گروه بورس - زهرا مجتهد: پس از گذشت ماه‌ها از راه‌اندازی سامانه معاملاتی جدید در بورس اوراق بهادار تهران، این سامانه با مشکلات جدی مواجه شده است. اگرچه کارشناسان بورس بر این عقیده‌اند که مشکلات عمده این سامانه مربوط به بومی‌سازی آن از سوی متخصصان داخلی است، اما به هر‌روی همان بخش بومی شده نیز دارای نقایصی است.

این سامانه نه تنها از تغییرات داخلی رنج می‌برد بلکه نکته جالب اینجا است که تنها هسته اصلی سامانه خریداری شده و سایر خدمات جانبی آن به این سامانه ملحق نشده است. با توجه به مشکلاتی که از سامانه معاملاتی جدید ایجاد می‌شود، به نظر می‌رسد که اگر این مشکلات رفع نشود این سامانه در آینده‌ای نه چندان دور کارایی خود را از دست خواهد داد.

به طوری که با توجه به اطلاعات رسیده، هزینه‌هایی که این سامانه تاکنون برای رفع معایب خود دربرداشته، از هزینه اولیه برای خرید در راه‌اندازی نرم‌افزار آن بیشتر است. در این شرایط اخیرا تغییراتی هم در برنامه روزهای کاری بورس صورت گرفته است، به طوری که زمان اتصال سامانه کارگزاران به سرور سازمان بورس از ساعت ۸و۳۰دقیقه به ساعت ۸صبح تغییر یافته است.

این تغییر در قالب یکسان نمی‌تواند جوابگوی تمامی سرورها شود و از این‌رو تقدم و تاخیری میان سرورهای تهرانی و شهرستانی ایجاد می‌شود.

البته به گفته صحرایی مدیر نظارت بر بازار، چنین مشکلی در بازار وجود ندارد و طول مسیر با سرور مرکزی سازمان، بر سرعت ارتباط با این سرور بی‌تاثیر است.

علاوه بر این، مشکل دیگری که گریبان این نرم‌افزار به ظاهر خارجی را گرفته، بحث صف‌های خرید و فروش است که هیچ نرم‌افزاری در دنیا وجود ندارد که قادر به مدیریت این صف‌ها باشد. همین عدم مدیریت در صف‌ها است که عرضه و تقاضای غیرعادی را در بازار ایجاد می‌کند به گونه‌ای که همه یا فروشنده می‌شوند یا همه به یکباره خریدار.

از سوی دیگر با ورود به سال جدید و افزایش در حجم معاملات بازار سهام، کارگزاران در خصوص معاملات «ددد» با این سامانه دچار مشکل شده‌اند. به ویژه در مورد معاملاتی که خرید سهم به صورت بی‌نام از سوی کارگزاری انجام می‌شود و کارگزار زمان کافی برای تخصیص سهام ندارد.

همچنین در این سامانه تخصیص برخی دستورهای خرید که به صورت مخفی درج می‌شود نیز مشکلاتی برای کارگزاران ایجاد کرده است.

نظر مدیریت نظارت بر بازار درباره تخصیص سهام این است که مسوولیت این قضیه برعهده خود کارگزار است، زیرا کارگزار خرید را در حجم زیاد انجام می‌دهد به این امید که این خرید در قالب «ددد» پس از پایان معاملات در اختیار سهامدار قرار گیرد.

اما اگر کارگزار برای سهم خریداری شده مشتری پیدا نکند، خرید به کد کارگزاری زده می‌شود. وی معتقد است که انتخاب این روش معامله به سامانه معاملات ارتباطی ندارد و این مشکل کارگزاران است.

علی صحرایی همچنین درباره کارگزار ناظر که حضورش برای سهامداران مشکل‌ساز شده است، تصریح کرد: مساله کارگزار ناظر در حال رفع و بررسی است و به زودی برطرف می‌شود. به این طریق که تغییر کارگزار برای خرید یا فروش سهم در اختیار کارگزار ناظر قرار می‌گیرد.

وی افزود: اگر اعتراضی از سوی مشتری درخصوص تغییر کارگزار برای خرید و فروش سهم پدید آید، مسوولیت آن با خود کارگزار است.

صحرایی در خصوص مشکلات متعدد سامانه معاملات عنوان کرد: بومی‌سازی شدیدی روی این سامانه صورت داده‌ایم، پس باید تبعات آن را بپذیریم. به هر حال این سامانه در ۱۴بورس پیشرفته دنیا به کار گرفته شده است اما در آنجا اول شدن در صف‌ها اهمیتی ندارد. وی افزود: شکل سنتی این بورس عامل بروز شرایط غیرعادی در این نرم‌افزار است.

ضرورت یکپارچگی

در همین حال حسین خزلی خرازی، دبیر کانون کارگزاران بورس درباره مشکلات کارگزاران با سهم جدید معاملاتی به خبرنگار ما گفت: هر نرم‌افزاری براساس رویه‌ها و روش‌های مرسوم و کاربردی طراحی می‌شود. چنانچه در رویه‌های مرسوم تغییری ایجاد شود، به طور قطع نرم‌افزار از خود حالاتی جدید را بروز می‌دهد.

وی معتقد است که برای عدم مواجهه با این مساله دو راه وجود دارد؛ اول اینکه نرم‌افزار موردنظر را به طور اختصاصی و با رویه‌های مرسوم خودمان بنویسیم و طراحی کنیم یا نرم‌افزار موجود را مطابق با روش‌های خودمان دست‌کاری کنیم.

وی افزود: دست‌کاری در نرم‌افزار در سال ۷۵ نیز که به تازگی وارد تالار شده بود، انجام شد. آن زمان سیستم یاد شده از کانادا خریداری شده بود و براساس نیازهای روز آمریکا و اروپا کار می‌کرد.

خرازی ادامه داد: با دست‌کاری در سیستم قبلی نیز مشکلاتی ایجاد شد که به مرور باعث شد کلیت نرم‌افزار تغییر داده شود، چراکه هیچ راهی جز این برای بورس ما وجود نداشت.

دبیر کانون کارگزاران با اشاره به وجود مواردی خاص که بر بورس ما حاکم است، خاطرنشان کرد:‌ به جای اصرار بر تغییر در سیستم معاملات بهتر است به دنبال راهی باشیم که بر نقدشوندگی سهام در بازار کمک کند. وی گفت: اگر یک بار دیگر مفاهیم و تعاریف نقدشوندگی را در بازار مرور کنیم، می‌توانیم برای رسیدن به استانداردهای بورس بین‌المللی با سیستم معاملات هماهنگ شویم. خرازی عنوان کرد: با بازنگری اساسی در مواردی چون گره معاملاتی، حجم مبنا، محدوده دامنه نوسان و نحوه باز و بسته شدن نماد‌ها و سرعت بخشیدن به آن، می‌توان شرایطی را ایجاد کرد که کارآیی سیستم معاملات هم افزایش یابد.

وی افزود: اگر به افزایش نقدشوندگی در بازار کمک کنیم بسیاری از نواقص در معاملات بورس نیز رفع می‌شود. خرازی گفت: با افزایش محدوده نوسان، سهم‌ها زودتر به قیمت تعادلی می‌رسند و همین امر مشکل گره معاملاتی را مرتفع می‌سازد.

در بسیاری از بورس‌ها، اگر سهمی در سه جلسه معاملاتی سقف یا کف محدوده نوسان را پر کند، در جلسه چهارم بازار محدوده را برای رسیدن قیمت سهم به قیمت تعادلی بررسی می‌کند.

وی یادآور شد: اگر چنین حالتی برای بازار ما هم وجود داشت، دیگر نیازی نبود که همه در سه درصد مثبت خریدار و روی سه درصد منفی فروشنده باشند.

دبیر کانون کارگزاران معتقد است که یکپارچگی اعضای سیستم بسیار مهم است. وی ادامه داد: یکپارچگی بازارهای مالی به کمک تکنولوژی روز مالی، همه بازارها را به هم وصل کرده اما این امر در سیستم معاملات ما انجام نشده و با تاخیر زمانی در حال انجام است.

وی افزود: در حال حاضر هر فردی می‌‌تواند سهم موردنظر خود را در هر جای دنیا با داشتن یک حساب مشخص بخرد یا بفروشد اما این امکان برای بازار ما وجود ندارد.

وی گفت: تلاش ما این است که به سامانه قبل از معاملات بهبود بخشیم. از این طریق کنترل‌ها به شدت افزایش می‌یابد و در نتیجه هزینه‌ها نیز به شدت با کاهش روبه‌رو می‌شوند.

وی ادامه داد: اگر سفارش‌ها الکترونیکی شوند، نقدشوندگی در بازار افزایش می‌یابد.

خرازی گفت: به هر حال دست‌کاری در نرم‌افزار خریداری شده مورد قبول تولیدکنندگان اصلی نرم‌افزار نیست و هر بار ایجاد اختلال در سیستم به قدری هزینه‌ها را بالا می‌برد که از قیمت اصلی نرم‌افزار بیشتر رقم می‌خورد.

در همین رابطه خزانه داری، مدیرعامل شرکت فناوری بورس تهران در خصوص از دست دادن کارآیی سیستم معاملات بورس با توجه به افزایش حجم معاملات به خبرنگار ما اظهارداشت: طی پنج ماه گذشته، سامانه جدید معاملات در بورس تهران مسوول انجام تمام معاملات روزانه بوده و انجام کامل و درست این معاملات، محک خوبی برای این سامانه است. تنها یک روز در کارکرد سامانه مشکل به وجود آمد که آن هم تنها برای تعدادی از نمادهای بازار اول بود. وی افزود: علت این مشکل نیز مربوط به نصب نسخه تکمیلی جدیدی از نرم‌افزار هسته معاملات بود که در پایان وقت همان روز مشکل مرتفع شد. به جز همین یک مورد تاکنون در هیچ روز دیگری هسته معاملات یا به عبارت دیگر موتور معاملاتی با مشکل مواجه نشده است.

وی افزود: در مواقعی که تعداد سفارش‌ها روی یک نماد زیاد است، گاهی با کندی در اجرا مواجه می‌شویم که ارتباطی به نرم‌افزار ندارد و با تقویت برخی از سخت‌افزارها جبران خواهد شد. خزانه‌داری ادامه داد: برای تهیه این سخت‌افزارهای تکمیلی از مدت‌ها پیش برنامه‌ریزی و اقدام شده است و در آینده‌ای بسیار نزدیک نصب شده و به کار گرفته خواهند شد. در حقیقت این نکته یکی از ویژگی‌های بسیار جالب این سامانه است که می‌توان سخت‌افزارها را متناسب با نیازهای نرم‌افزار به مرور ارتقا داد یا تقویت کرد.

«ددد» حذف نمی‌شود

وی درباره حذف معاملات «ددد» خاطرنشان کرد: راه حل ارائه شده از سوی شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، حذف کد مجازی برای خریدهای گروهی موسوم به «ددد» نیست. راه حل ارائه شده پایین آوردن اولویت سفارش‌های خرید گروهی «ددد» و دادن اولویتی مانند سفارش‌های خانه کارگزار (House) و یا بازارگردان است که سبب ترغیب معامله‌گران به استفاده از کد مشتری به جای کد مجازی «ددد» است. وی افزود: با توجه به اینکه کارگزاران می‌توانند از سبد سهام (ارسال گروهی سفارش‌ها به هسته معاملات) برای ارسال سفارش‌های خود استفاده کنند، می‌توان اطمینان داشت حتی مشتریان جزء نیز قادر خواهند بود در سبد سهام وارد شده و در رقابت به صورت عادلانه شرکت کنند. به این ترتیب، امکان خرید سهام با کد مجازی «ددد» به منظور بازاریابی و جمع کردن سهام روی میز حذف نخواهد شد. وی گفت: به عبارت دیگر، اولویت‌ کدهای «ددد» نسبت به سفارش‌های با «نام واقعی مشتریان» پایین‌تر خواهد آمد تا در مواردی که صف خرید یا فروش برای سهام وجود دارد، حق کلیه سهامداران محفوظ شود. شایان ذکر است که این طرح هنوز از سوی هیچ مرجع رسمی برای اجرا تایید نشده است.

وی درباره وجود محدودیت نوسان قیمت در بازار و اثر آن در سیستم معاملات تصریح کرد: اعمال محدودیت نوسان قیمت، جزئی از پیش‌تعریف شده در سامانه جدید معاملات است و در کلیه سامانه‌های معاملاتی بورس‌ها وجود دارد که درصد آن می‌تواند از ۱ تا ۹۹درصد تغییر کند. این پارامتر در هر بورس و بازاری برحسب مصالح و محدودیت‌های آن بازار و توسط ناظر معاملات تعیین می‌شود.

وی در خصوص اتفاقی که در مورد صدرا و جابه‌جایی کد این نماد با «بترانس» در معامله هفته گذشته رخ داد، اظهار داشت: در سامانه‌ جدید معاملات موضوعی به نام «جابه‌جایی در کد نمادها» وجود نداشته و اصولا فاقد معنی است. آنچه که در نرم‌افزار تعدادی از کارگزاران درباره چند معامله شرکت صدرا مشاهده شد، تنها یک خطای نمایشی گذرا بود که هیچ تاثیری در هسته معاملات، دارایی سهامداران، سپرده‌گذاری و پایاپای وجود نداشت.

وی با اشاره به این مطلب که بحث «کارگزار ناظر» ارتباطی به سامانه جدید معاملات ندارد گفت: این مطلب موضوعی است که به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه مربوط می‌شود و آن شرکت می‌تواند در این باره توضیحات بیشتری بدهد.