سید‌حسن مرتضوی کیاسری*

شاید به باور همگانی جامعه حسابداری، درباره مفهوم فرض تداوم منبعی نداشته باشیم؛ اما آنچه از برخی شواهد، گفت‌وگو‌های فنی، برخی نوشته‌ها و با ناخرسندی حتی از استاندارد‌های حسابرسی مربوطه برداشت می‌شود، این است که درباره یکی از پایه‌ای‌ترین و مهم‌ترین بایسته‌های حسابداری یعنی فرض تداوم فعالیت، در بین بسیاری از حسابداران، حسابرسان و دانشجویان، برداشت نادرست وجود دارد و دلیل اصلی آن هم شاید تشابه واژگانی یا کاربرد دو گانه واژه «فرض» یا یادگاری از مترجمان گرامی گذشته‌هایی باشد که معنای اصلی واژه فرض کاربردی بیشتر داشته است. پیش از خواندن دنباله این نوشتار، با درنگی به این پرسش در ذهن خود پاسخ بگوییم که فرض تداوم فعالیت به چه معناست؟... بایسته‌های بنیادین حسابداری، از روی درجه اهمیت به سه گروه فرضیات، اصول و میثاق‌ها طبقه‌بندی می‌شوند. تداوم فعالیت به همراه چهار فرض دیگر مانند «واحد پولی» و «دوره مالی» در گروه مهم‌ترین آنها یعنی فرضیات قرار دارد و بر‌خلاف اصول و میثاق‌ها، عدول از فرضیات حتی در موارد استثنا، مجاز نخواهد بود. تراز مالی یا صورت‌های مالی را در نظر بیاورید که واحد پولی آن مشخص نشده؛ یا هر کدام از مبلغ‌های آن به واحد‌های متفاوت پولی باشد. همچنین صورت سود و زیانی را تصور کنید که دوره مشخصی نداشته باشد؛ یا هر کدام از مبلغ‌های آن مربوط به دوره‌های متفاوت باشد. یعنی همانگونه که بدون واحد پولی و دوره مالی، گزارش‌های مالی، اعدادی بی معنا هستند، بدون تداوم فعالیت هم صورت‌های مالی مفهوم و کاربردی ندارد. واژه عربی «فرض» ریشه واژه فریضه به معنای «واجب» است ولی در باور نادرست بسیاری از حسابداران مفهوم «فرضی» دارد؛ یعنی فرض بر این است که تداوم فعالیت وجود دارد. اما همان گونه که فرض‌های واحد پولی (اندازه گیری) و دوره مالی به این معنا نیست که اگر تعریف نشده اند، خودمان یک واحد پولی یا دوره مالی فرض کنیم (!) در باره فرض تداوم فعالیت هم باید گفت واجب است تداوم فعالیت وجود داشته باشد تا حسابداری و گزارش‌های حسابداری، ارزش و مفهوم داشته باشد. برقرار بودن فرض تداوم فعالیت به معنای وجود شواهد کافی در ادامه فعالیت شرکت در دوره مالی قابل پیش‌بینی پس از ترازنامه است، نه فرض بر ادامه فعالیت آن.

سخن پایانی به محیط‌های آموزشی باز‌می‌گردد. زیرا در بازگو کردن مفهوم واژه‌های کلیدی، کتاب‌های آموزشی و مدرسان همه سطوح آموزشی، نقش اثر گذاری دارند که انتظار می‌رود در تغییر این باور هم بتوانند به حرفه کمک کنند.

*کارشناس دادگستری- حسابدار رسمی