بازار تسلیم زمستان نشد

گروه بورس- شروین شهریاری: بورس اوراق بهادار تهران در ادامه روند بی‌وقفه صعود، هفته جاری را نیز با افزایش قیمت سهام پشت سر گذاشت و با ثبت جهش ۷/۵ درصدی، رشد اعجاب‌انگیز خود از اواخر مرداد‌ماه را به سطح ۵۹ درصد رسانید. علاوه بر این، حجم تقریبی ۳۰۰ میلیارد تومانی داد‌وستد روزانه سهام که به طور متوالی در هفته‌های اخیر تجربه شده نیز یک رکورد بی‌نظیر در تاریخ فعالیت بازار سرمایه به شمار می‌رود که حکایت از ورود نقدینگی جدید به بازار دارد. روند مزبور که با هیجان‌زدگی خریداران، تشدید آهنگ صعودی قیمت سهام را در پی داشته، بازتاب‌های متفاوتی را موجب شده است. از یک سو، برخی کارشناسان بر توجیه پذیر بودن رشد مزبور با توجه به افزایش قیمت‌های فروش شرکت‌ها در پی جهش نرخ ارز تاکید می‌کنند و گروهی دیگر، با انتقاد از سرعت ناموزون رشد نسبت به عواقب رکودی این مساله پس از فرو نشستن جو کنونی هشدار می‌دهند. در هر حال به نظر می‌رسد در صورت تداوم آهنگ پرشتاب صعودی فعلی بر شمار طرفداران نظریه دوم به تدریج افزوده شود؛ روندی که احتمالا می‌تواند زمینه ساز فروکش کردن تب تقاضای سهام در هفته‌های پیش رو باشد.

پتانسیل‌ها و ریسک‌های فعلی بورس کدامند؟

شرایط پررونق بورس در ماه‌های اخیر نگاه بیشتر فعالان اقتصادی را به واکاوی دلایل این وضعیت معطوف ساخته است. در نگاه اول، مهمترین انگیزه رشد سودآوری و قیمت‌های سهام، افزایش نرخ‌های فروش محصولات شرکت‌ها است که با شتابی بیشتر از هزینه‌ها رشد کرده و امکان جهش سودآوری بنگاه‌ها را فراهم ساخته است. در این راستا، هر چند مسوولان‌ دولتی در بورس کالا (محل اصلی عرضه محصولات فلزی، شیمیایی و معدنی داخلی) در دو ماه اخیر نظارت‌های جدی بر قیمت‌گذاری داشته‌اند، اما امکان تداوم رشد نرخ‌های فروش در ماه‌های آتی با توجه به روند بازار غیررسمی ارز کماکان محتمل است و این مساله شاید مهم‌ترین پتانسیل فعلی بازار سهام برای تداوم رونق باشد. اما از منظر ریسک؛ باید توجه داشت که دولت با بی‌سابقه‌ترین کسری بودجه سالانه به علت افت درآمدهای نفتی مواجه است و این معضل، انگیزه جبران درآمدها از سایر ارکان اقتصادی را بیشتر می‌کند. این تمایل می‌تواند استفاده از طیف گسترده‌ای از ابزارهای درآمدی نظیر افزایش حقوق دولتی بهره‌برداری از معادن، افزایش نرخ انرژی و خوراک برخی صنایع، سیاست‌های جدید مالیاتی و... را موجب شود. البته تاکنون هیچ یک از گزاره‌های مزبور رنگ واقعیت به خود نگرفته، اما با عنایت به ماهیت کند تصمیم‌گیری‌های دولتی، امکان عرض‌اندام آنها به ویژه برای سال آینده زیاد است. از سوی دیگر، امکان سفت و سخت‌تر کردن کنترل‌های دولتی بر عرضه ارز صادرکنندگان و کنترل قیمت کالاها بر پایه نرخ ارز مبادله‌ای در بورس (که در هفته‌های اخیر هم با قوت دنبال شده است) می‌تواند موجب محدود شدن انتفاع بی‌محابای شرکت‌ها از جهش ارزی شود. به‌این ترتیب افق سرمایه‌گذاری در بازار سهام را باید با توجه به تاثیر پتانسیل‌ها و تهدیدهای مورد اشاره به طور همزمان تحلیل کرد؛ امری که با عنایت به ابعاد غیرقابل پیش بینی تحولات مثبت یا منفی در حوزه‌های مزبور، ریسک عمومی فعالیت در بازار سهام را تا اندازه‌ای افزایش داده است.

حساسیت بالا به گزارش‌های ۹ماهه

در چند هفته آتی بازار سهام در معرض یکی از مهم‌ترین دوره‌های اطلاع رسانی از وضعیت مالی شرکت‌ها قرار خواهد گرفت. واقعیت این است که در فصل پاییز ۹۱ قیمت غیر‌رسمی ارز شاهد ثبت بالاترین رکوردهای خود بوده و دلار آزاد به طور میانگین در محدوده ۳۰۰۰ تومان قرار داشته است. بر همین اساس، شرکت‌های بورسی وابسته به نرخ ارز (گروه‌های معدنی، فلزی و پتروشیمی) هم محصولات خود را با بیشترین قیمت‌های تاریخی به فروش رسانیده‌اند و از این جهت شاهد یک دوره طلایی به لحاظ عملکرد فصلی بوده‌اند. روند صعودی میانگین نسبت قیمت بر درآمد سهام در فصل پاییز نشان می‌دهد که این نسبت کلیدی با جهشی ۵/۱ واحدی به مرز شش واحد در حال حاضر رسیده است که هماهنگی مناسبی با نرخ تورم (۳۶ درصد براساس آمار ۱۲ ماهه) و سود بانکی (۲۰ درصد) نشان نمی‌دهد. از این منظر می‌توان گفت سرمایه‌گذاران با امید به جهش سودآوری شرکت‌ها در گزارش‌های نه ماهه قیمت‌های سهام را افزایش داده اند و حال مترصد تایید رسمی فرضیه خود هستند. به این ترتیب شرکت‌هایی که بتوانند متناسب با جهش اخیر قیمت‌های سهام، سودآوری واقعی را نیز افزایش دهند می‌توانند اقبال اخیر به سهامشان را توجیه کنند. در نقطه مقابل، واکنش بازار به سهام گروه‌هایی که این انتظارات فزاینده را برآورده نسازند، طبیعتا نامساعد خواهد بود. با توجه با این چشم انداز به نظر می‌رسد گزارش‌های نه ماهه شرکت‌ها در سال جاری از اهمیت مضاعفی در غربالگری سهام پیشرو و تعیین جهت بورس تهران در کوتاه‌مدت برخوردار باشد.

آیا اوراق بانک مرکزی راهگشاست؟

عرضه ۲۵۰۰ میلیارد تومان اوراق مشارکت بانک مرکزی که از هفته گذشته در شعب بانک‌های کشور آغاز شده بود تا پایان وقت اداری امروز تمدید شد. این مساله می‌تواند نشانه‌ای از ضعف تقاضا برای اوراق مورد اشاره با سود روزشمار ۲۰ درصدی باشد. واقعیت این است که بانک‌های مرکزی در سراسر جهان در موقعیت‌های مشابه وضعیت فعلی اقتصادی ایران (که با افزایش نقدینگی و تورم فزاینده توام شده است) معمولا به نحو قاطعانه وارد میدان شده و با ابزارهای مالی جذاب به جمع‌آوری سریع نقدینگی و تنظیم بازار پول می‌پردازند. این سیاست در کشور ما تا‌کنون با سرعت و قاطعیت لازم انجام نشده و عدم انعطاف در نرخ سود اوراق بانک مرکزی (به عنوان یک ابزار محدود و موقت) یکی از مهم‌ترین نشانه‌های این مساله است. در واقع بانک مرکزی با عرضه اوراق یک ساله با سود کمتر از نرخ تورم عملا نقش خود را به عنوان نهاد تنظیم‌کننده پولی کشور تضعیف کرده و طبیعتا با این روش نخواهد توانست تا به هدف مهم انقباض پولی در شرایط تورمی کنونی جامه عمل بپوشاند. به‌این ترتیب ضرورت افزایش آزادی عمل بانک مرکزی ایران در زمینه استفاده موثر از ابزارهای پولی از جمله مواردی است که به منظور کنترل التهابات اقتصادی فعلی به ویژه در بازارهای غیرمولد ارز و سکه باید مد نظر سیاست‌گذاران قرار گیرد.