لزوم افزایش درصد سهام شناور آزاد در بورس تهران

عکس: مهدی حاجی‌وند

فارس - در بازار سهام فقط ۵۰میلیارد سهم در جریان دادوستد قرار دارند و به صورت سهام شناور آزاد مورد معامله قرار می‌گیرند.

در تعیین عمق و عرض و طول بورس‌‌های دنیا علاوه بر متغیرهایی چون تعداد شرکت‌های بورس، تعداد سهامداران‌‌، ارزش روز بازار و حجم معاملات و... یکی از متغیرهای ارزشیابی برای مشخص کردن استاندارد بازارهای سهام در دنیا، میزان سهام شناور آزاد یا همان

Free Float است که در تعیین رتبه نقد شوندگی سهام شرکت‌های بورس اثرگذار است.

سهام شناور آزاد به تعداد یا درصدی از سهام شرکت‌های بورسی اطلاق می‌شود که در تملک مالکان اصلی و عمده شرکت‌ها نبوده و انتظار معامله آن در آینده‌ای نزدیک وجود دارد. به عبارتی دیگر میزانی از سهام است که در دستان افراد مختلفی از سرمایه‌گذاران بوده که به طور روزانه یا هفتگی و ماهانه داد و ستد می‌‌‌شود.

مطابق دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران (مصوب اول دی‌ماه ۱۳۸۶ هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار) هر یک از موارد زیر در صورتی که در مجموع بیشتر یا مساوی ۵ درصد کل سهام شرکت باشند، جزو سهام شناور تلقی نمی‌‌‌شود:

الف- سهام نگه‌داری شده از سوی هر یک از سهام‌داران

ب- سهام متعلق به سهام‌داران خانوادگی (اقوام نسبی درجه اول از طبقات اول و دوم)

ج- سهام متعلق به اشخاص حقوقی هم‌گروه با مالکیت مستقیم یا غیر مستقیم.

۲۴۳‌‌میلیارد سهم، ۵۰‌‌میلیاردسهم آزاد

بر اساس آخرین بررسی‌های به عمل آمده از ۳۳۵ شرکت حاضر در بورس ایران کل سهام منتشر شده شرکت‌های بورس (با احتساب بانک‌ملت ) معادل ۲۴۳‌‌میلیارد و ۷۴۴‌‌میلیون سهم است که این تعداد سهام از تقسیم میزان سرمایه اسمی‌‌‌کلیه شرکت‌ها بر قیمت اسمی‌‌‌۱۰۰ تومان (براساس قانون تجارت) محاسبه شده است. شاید باور این نکته سخت باشد که از این تعداد سهام منتشر شده حداکثر۲۰ درصد یعنی حدود ۵۰‌‌میلیارد برگ سهم به عنوان سهام شناور آزاد در بورس ۴۱ ساله کشور شناسایی شده‌اند. در این رابطه روح‌الله حسینی مقدم از کارشناسان واحد تحقیقات شرکت بورس می‌گوید: مشخص کردن آمار دقیق سهام شناور آزاد شرکت‌های بورس کاری دشوار است، اما با توجه به آخرین بررسی‌های به عمل آمده حداکثر ۲۰ درصد سهام به عنوان سهام شناور آزاد بوده و در دست بازار قرار دارد. وی ادامه می‌‌‌دهد: این وضعیت به این دلیل است که شرکت‌های بزرگی چون مخابرات، پالایش نفت اصفهان و کشتیرانی و دیگر شرکت‌ها از وضعیت نامناسبی از لحاظ میزان عرضه سهام دارند. به طوری که فقط ۵ درصد سهام مخابرات، کمتر از ۵/۲ درصد سهام کشتیرانی و حداکثر ۱۷ درصد سهام پالایش نفت اصفهان در بورس عرضه شده اند که از این درصدها، تعداد سهام ناچیزی به عنوان سهام شناور آزاد شناسایی شده است. این اظهارات درحالی بیان شده که بر اساس یکی از شروط تعیین شده در پذیرش شرکت‌ها و یکی‌از تعهدات سهامداران عمده شرکت‌ها این است که باید ظرف یکسال از زمان پذیرش حداقل ۲۰ درصد از سهام شرکت‌ها عرضه شود تا زمینه آزاد بودن سهام شرکت‌‌ها فراهم شود.

۲۱۹ شرکت بورس کمتر از ۲۵درصد سهام شناور دارند

آمار سهام شناور آزاد شرکت‌های بورس حکایت از آن دارد که در میان ۳۳۵ شرکت پذیرفته شده، ۲۱۹ شرکت یعنی ۳/۶۳ درصد از شرکت‌ها دارای سهام شناور آزاد ۵ تا ۲۵ درصدی هستند که در میان این ۲۱۹ شرکت، شرکت‌هایی چون چادرملو، گل گهر، سرمایه‌گذاری معادن و فلزات، پتروشیمی‌‌‌خارک، پتروشیمی‌‌‌فناوران، سرمایه‌گذاری البرز، فولاد مبارکه،‌ فولاد خوزستان، فولاد خراسان، ملی مس، مخابرات و پارس خودرو دیده می‌شود.

وضعیت سهام شناور آزاد صنایع ۳۷ گانه بورس

از سوی دیگر در میان صنایع ۳۷ گانه حاضر در بورس ۶ شرکت از ۸ شرکت صنعت استخراج کانه‌های فلزی، ۲۷ شرکت از ۴۰ شرکت صنعت انواع فرآورده‌های غذایی و آشامیدنی، ۴۱ شرکت از ۷۲ شرکت مواد و محصولات شیمیایی، ۸ شرکت از ۱۲ شرکت صنعت لاستیک و پلاستیک، ۴۰ شرکت سایر محصولات کانی غیرفلزی، ۱۵ شرکت از ۲۶ شرکت صنعت فلزات اساسی، ۲۴ شرکت از ۲۹ شرکت صنعت خودرو و ۱۳ شرکت از ۱۹ شرکت صنعت واسطه‌گری مالی کمتر از ۲۵ درصد سهام شناور آزاد دارند. این در حالی است که در میان ۳۴۴ شرکت بورس فقط شرکت قند شیرین خراسان ۱۰۰ درصد سهام ۵۰‌‌میلیونی خود را آزاد کرده است. شرکت‌های سرمایه‌گذاری البرز، توسعه عمران فارس، سرمایه‌گذاری آذربایجان و روزدارو نیز با توجه به آزاد کردن ۸۰ تا ۹۰ درصد سهام از وضعیت مطلوبی برخوردارند اما این دسته شرکت‌ها با توجه به وضعیت صنعت و سودآوری در گذشته و حال از اقبال چندانی در بازار برخوردار نبوده و نیستند.

آخرین وضعیت کاهش و افزایش درصد سهام شناور آزاد

از سوی دیگر درمیان ۳۴۵ شرکت بورس، ۵ شرکت با کاهش ۵ درصدی سهام شناور آزاد مواجه شده اند و این متغیر در شرکت‌های پتروشیمی‌‌‌فارابی‌‌، صنایع شیمیایی فارس‌‌، سرمایه گذاری البرز، پلاستیک شاهین و خدمات انفورماتیک کاسته شده است. در عوض در حالی طی ۶ ماه ابتدایی سال، درصد سهام شناورآزاد ۹ شرکت بورسی افزایش یافته بود که فقط این شرکت کوچک لعابیران بود که موفق به رشد ۵درصدی سهام شناورآزاد شد تا این متغیر به ۲۵درصد برسد.

اصلاح شاخص‌‌ها براساس سهام شناور

در بورس اکثر کشورها محاسبه شاخص‌ها بر مبنای سهام شناور آزاد انجام می‌شود به طوری که درمحاسبه شاخص بورس استانبول هرسهم با ضریبی تعدیل می‌شود که بیانگرمیزان سهام شناورآزاد بوده و بخشی که جزو سهام شناورآزاد نیست در محاسبه شاخص بورس استانبول محاسبه نمی‌شود.

اما برخلاف بورس استانبول و دیگر بورس‌‌های عضو فدراسیون‌‌، شاخص‌های بورس ایران در حالی از اوایل سال ۶۹ طراحی شده‌اند که برآورد افت و خیز ارقام نهایی آن، بدون احتساب سهام شناورآزاد شرکت‌ها انجام می‌شود یعنی در محاسبه شاخص‌های کل، قیمت و سود نقدی و ۵۰ شرکت برتر و شاخص‌های صنعت مالی‌‌، ارزش روزکل شرکت‌ها و تمام سهام محاسبه می‌شود نه آن درصد از سهامی‌‌‌که به عنوان شناورآزاد است. شرکت بورس اوراق بهادار به عنوان عهده‌دار حوزه عملیات بازارسرمایه کشور، یکی از برنامه‌های خود را در سال ۸۷ طراحی شاخص‌های جدید و اصلاح شاخص‌ کنونی گذاشته و از مدت‌ها پیش دراین باره مطالعات و بررسی‌هایی انجام داده و برای تصویب به سازمان بورس و اوراق بهادار ارسال کرده است. در این باره علی سنگینیان معاون مطالعات اقتصادی شرکت بورس می‌گوید: براساس دستورالعمل نحوه محاسبه شاخص‌های بورس، طراحی هر شاخص جدید و بازنگری شاخص‌های کنونی باید به سازمان بورس ارائه شود. وی اضافه می‌‌‌کند: در این رابطه به کمیته بررسی سازمان بورس پیشنهاد داده‌ایم که شاخص‌های قیمت و بازده نقدی و دیگر شاخص‌های کنونی بورس براساس سهام شناورآزاد شرکت‌ها تعدیل شود و به جای اینکه همه سهام شرکت‌های بورس را شامل شود فقط بر مبنای سهام شناورآزاد محاسبه شود تا شاخص بورس واقعی باشد. سنگینیان ادامه می‌دهد: دیگر پیشنهاد ما این است که آن دسته از شرکت‌هایی که چند ماه معامله سهامی‌‌‌را نداشته‌اند دربرآورد شاخص‌ بورس حذف شوند. براین مبنا شاخص‌های بورس هر سه ماه یکبار بازنگری خواهند شد. به گفته معاونت مطالعات اقتصادی شرکت بورس، همزمان با این پیشنهاد‌‌، چند شاخص جدید مانند شاخص شرکت‌های اصل ۴۴، شاخص ۵۰ شرکت بزرگ بازاراول و۳۰ شرکت بزرگ بازاردوم بورس نیز پیشنهاد شده است. علی صالح آبادی نیز اعلام کرده شاخص‌‌های جدید در خصوص شاخص برمبنای سهام شناور آزاد در روزهای پایانی سال به کارگرفته خواهد شد.