گروه بورس - زهرا مجتهد: پس از گذشت ۶۲ماه از خصوصی‌سازی شرکت صدرا که در آن زمان به عنوان بزرگ‌ترین خصوصی‌سازی تاریخ ایران مطرح شد، اکنون سرمایه‌گذاری بانک ملی به عنوان سهامدار عمده این شرکت، قصد دارد که از شرکت صدرا خارج شود.

براین اساس شرکت سرمایه‌گذاری بانک ملی ایران، اصالتا و وکالتا نسبت به واگذاری تعداد ۷۶۷میلیون و ۶۶۲هزارو ۸۶۲سهم صدرا، معادل ۱۸/۵۱درصد از کل سهام اقدام می‌کند. این واگذاری به طور یکجا و به صورت نقد یا نقد و اقساط از طریق مزایده در سازمان بورس و اوراق بهادار تهران در قیمت پایه یک هزار ریال انجام می‌شود. قیمت روز گذشته این سهم با صف خریدی معادل ۲۰میلیون سهم برابر ۵۹۹ریال بود. «صدرا» که دارای فعالیت انواع سازه‌ها و تجهیزات دریایی و پروژه‌های زیربنایی و بندری و طراحی و ساخت انواع شناورها است، در سال ۱۳۶۴ تاسیس شده است، در تاریخ هفتم آذرماه ۸۰ به بورس اوراق بهادار گام نهاد.

سهام قابل عرضه این شرکت از سوی سرمایه‌گذاری بانک ملی ایران حدود مبلغ ۷۶۷میلیاردو ۶۶۳میلیون ریال تعیین شده است و بالاترین قیمت پیشنهادی به عنوان بهای نقدی معامله، مبنای تعیین ثمن معامله قرار می‌گیرد.

سرنوشت سهام صدرا پس از خصوصی‌سازی به گونه‌ای شد که دیگر از اقبال گذشته در بازار سهام برخوردار نبود و برخلاف انتظار همه، مسیر دیگری را در روند قیمتی سهام خود پیش گرفت. به طوری که دولت نیز دیگر، پروژه جدیدی را به شرکت واگذار نکرد و همانند سابق همکاری «صدرا» با دولت تداوم نیافت.

این امر منجر شد تا در این سال‌ها شرکت از قالب شرکتی سودده به شرکتی زیان‌ده تبدیل شود. این درحالی است که «صدرا» پس از تجربه معامله تاریخی خود در ششم بهمن‌ماه ۸۲، با روندی روبه پایین در قیمت سهام مواجه شد.

در این روز تاریخی صدرا شاهد معامله ۵۰۰میلیون دلاری (معادل ۴۰۷میلیارد تومان) سهام در تالار شیشه‌ای بود.

(قیمت عرضه پیش‌رو برای بلوک ۳۵درصدی معادل یک هشتم قیمت سال ۸۲ است.)

در همین تاریخ بود که سازمان خصوصی‌سازی اعلام کرد: با انجام بزرگ‌ترین دادوستد خصوصی‌سازی کشور در بورس تهران که منجر به معامله ۴۰۷میلیاردو ۶۹۱میلیون تومانی معادل ۳۵درصد سهام صدرا شد، حجم واگذاری‌های دولت در همان سال به ۸۵۷میلیاردو ۸۰۰میلیون تومان (بیش از یک میلیارد دلار) رسید.

بلوک تعیین شده «صدرا» در آن روز در ماشین بورس به رقابت گذاشته شد. قیمت پیشنهادی نخست که در همان زمان برای آغاز معامله «سنگین» تلقی می‌شد، معادل ۴۳هزارو ۴۰۰ریال درنظر گرفته شده بود.

کارگزار سازمان خصوصی‌سازی که کارگزار فروشنده محسوب می‌شد، محمدرضا رهبر از شرکت کارگزاری بانک کشاورزی بود که در رقابت یاد شده نقش به سزایی ایفا کرد. «رهبر» که در انتظار رو شدن خریدار در روز معامله بود، هر پنج دقیقه قیمت‌های تعدیل یافته مورد نظر سازمان خصوصی‌سازی را به صورت نزولی وارد سیستم معاملات بورس می‌کرد.

اگر معامله با قیمت ۴۳هزار ریال به ازای هر سهم انجام می‌شد، رقم پیشنهادی برای سهام صدرا به فراتر از ۷۰۰میلیارد تومان می‌رسید. اما اولین خریدار پس از کاهش ۱۱هزارو ۷۰۰ریالی در ساعت ۱۲ و دو دقیقه پا به عرصه رقابت گذاشت. درپی آن یک کارگزار دیگر به نمایندگی از ائتلاف خودروسازان با پیشنهاد جدیدی وارد سیستم معاملات شد.

آنچه در اخبار برگزیده ششم بهمن ماه ۸۲ پررنگ جلوه می‌کند، حضور چشمگیر سهامداران و فعالان بورسی در تالار شیشه‌ای خیابان حافظ بود. در این تالار گویا صدها نفر سهامدار و سرمایه‌گذار حرفه‌ای به تابلوها چشم دوخته بودند و همه، لحظه سرنوشت‌ساز صدرا و آینده مدیریتی شرکت در قالب یک شرکت خصوصی را انتظار می‌کشیدند.

به طوری که با انجام معامله ۳۵درصدی سهام صدرا بخش عمده سهام این شرکت در اختیار خریدار برنده قرار می‌گرفت.

طی روز یاد شده خریداران رقابت تنگاتنگی را پشت سرگذاشتند.

از یک‌سو کنسرسیومی متشکل از شرکت‌های سرمایه‌گذاری بانک ملی، بانک مسکن، غدیر، بیمه مرکزی و چند شرکت سرمایه‌گذاری شناخته شده به رهبری سرمایه‌گذاری بانک ملی و از طرفی کنسرسیوم دیگری، با ترکیبی از شرکت‌های سرمایه‌گذاری تدبیر، بوعلی، بانک پارسیان، سایپا و شرکت‌های خودرویی حضور داشتند. این درحالی است که ایران‌خودرو از همان ابتدا از این رقابت کناره‌گیری کرد و رهبری ائتلاف خودروسازان را به بانک پارسیان و سایپا سپرد.

کارگزاران نماینده هر یک از این دو گروه به ترتیب «سیمیندخت میردامادی» از شرکت کارگزاری ایران سهم و «مهناز صادق‌نوری» از کارگزاری دنیای خبره بودند.

در آن روز رقابت میان این دو زن شکل دیگری به فضای بازار داده بود. آنها پس از کسب ۱۵دقیقه وقت اضافه از سوی دبیرکل وقت بورس و کشانده شدن پایان بازی از ۱۲ و ۳۰دقیقه به ۱۲ و ۴۵دقیقه، همچنان بر هر ریال تفاوت قیمت رقابت کردند.

در این جا بود که هر یک از خریداران پیشنهادهای قیمتی متمایزی را ارائه کردند و در همین حال بیشتر از یک یا دو ریالی افزایش در نرخ پیشنهادی خود نمی‌دادند.

در تالار هم سهامداران در انتظار قیمت مناسب برای این سهم بودند تا سهام «صدرا» را برای سبد سهام خود در روز بعد انتخاب کنند.

این کشمکش میان این دو کارگزار زن از زمان تعیین شده نیز عبور کرد تا ساعت ۱۲ و ۵۹دقیقه ادامه یافت و هر دو حاضر نشدند از قیمت موردنظر خود که معادل ۲۲هزارو ۶۷۸ریال بود، در مقابل قیمت تاکیدی و تعیینی «سازمان خصوصی‌سازی» که اکنون به ۲۳هزارو ۹۰۰ریال رسیده بود، کوتاه آیند. بالاخره دو دقیقه بعد، «رهبر» در لحظه‌ای عدد ۲۳هزارو ۳۰۰ریال را وارد سیستم کرد و در این لحظه بود که کارگزار ائتلاف خودروسازان، غافلگیر شد و «میردامادی» بازی را از دست «مهناز نوبری» خارج کرد و کنسرسیوم به رهبری سرمایه‌گذاری بانک ملی صاحب چهار کرسی در هیات‌مدیره «صدرا» شد.

در آن روزها کارشناسان بر این باور بودند که یکی از دلایل مهم موفقیت سرمایه‌گذاری بانک ملی در پرهیجان‌ترین دادوستد تاریخ بورس تهران، روش هدایت بازی از سوی مدیریت این شرکت بود.

در آن روز بزرگ و تاریخی، این محمدرضا رهبر بود که نام وی در تاریخ بورس به عنوان کارگزار فروشنده صدرا و «سیمیندخت میردامادی» به عنوان کارگزار خریدار به ثبت رسید.

در این بازی، بزرگان بازار که اکثرا بانک‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها بودند، طالب سهام صدرا شدند و سرانجام سرمایه‌گذاری بانک ملی و شرکت‌های حاضر در آن کنسرسیوم زمام امور صدرا را به عنوان سهامداران عمده در دست گرفتند. اما آنها تنها ۳۵درصد از سهام این شرکت را در دست گرفتند که به مرور و طی سال‌های اخیر بیش از ۱۶درصد دیگر سهام «صدرا» را به پرتفوی خود افزودند.

این درحالی است که اکنون میزان سهام قابل واگذاری به ۱۸/۵۱درصد رسیده است. از این میزان ۲۸درصد متعلق به سرمایه‌گذاری بانک ملی و ۲۳درصد دیگر آن به مدیریت سرمایه‌گذاری بانک ملی اختصاص دارد. اگر این سهم به قیمت پایه به فروش برسد، حدود ۱۰‌میلیارد تومان، معادل سه تومان به ازای هر سهم سرمایه‌گذاری بانک ملی سود برای این مجموعه قابل شناسایی است سرمایه‌گذاری بانک ملی ایران در این مدت معادل ۲۲۳میلیارد تومان از بابت کاهش قیمت سهام در بورس، ذخیره کاهش ارزش در صورت‌های مالی خود منظور کرده است.

این درحالی است که نماد سرمایه‌گذاری بانک ملی از تاریخ پنجم فروردین ماه ۸۸ برای تعدیل EPS متوقف شده است. این مساله نه تنها برای سهامدار عمده بلکه برای سهامداران خرد نیز رخ داد و آنها را با زیان روبه‌رو کرد. از سال ۸۵ به بعد نظر سهامداران به مرور نسبت به شرکت‌های پیمانکاری در بورس تغییر کرد. نکته جالب توجه این‌جا است که سرمایه‌گذاری بانک ملی در سال ۸۲ سهام «صدرا» را به صورت اقساطی خریده بود و از مدتی پیش اقساط خود را به سازمان خصوصی‌سازی پرداخت نکرده است. با تمام این احوال خریدار احتمالی این سهام که در میان خریداران روز نخست عرضه «صدرا» در بورس تهران نیز نام آن شنیده می‌شد، قرارگاه خاتم‌الانبیاء است.

تغییر مدیریت در سیستم «صدرا»

همچنین مدیرعامل شرکت «صدرا» قبل از انجام معامله بزرگ، مهندس خبره بود که پس از این معامله و تغییر ترکیب هیات‌مدیره شرکت نیز بر سمت خود باقی ماند. «خبره» با پدید آمدن سیر نزولی در صدرا و تبدیل شدن آن به یک شرکت زیان‌ده، بعد از بیش از دو دهه از سمت خود کنار رفت. مهندس خبره جای خود را در شهریورماه ۸۶ تقدیم کرد.

چرا «خصدرا» را می‌فروشیم؟

از سوی دیگر «سلطانی»، مدیرمالی شرکت سرمایه‌گذاری بانک ملی در مورد دلایل فروش سهام صدرا به خبرنگار ما گفت: ما روی تمامی سهامی که در پرتفوی داریم، فروشنده یا خریدار هستیم و خرید و فروش یک سهم تفاوتی از لحاظ میزان و درصد مالکیت برای ما ندارد.

وی در مورد مذاکره خریداران احتمالی برای خریدار بلوک ۵۱درصدی صدرا گفت: فعلا در خواستی برای خرید نداشته‌ایم ولی امیدواریم طی روزهای آینده شاهد حضور خریداران باشیم. وی در پاسخ به این سوال که شرکت طی سال‌های اخیر ذخیره‌های زیادی را به دلیل کاهش ارزش بازار صدرا منظور کرده و آیا برای جبران این ذخیره‌ها برنامه‌ای دارد یا خیر؟

گفت: تصور ما بر این است که با فروش سهام صدرا تمام ذخیره‌‌هایی که طی سال‌های اخیر برای این سهم منظور شده، برگشت داده می‌شود.