علامه در نشست یاد شده، موانع پیش‌روی بازار سرمایه را مورد اشاره قرار داد و گفت: اولین مانع نبود بازار تکامل یافته است که موجب می‌شود اقتصاد، بانک محور شود و با این حال می‌خواهیم اقتصاد، اسلامی هم باشد. دومین مانع، عدم شناسایی قیمت‌های حقیقی به دلایل مسائل مالیاتی است که موجب می‌شود شرکت‌ها به درستی قیمت‌گذاری نشوند.
مهمترین موانع
وی افزود: عدم وجود توسعه‌نیافتگی سازمان‌های خودانتظام مانند کانون معامله‌گران اوراق بهادار و... و نبود شرکت‌های سرمایه‌گذاری غیروابسته به بانک‌ها و دولت و بخش عمومی، مشکلات ورود سرمایه‌های خارجی، عدم وجود فرهنگ سهامداری، سهم بالای نهادهای عمومی غیردولتی در بورس، رشد نامتناسب بورس، دستکاری در بورس و نبود قوانین ضددستکاری در قیمت‌ها، عدم تنوع ابزارهای مالی، تعداد اندک شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و سهم اندک آنها در تولید ناخالص داخلی و مدیریت دولتی و نوپای بورس مهمترین موانع پیش‌روی بازار سرمایه به شمار می‌روند.
رشد دولت
سید نورانی در ادامه به گسترش بخش دولتی اشاره کرد و گفت: در سال‌جاری نسبت بودجه شرکت‌های دولتی به تولید ناخالص ملی ۹۲درصد شده که این بدان معنی است که دولت بزرگتر شده است نه کوچکتر. در این نشست، غلامرضا سلامی، عضو شورای عالی انجمن حسابداران خبره با اشاره به نقش بورس در اقتصاد گفت: در کشور ما کسانی برای بورس تصمیم می‌گیرند که بورس را نمی‌شناسند، در حالی که در دنیا افراد بالای ۶۰سال مدیر SECها می‌شوند. وی افزود: در بورس ما نه اوراق، کیفیت لازم را دارند و نه خریداری وجود دارد، بنابراین ما برای اجرای سیاست‌های اصل ۴۴ ابزار نداریم.
آمار غیر واقعی
سلامی سپس گفت: ارزش جاری بازار ما برخلاف اعلام مدیران بورس، ۵۰میلیارد دلار نیست، بلکه ۵میلیارد دلار است، زیرا سهام شناور آزاد در بورس ۱۰ تا ۱۵درصد است.
وی ادامه داد: ما قبل از خصوصی‌سازی باید آزادسازی اقتصادی به وجود بیاوریم در صورتی که هدف کارآیی بالا در خصوصی‌سازی ما فراموش شده است.
با تفکر موجود، امکان ندارد بتوانیم سیاست‌های اصل ۴۴ را اجرا کنیم.
فرهنگ‌سازی نداریم
دکتر درخشان در ادامه این نشست بر ضرورت فرهنگ‌سازی تاکید کرد و گفت: اجرای برخی کارهای بزرگ مستلزم فرهنگ‌های خاص خود است و بیشتر دورهای باطلی که گرفتار آن هستیم، بیشتر از هر چیز دیگری فرهنگی است. وی تصریح کرد: توسعه اقتصادی از اصلاح بازارهای مالی شروع می‌شود و تا زمانی که به تقویت و شفاف‌سازی این بازارها نپردازیم، نمی‌توانیم اقبالی در این زمینه داشته باشیم.
آزادسازی یکباره ویرانگر است!
وی آزادسازی اقتصادی را دارای مراتب خاص خود عنوان کرد و گفت: آزادسازی در تمام کشورهای دنیا از یک سلسله مراتب منظم و مدون پیروی می‌کند که ضروری است این مراتب به کشور شناسانده و اجرایی شوند. وی ابراز نگرانی کرد: باید این تصور را اصلاح کنیم که خصوصی‌سازی یعنی جابه‌جایی یکباره از بخش دولتی به بخش‌خصوصی، بلکه باید دقت کرد که این جابه‌جایی روندی تدریجی است که باید به دقت طی شود، چرا که در صورت عدم طی مراتب لازم به مشکلات جدی بعد از واگذاری برمی‌خوریم.
نیمی از بودجه برای مخالفان!
عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه ضمن تاکید بر وجود بودجه کافی برای پژوهش، معتقد است: اگر من به جای سازمان بورس بودم و مثلا ۱۰۰تومان بودجه داشتم، حتما ۵۰تومان آن را به مخالفان طرح‌های خود می‌دادم که از نتیجه تحقیقات آنها در مورد کاستی‌ها استفاده کنم، نه اینکه ۱۰۰درصد بودجه مصوبی خود را به موافقان واگذار کنم و در نهایت نتیجه همان می‌شود که اکنون شاهد آن هستیم.
عزاداری همزمان با چراغانی
وی ضمن انتقاد از نبود پشتوانه پژوهشی و تحقیقاتی کافی در مورد برخی از طرح‌هایی که در حال اجرا است، می‌گوید: بسیاری از اساتید شبیه من، زمانی که طرحی افتتاح یا قانون خاصی تصویب می شود، عزا می‌گیرند. چرا که متاسفانه مشاهده می‌شود که بسیاری از اصول پایه‌ای و اولیه در موارد یادشده دیده نشده و کاستی‌ها عمیق‌تر از حدی است که بتوان آن را موفقیت دانست.
وی افتتاح بورس نفت را مثال می‌زند و می‌گوید: حدود ۵سال پیش میلیاردها تومان صرف شد تا بورس نفتی راه‌اندازی شود، ولی متاسفانه دیدیم که نه تنها بورسی موفق نداشتیم، بلکه سرمایه بسیار هنگفتی هم از بین رفت. اکنون دوباره تصمیم به راه‌اندازی این بورس گرفته شده که پشتوانه علمی آن تنها تجربه بورس اولی است.
نه بورس شفافی داریم و نه با اطلاعات
اما غلامرضا سلامی، از حسابرسان و کارشناسان ارشد بازار سرمایه، بورس تهران را از فاکتورهای یک بورس کارآ دور می‌داند و می‌گوید: بورس تهران نه شفافیت دارد و نه اطلاعات موردنیاز سهامداران در آن وجود دارد.
وی اضافه می‌کند: عنوان شده که بورس تهران طی سال ۸۶، بیش از ۱۶درصد بازده داشته است که اگر بازده یکی- دو شرکت اصل ۴۴ را از آن فاکتور بگیریم، این میزان به کمتر از ۱۱درصد سقوط می‌کند. از طرف دیگر، مطابق گفته‌های آقای صالح‌آبادی پیش‌بینی می‌شود که در خوش‌بینانه‌ترین حالت حجم معاملات به ۷هزار میلیارد تومان برسد که این میزان کمتر از ۱۵درصد ارزش روز بازار است.
وی هشدار می‌دهد: این حجم معاملات اندک و ۱۵درصدی در حالی است که در بسیاری از بورس‌های دنیا و حتی بورس‌های دسته دوم دنیا، حجم معاملات ۱۰۰درصدی است؛ یعنی حداقل یک‌بار کل سرمایه بازار گردش می‌کند، چیزی که در ایران با توجه به فعال بودن کمتر از ۱۰درصد شرکت‌های حاضر در بورس امری محال به نظر می‌رسد. مگر اینکه اتفاق خاصی در روند کلی بورس اتفاق بیفتد.
سلامی: آقای زنگنه بخش‌خصوصی ناتوان نداریم!
وی در ادامه به صحبت‌های «کردزنگنه»، رییس سازمان خصوصی‌سازی درباره ناتوان بودن بخش‌خصوصی کشور انتقاد جدی وارد می‌داند و می‌گوید: البته آقای کردزنگنه از دوستان نزدیک من هستند، ولی بنده اصلا این حرف ایشان را درباره ناتوانی و عدم کارآیی بخش‌خصوصی قبول ندارم، بخش‌خصوصی ما توانمند است اگر سازمان‌هایی مثل خصوصی‌سازی زمینه را فراهم کنند، قدرت واقعی این بخش مشخص می‌شود.
اصل ۴۴ خصوصی‌سازی نیست
اما دکتر سید نورایی، اصل ۴۴ قانون اساسی را مساوی خصوصی‌سازی نمی‌داند و می‌گوید: باید این تصور عامه که اصل ۴۴ را مساوی خصوصی‌سازی می‌دانند، اصلاح کرد. خصوصی‌سازی بخشی از لایحه کلی سیاست‌های اصل ۴۴ است.
وی تاکید می‌کند: در اصل ۴۴ فعالیت دولت و بخش‌خصوصی کاملا تفکیک شده و این اصل فراتر از خصوصی‌سازی است.
ما هم جلسه داشتیم، ولی ماندیم
وی در ادامه به عدم حضور رییس سازمان بورس در نشست اعتراض می‌کند و می‌گوید: آقای صالح‌آبادی می‌گویند که جلسه دارند و نمی‌توانند در این نشست حاضر شوند، هرکدام از ما نیز که در این نشست حضور داریم، جلسات متعددی را به تعویق انداخته‌ایم، ولی گویا برای مسوولان بورس پاسخگویی در درجه چندم است!
ارسال نظر