گروه بورس- مقاله پیش رو در همایش «بازار سرمایه، شفافیت و حسابداری» از سوی دکتر علی رحمانی، مدیرعامل شرکت بورس اوراق‌ بهادار تهران ارائه شده است.
در سرفصل‌های مقاله «تعامل بازار سرمایه و حسابداری» موضوعاتی چون مقدمه‌ای در باب تعامل بازار سرمایه و حسابداری، جهانی شدن بازارهای سرمایه، ارزش‌های جاری، نظام افشای مستمر، گزارشگری و افشای اطلاعات آینده‌نگر، مدیریت و گزارشگری ریسک و فناوری، بحران بی‌اعتمادی بازار و در نهایت بررسی بازار سرمایه، استانداردها و تحقیقات حسابداری موردتوجه قرار گرفته است.

جهانی شدن بازارهای سرمایه
حسابداری قبل از بازار سرمایه ایجاد شد؛ اما گسترش بازار سرمایه در کنار تفکیک مدیریت از مالکیت، تقاضا را برای حسابداری و بهبود استانداردهای گزارشگری افزایش داد.
از سوی دیگر تقاضا برای خدمات حسابداری در حال تغییر است که عمده عوامل موثر در این تغییر، شامل جهانی شدن بازار سرمایه، نظام افشای مستمر، گزارشگری و افشای اطلاعات آینده‌نگر و... است.
در بعد جهانی شدن بازارهای سرمایه باید توجه کرد که سرمایه‌گذاران در جست‌و‌جوی فرصت‌های سرمایه‌گذاری در سراسر جهان هستند. همچنین شرکت‌ها نیز به دنبال تامین سرمایه با کمترین هزینه هستند. دلیل بعدی که باعث جهانی شدن بازارهای سرمایه شده است به تحلیل‌گران مالی برمی‌گردد که صنایع را در سرتاسر جهان مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهند. همچنین سرمایه‌گذاری برون مرزی و ادغام‌های برون‌مرزی افزایش یافته است. مجموعه عوامل یادشده سبب گسترش هر چه بیشتر دامنه فعالیت بازارهای سرمایه در ابعاد جهانی شده است. نتیجه اینکه بین‌المللی و جهانی شدن بازارها استفاده از استانداردهای حسابداری بین‌المللی را ضروری و ناگزیر کرده است.
انعکاس جهانی شدن بازار سرمایه در آمار بورس‌های جهان براساس آمار ماهانه WFE (آگوست 2007)
بازارهای سرمایه مرز گذر درصد ناشران خارجی



مزایای استفاده از استانداردهای بین‌المللی
استفاده از استانداردهای بین‌المللی حسابداری ضمن ایجاد همگرایی بین‌المللی، فواید دیگری نیز دارد که در پی می‌آید. اولین مزیت به پدید آمدن زبان مشترک برای بازارهای جهانی مربوط می‌شود.
یکنواختی کاربرد در اقتصادهای توسعه‌یافته و نوظهور، کاهش هزینه سرمایه، افزایش سرمایه‌گذاری جهانی و کاهش هزینه‌ها نیز از جمله مزایای بعدی استفاده از این استانداردها محسوب می‌شود.
پیشرفت‌های جهانی در گزارشگری مالی
مجموعه پیشرفت‌ها و تصمیمات جهانی برای گزارشگری مالی بر اساس استانداردهای جهانی از سال 2002 تاکنون در ادامه می‌آید.
۱ - سال ۲۰۰۲: تصمیم اتحادیه اروپا در به‌کارگیری استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی (IFRSs) از سال ۲۰۰۵؛
2 - سال 2006: تعهد و اعلام چین به همگرایی اساسی با استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی (IFRSs)؛
۳ -سال ۲۰۰۶: اعلام کشورهای کانادا، هند و کره برای به‌کارگیری استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی تا سال ۲۰۱۱.
4 - سال 2007، توافقنامه توکیو در مورد استفاده ژاپن از استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی (IFRSs) تا سال 2011.
۵ - سال ۲۰۰۷: تعهد برزیل در به‌کارگیری استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی (IFRSs) تا سال ۲۰۱۰.
6 - سال 2007 (2جولای): کمیسیون بورس اوراق‌بهادار آمریکا (SEC) مجوز تهیه صورت‌های مالی در انطباق با استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی (IFRSs) را برای ناشران خصوصی خارجی صادر کرد.
۷ - سال ۲۰۰۷ (۷آگوست): کمیسیون بورس اوراق‌بهادار آمریکا (SEC) بیانیه‌ای را در مورد چرایی اجازه شرکت‌های آمریکایی در انتخاب استانداردهای گزارشگری مالی بین‌المللی (IFRSs) صادر کرد.
پیشنهادهایی برای ارتقای گزارشگری مالی در ایران یکی از چالش‌های ایران فراهم آوردن زمینه‌های حضور تدریجی در بازارهای سرمایه جهانی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی است. یکی از پیش شرط‌ها به کارگیری استانداردها جهانی است. در بعد دوم باید مشارکت فعال در تدوین استانداردهای جهانی و انتقال نیازها و خواسته‌های ایران انجام شود. حضور موثر در بنیاد IASC به منظور نظارت سازنده بر فرآیند استانداردگذاری نیز می‌تواند سرفصل بعدی باشد.از سوی دیگر انتشار استانداردهای حسابداری با کیفیت (با ویژگی مرتبط با ارزش، افشای کامل ریسک‌های مالی، هماهنگی با مقامات ناظر بازار و...) می‌تواند زمینه‌های لازم را برای پیشرفت گزارشگری مالی در ایران فراهم کند.
تاثیرات جهانی شدن بر بورس‌ها
جهانی شدن بورس‌ها تبعات مثبت و منفی زیادی بر بورس‌های دنیا و از جمله بورس ایران دارد. اثرهای منفی این تحول شامل حذف موانع ورود به بورس، افزایش رقابت و تصاحب بورس‌ها است. از جانب دیگر دسترسی واسطه‌گری‌های مالی جدید به بازار، افزایش قابلیت مقایسه فرصت‌های سرمایه‌گذاری و افزایش نقدینگی نیز از جمله آثار مثبت جهانی شدن به حساب می‌آیند.
ضرورت گزارشگری مستمر و افشاگری اطلاعات آینده‌نگر
اصول اولیه گزارشگری حرفه‌ای ایجاب می‌کند که گزارشگری و افشاگری به شکل مستمر و پیوسته انجام شود.
ضرورت اصلی این استمرار این است که قیمت‌ سهام، بازتابی از جریان‌های نقدی آینده است. همچنین مطابق الزاماتی که بسیاری از بورس‌های دارند، افشای فوری اطلاعات ضروری است.
از سوی دیگر، گزارش‌های ادواری نیز می‌تواند نقش اساسی داشته باشد. در کنار ضرورت انتشار مستمر گزارش‌های مالی، افشاگری اطلاعات آینده‌نگر نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
تاکید بر افشاهای مدیریتی بر دو وجه استوار است: اول دسترسی بیشتر مدیریت به منابع اطلاعاتی و اعتبار بیشتر این پیش‌بینی‌ها و دوم ساختار اقتصادهای پیچیده مانند وجود دارایی‌های برون‌ تر‌ازنامه‌ای و بخش‌های کسب و کار نامتجانس.
همچنین باید الزاماتی فراهم شود که افشاگری‌های آینده به صورت پیش‌بینی‌های سود مورد بررسی و توجه قرار گیرد. افشاهای آینده‌نگر منبع غنی پژوهش‌های تحلیل‌گران مالی به شمار می‌آیند.
مدیریت و گزارش ریسک و ارزش‌های جاری
بازارهای سرمایه محل معاملات با بازده‌های مورد انتظار و نوسان‌پذیری بازده‌ها (ریسک‌های مالی) است لذا علاوه بر اطلاعات سود، ریسک‌ها نیز باید گزارش شود. ابزارهای مالی، دلایل بیشتری برای روی آوردن به ارزش‌های جاری (قیمت‌های بازار) هستند و می‌توانند با افزایش معاملات اختیار معامله و قرارداد آتی به توسعه بازار کمک کند.
بهره‌گیری از فناوری‌های روز
استفاده از فناوری‌های اطلاعاتی از قبیل (اینترنت، نرم‌افزارها و بانک‌های اطلاعاتی پیشرفته و زبان جدید گزارشگری XBRL می‌تواند، تاثیر بسزایی بر روند گزارشگری مالی داشته باشد.
چالش اصلی بهره‌گیری از این فناوری به دسترسی مستمر به بانک‌های اطلاعاتی و امنیت اطلاعاتی برمی‌گردد.
بازخوانی استاندارد‌های حسابداری
بازخورد‌ بازار به اطلاعات و استاندارد‌های حسابداری می تواند موجب بهبود استاندارد‌ها شود که دو نمونه آن اصلاح استاندارد EPS و حذف الزام گزارشگری‌ مالی تورمی است.
از سوی دیگر، باید دانست که استاندارد‌های حسابداری از بازار سرمایه، تاثیر سیاسی می گیرد. این امر در نگرانی درباره تاثیر منفی استاندارد‌ها بر قیمت سهام، آزادی عمل برای مدیریت سود و رقابت‌پذیری صنایع (نفت و گاز، طرح‌های واگذاری سهام و سرقفلی و...) نمود پیدا می‌کند.
تاثیر کارآیی بازار سرمایه بر حسابداری
بازار سرمایه موجب عملکرد بهتر حسابداری است. تغییرات در روش‌های حسابداری بدون نگرانی می‌تواند صورت گیرد و بازار گول نخورد. همچنین افشای کامل اطلاعات نیز بسیار احساس می‌شود.
اما چالش اساسی در این امر به کارآیی بازار سرمایه مربوط می‌شود. باید پرسید، آیا بازار سرمایه کارآ است؟‌ آیا بازار کارآ می‌تواند اطلاعات درست را از نادرست تشخیص دهد؟
محدودیت اجرای تحقیقات حسابداری در بازار ایران و نتایج تحقیقات انجام‌گرفته حسابداری در بازار سرمایه ایران دو نتیجه کلی را در بر داشته است: اول اینکه بازار کارآ نیست و دوم اینکه نتایج متناقض در مورد سودمندی اطلاعات حسابداری به دست آمده است.
از سوی دیگر محدودیت‌هایی برای تحقیقات حسابداری وجود دارد که موارد عمده آن در پی می‌آید.
شرایط بازار و مقررات خاص آن در ایران (حجم مبنا و دامنه نوسان) اولین مورد پیش رو است. از سوی دیگر تمرکز بر کل بازار یا صنعت خاص (عمق بازار)، کیفیت اطلاعات مالی و کاربرد استانداردهای حسابداری، تغییرات مستمر و شدید در شرایط اقتصادی و تست همزمان آزمون کارآیی بازار و سودمندی نیز موانع بعدی این تحقیقات به حساب می‌آیند.