دلایل رونق کم‌ سهام بانکی در بورس

سهامداران گروه بانکداری در ۹ ماه گذشته از سال ۹۱ به طور متوسط معادل ۷/۲ درصد زیان شناسایی کرده‌اند

گروه بورس- محبوبه مغانی: بانک‌ها به عنوان مهم‌ترین عنصر بازار پول نقش بسیار مهمی را در اقتصاد کشورها ایفا می‌کنند.نقش آنها و همچنین بازتاب سریع سیاست‌های پولی در کل اقتصاد کشورها، اندازه‌گیری کارآیی بانک‌ها و شناخت نوع کارآیی، آنها را از اهمیت خاصی برخوردار ساخته است، به طوری که بهبود کارآیی آنها بر همه ابعاد اقتصادی تاثیر خواهد گذاشت. با گسترش بازار مالی فعالیت بانک‌های تجاری و تخصصی اعم از دولتی و خصوصی پیوسته ابعاد گسترده‌تری را به خود می‌گیرد. بدون شک توسعه اقتصادی بدون توجه به نقش بانکداری و وظایف آن امری محال و بیهوده است.

علاوه بر این با توجه به گسترش بازارها و تبدیل خریدهای جهانی و اینترنتی نقش بانک‌ها به عنوان واسطه خرید و فروش بیشتر مشخص می‌شود. مطمئنا گسترش حجم مبادلات و همچنین جهانی شدن آن بدون نقش موثر و کارآیی بانک‌ها و سایر نهادهای مالی امکان‌پذیر نبوده و نخواهد بود.

در صحنه بانکداری جهان، طی دو دهه اخیر نظام بانکداری، خصوصی‌سازی و مقررات‌زدایی را تجربه کرده است. همچنین تنوع و گستردگی خدمات مالی و استفاده از روش‌ها و تکنولوژی جدید از دیگر تغییرات نظام بانکداری جهان بوده است. در نظام بانکی جمع‌آوری و جذب انواع سپرده‌ها و تخصیص و تامین نیازهای مالی فعالیت‌های اقتصادی مهم‌ترین عملیات بانکداری به شمار می‌رود.

هرگونه اقدامی در جهت بهبود و ارتقای سیستم بانکداری موجب خواهد شد که جریان پس‌انداز، سرمایه‌گذاری و تخصیص منابع بهبود یابد. صرف‌نظر از کارکرد اصلی هر نظام بانکی در سطح کلان یعنی تجهیز و تخصیص بهینه منابع مالی به فعالیت‌های اقتصادی، انگیزه مهم‌ بانک‌ها به اعطای تسهیلات شناسایی سود است. در این میان نوسان نرخ‌ها یا قیمت‌های بازار مانند نرخ سود بانکی، نرخ ارز، قیمت سهام و قیمت کالاها منجر به تاثیر معکوس بر ارزش اقلام داخل و خارج از ترازنامه موسسات مالی می‌شود. این تاثیرات به طور عمده منجر به کاهش درآمد و سرمایه می‌شوند.

به عنوان مثال تغییرات نرخ سود بانکی می‌تواند مدیریت پرتفوی دارایی‌های بانک به ویژه سایر اوراق بهادار قابل معامله را با مشکل روبه‌رو سازد، به طوری که افزایش ناگهانی نرخ بهره قیمت بازار اوراق بهادار در اختیار بانک را کاهش داده و بانک را با زیان مواجه می‌کند. در همین حال در بازار سرمایه طی چندماه گذشته این صنعت نتوانسته است بازده مناسبی را نصیب سهامداران کند.

بانک‌ها خلاف جهت تورم حرکت کردند

با نگاهی به روند تاریخی سهام بانکی، مشاهده می‌شود که این صنعت در شرایط تورمی همواره صعودی بوده‌، اما در سال جاری هزینه‌های جاری، حجم بدهی‌های معوق بانک‌ها و اقدام دولت درخروج حساب‌های دولتی از بانک‌های خصوصی منجر شد تا در عملکرد ۱۰ بانک بورسی طی سال گذشته، این صنعت از کاهش ارزش بازار برخوردار شود.

به طوری که در پایان اسفندماه سال گذشته شاخص گروه بانک‌ها و موسسات اعتباری با برخورداری از میانگین پی بر ای ۷/۴، به رقم ۲۹۶ واحدی دست یافت.

برخورداری این صنعت در سال گذشته از ارزش بازار ۲۲ هزار و ۳۰۰ میلیاردتومانی سبب شد تا حدود ۵/۱۷ درصد از ارزش بازار سرمایه به این صنعت اختصاص یابد و آن را در رتبه دوم از میان ۳۹ صنعت بورسی قرار دهد.

اما در سال جاری، به رغم حفظ پی بر ای ۵/۴‌مرتبه صنعت مزبور نتوانست در مقابل کاهش ارزش بازار خود مقاومت کند، به طوری که ارزش بازار آن به ۱۶ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان رسید تا به این واسطه گروه بانک و موسسات اعتباری را پس از صنایع فلزات اساسی و محصولات شیمیایی در رتبه سوم بنشاند.

اگرچه در میان ۱۰ بانک حاضر در بازار سرمایه، از نظر ارزش بازار بانک‌های پاسارگاد، ملت و پارسیان در رتبه‌های اول تا سوم قرار گرفته اند. بیشترین سرمایه نیز به بانک‌های ملت، پاسارگاد و صادرات تعلق دارد.

اما در مقابل پی بر ای بالای بانک‌های پست‌بانک، کارآفرین و سینا، کمترین نسبت پی برای به بانک‌های تجارت، صادرات و اقتصاد‌نوین تعلق گرفته است.

در همین شرایط بانک‌های ملت، صادرات و تجارت از بیشترین دارایی‌ها و بدهی‌ها برخوردارند و در نهایت بیشترین سود خالص در گزارش شش ماهه ارائه شده بانک‌ها به بازار سرمایه به بانک‌های پاسارگاد، ملت و پارسیان تعلق داشت.

در این میان تلاش شد تا طی گفت‌وگویی با مدیران بانکی، دلایل عدم اقبال فعالان بازار سهام به این گروه مورد بررسی قرار گیرد.

کاهش اقبال قابل پیش‌بینی بود

مجید رضا داوری رییس هیات مدیره بانک تجارت طی گفت وگویی با خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» در تحلیل خود از اوضاع این صنعت، دلایل کاهش بازدهی بانک‌ها در سال‌جاری را تشریح کرد.

وی اظهارکرد: قیمت سهام بانکی برآیند EPS، نسبت P/E بانک‌ها، بازارهای جایگزین، وضعیت اقتصادی جامعه و شرایط خاص حاکم بر اقتصاد مانند شرایط سیاسی است. اتفاق مذکور کم و بیش از مدتی قبل قابل پیش‌بینی بود. در واقع با افزایش نرخ سود سپرده بانکی در سال گذشته کاملا (برای متخصصین) مشخص بود که EPS سیستم بانکی کاهش خواهد یافت و P/E بالا خواهد رفت، به طوری که بازار برای حفظ P/E قیمت پایین خواهد آمد.

وی با طبیعی دانستن انتقال پول به بازارها یا صنایع جایگزین در پی بروز تورم ناشی از افزایش قیمت ارز، به شرایط تحریمی نیز اشاره کرد که میزان معوقات را افزایش داده است.

اما در پی این افزایش ‌باید ذخایر بانک‌ها افزایش یابد و این یعنی کاهش سود سهام. البته شرایط خاص سیاسی شامل انتخابات سال آتی، شرایط تحریمی و وضعیت سیاسی طبیعتا بر انتظار سود در بانک‌ها تاثیر می‌گذارد. همچنین او به الزام بانک‌ها در بازپرداخت تسهیلات ارزی در شرایط فعلی اشاره کرد که با افزایش نرخ ارز بسیاری از بدهکاران دیگر توان پرداخت بدهی ارزی خود را نخواهند داشت و این یعنی افزایش معوقات.

بانک‌ها نمی‌توانند رقابت کنند

رییس هیات مدیره بانک تجارت در مورد رونق کم سهام بانکی در بورس تهران به رکود تورمی حاکم بر شرایط اقتصادی کشور اشاره کرد، اماوی تورم موجود در سال جاری را به هیچ وجه با تورم سال‌های قبل قابل مقایسه ندانست؛ او بر این باور است: در چنین شرایطی سود بانکی با هر رقمی (در قالب ضوابط بانکی) توان پاسخگویی به انتظارات سپرده‌گذاران یا به عبارت دیگر فقط حداقل قدرت خرید پول آنها را ندارد.

وی در پاسخ به این سوال که «چه میزان این رخداد به شرایط کنونی سیستم بانکی، ادغام و لغو مجوزهای رخ داده توسط بانک مرکزی ارتباط دارد؟»، تصریح کرد: به نظر بنده این وضعیت نه تنها ربطی به ادغام‌ها و لغو مجوزها ندارد، بلکه هر چه قدرت نظارتی بانک مرکزی بر کلیه بانک‌ها (اعم از دولتی و خصوصی) و اعمال فشار آن بیشتر شود، به سالم‌سازی و رشد منطقی بازار سهام بانکی کمک خواهد کرد.

برداشت خارج از قاعده از حساب‌ها

رییس هیات مدیره بانک تجارت در مورد صورت‌های مالی بانک‌ها در عملکرد شش ماهه خود، گفت: هزینه‌های جاری بانک‌ها فقط به دلیل افزایش سود سپرده و بدهی‌های معوق به صورت خارج از قاعده رشد داشته و این موضوع بر سودآوری بانک‌ها تاثیر می‌گذارد؛ به ویژه افزایش نرخ سود سپرده با شدت وحدت، آسیب سهمگینی بر پیش‌بینی سود بانک‌ها خواهد زد که صورت‌های مالی بانک‌ها در ۶ ماه اول سال مبین نگرانی‌هایی است.

وی ادامه داد: حتی بانک‌هایی که سعی کرده‌اند با استفاده از همه ابزارهای مالی قیمت سهم خود را حفظ کنند، بر این اساس فعلا از ضرر و زیان سهام خود جلوگیری کرده‌اند.

انتقاد از خروج حساب‌های دولتی از بانک‌ها

رییس هیات مدیره بانک تجارت اقدام بانک مرکزی مبنی بر خروج حساب‌های دولتی از بانک‌های خصوصی را ضربه دیگری به سهام بانک‌ها عنوان کرد که این مساله به طور کلی با روح خصوصی‌سازی و اصل ۴۴ قانون اساسی هم‌خوانی ندارد.

وی این اقدام را تضعیف بانک‌های خصوصی، تقویت بانک‌های دولتی، زیر سوال بردن رقابت و عدم توجه به کیفیت خدمات عنوان کرد؛ به طوری که این اقدام حق انتخاب را از مشتریان دولتی گرفته و به آنها اجازه بهترین انتخاب را نمی‌دهد. در چنین شرایطی این مساله به معنای رانت برای بخش دولتی است که در آینده منجر به کاهش کیفیت پایین‌تر خدمات بانکی در بخش‌های دولتی و کند کردن رشد و پیشرفت بانکداری در ایران می‌شود.

رییس هیات مدیره بانک تجارت معتقد است که علاوه بر بررسی دقیق این مساله از سوی دیوان محاسبات، شورای رقابت نیز باید در این امر دخالت کند.

او رشد شاخص سهام بانکی‌ها در بازار سرمایه در سال‌جاری را با توجه به شرایط فعلی امکان پذیر ندانست.

به گفته وی؛ در ده سال گذشته تقریبا سهام بانکی با فرازها و فرودهای خاص خود حرکتی رو به رشد داشته‌اند. اما در صورت تغییر شرایط، وضعیت شاخص این صنعت به سمت و سوی بهتری حرکت خواهد کرد.

امیدواری به رشد سهام بانکی

در همین حال قبادی‌زاده عضو هیات مدیره پست بانک به دستور‌العمل انضباطی ناشران پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار تهران اشاره می‌کند که به موجب آن ارائه آمار و اطلاعات به تحلیلگران، روزنامه‌نگاران، سهامداران و سایرین مطابق مفاد مندرج در دستورالعمل (بند ۴ ماده ۲۵) تخلف محسوب می‌شود.

وی شرایط فعلی را برای پاسخگویی صریح و شفاف برای هیچ یک از سهامداران، مشتریان و حتی برای بانک به مصلحت ندانست.

عضو هیات مدیره پست بانک به سهامداران این بانک وعده داد که در فرصت و شرایط مناسب و آینده‌ای نزدیک پس از تعیین تکلیف ارکان و هیات مدیره جدید، حتما به سوالات مطروحه پاسخ داده خواهد شد.

وی در مورد کاهش بازدهی صنعت بانکداری در بازار سرمایه، به تحریم‌های یک طرفه و خصمانه اعمالی توسط آمریکا و اتحادیه اروپا علیه جمهوری اسلامی ایران و خصوصا تحریم بانک‌ها اشاره کرد که مشکلات و محدودیت‌هایی را در راستای فعالیت‌های بانک‌ها ایجاد کرده است.

قبادی‌زاده ادامه داد: انتظار می‌رود با اعمال مدیریت صحیح و تدابیر اتخاذ شده توسط دولت و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و اتحاد و همسویی هرچه بیشتر با سیاست‌های کلی کشور، شاهد رشد و افزایش بهره‌وری سیستم بانکی و به تبع آن آینده روشن برای صنعت بانکداری و شاخص‌های مرتبط با آن باشیم.