«کارگزاران» هم زیان می‌کنند

عکس:آکوسالمی

گروه بورس-زهرا مجتهد: این روزها وجود شرایط نامساعد در بازار سهام نه تنها به زیان سرمایه‌گذاران تمام می‌شود، بلکه کارگزاران نیز از این امر مستثنا نبوده و متضرر شده‌اند.

کارگزاران با توجه به کاهش روزافزون حجم معاملات با مشکلاتی از قبیل ثابت بودن هزینه‌ها و کاهش درآمد روزانه روبه رو هستند. این قشر در بازار علاوه بر اینکه با کاهش درآمد روبه‌رو هستند با پیاده‌سازی سیستم جدید معاملاتی اغلب از دست دادن مشتریان خود را نیز تجربه می‌کنند.به هر رو صنعت کارگزاری که صنعتی وابسته به بورس است، با خطر ورشکستگی روبه‌رو است. به خصوص آن دسته از شرکت‌های کارگزاری که به مشتری‌های حقوقی بزرگ متصل نیستند به نسبت بیشتری نزدیک شدن به زیان‌دهی را لمس می‌کنند.

با توجه به آمار اعلامی از سوی شرکت بورس، قریب به نصف شرکت‌های کارگزاری با کاهش حجم معاملات در بازار روبه‌رو هستند که تا پایان سال حجم معاملات آنها از این میزان نیز کمتر خواهد شد.

این مطلب را نیز نباید نادیده گرفت که در نیمه نخست سال جاری وضعیت بازار از نظر دادوستد سهام و حجم معاملات نسبتا خوب بود و کارگزاران از این وضعیت رضایت‌مندی بیشتری داشتند. این در حالی است که در نیمه دوم سال جاری به شدت کاهش درآمد شرکت‌های کارگزاری مشهود است و با در نظر داشتن حجم اندک معاملات روزانه، کارگزاران یک دوره جدید را در «دفاتر روزنامه» خود به ثبت خواهند رساند.

چنین به نظر می‌رسد که اگر کارگزاری‌ با یک سیستم معاملاتی در تالار اصلی و یک سیستم در تالار فرعی یا در شعبه شهرستان فعالیت داشته باشد، در یک سال از این بابت بیش از ۷۰میلیون تومان هزینه متحمل می‌شود.

بدین صورت که حق دسترسی به سیستم معاملات در تالار اصلی ماهانه معادل یک‌میلیون و ۵۰۰هزار تومان (در سال معادل ۱۸میلیون تومان)‌، مبلغ پرداختی به کانون کارگزاران معادل ۲۵۰هزار تومان (سالانه ۳میلیون تومان)، حتی دسترسی به سیستم معاملات شعب یا تالار فرعی معادل رقم یک‌میلیون تومان در ماه و ۱۰میلیون‌تومان پرداخت سالانه به شرکت بورس اوراق بهادار از جمله هزینه‌های ثابت شرکت‌های کارگزاری است.با یک محاسبه ساده یک کارگزار در سال باید بیش از ۱۸میلیارد تومان درآمد داشته باشد تا بتواند از عهده هزینه‌های یاد شده برآید یعنی ۷۲میلیون تومان درآمد(با فرض ۲۵۰ روز کاری) روزانه که با حجم پایین معاملات ،کمی دور از ذهن به نظر می‌رسد.

این وضعیت در نوع خوش‌بینانه برای یک کارگزاری کوچک است که حتی اگر ارزش معاملات روزانه از ۵/۲میلیارد تومان هم فراتر باشد، حق کمیسیونی که نصیب کارگزار در یک معامله می‌شود فقط ۱۰میلیون تومان است! که به طور سربه‌سر هزینه‌ها جبران شود.

اگر فرض کنیم که ارزش معاملات روزانه بیش از ۶میلیارد تومان باشد و به نسبت مساوی میان ۸۶ کارگزار تقسیم شود، آنها می‌توانند این هزینه‌ها را جبران کنند.

فرمول پلکانی برای محاسبه هزینه‌ها

حسین خزلی خرازی، دبیر کانون کارگزاران بورس اوراق بهادار، درباره وضعیت فعلی کارگزاران بورس به خبرنگار ما گفت: درآمد صنعت کارگزاری رابطه مستقیم با حجم معاملات بورس دارد و حتی کسانی که از طریق مشاوره، کارگزار معرف یا قراردادهای اختصاصی فعالیت می‌کنند، باز هم نمی‌توانند از پس هزینه‌های ثابت برآیند.

وی افزود: درآمدهای کارگزاران به شدت رو به کاهش است و در عین حال هزینه‌های ثابت در جای خود باقی است.

خرازی اضافه کرد: به طور مثال یک شرکت حمل‌و‌نقل اگر کالایی جابه‌جا نکند، ضرر می‌کند. حال درآمد شرکتی که صورت‌های مالی آن مبتنی بر حجم معاملات است با توجه به وضعیت کنونی بازار، این شرکت را با مشکل روبه‌رو می‌کند.وی در پاسخ به این پرسش که آیا راهکار یا ایده‌ای برای پیشگیری از متضرر شدن کارگزاران از سوی کانون در نظر گرفته شده؟ خاطرنشان کرد: ایده‌هایی وجود دارد، اما هنوز ناپخته هستند. فراخوانی را ارائه خواهیم کرد و از خود کارگزاران برای رفع این مشکلات نظرخواهی می‌کنیم.وی افزود: سازمان نظام‌مهندسی نیز برای اعضای خود سرمایه‌گذاری کرده است به طوری که با راه‌اندازی یک شرکت سرمایه‌گذاری، فعالیت در سایر بازارها برای این قشر فراهم شده است.وی اعلام کرد که تا پایان سال، ۶۰درصد کارگزاری‌ها زیان‌ده می‌شوند.دبیر کانون کارگزاران درباره تخلفات کارگزاری‌ها در شرایط فعلی با توجه به کاهش درآمدها اظهار داشت: نظارت بر عملیات کارگزاران بسیار جدی است و هم کانون و هم شرکت بورس این وظیفه را بر عهده دارند. از سوی دیگر تخلف در زمانی که بازار حجمی ندارد، صورت نمی‌گیرد و به صفر نزدیک است.

این رویدادهای دوره‌ای...

یکی از کارگزاران فعال بورس نیز در خصوص وضعیت پیش‌ آمده برای کارگزاران گفت: به طور معمول در بورس ایران چنین رخدادهایی به صورت دوره‌ای تجربه شده است. به طوری که این حالت در سال‌های ۵۷ تا ۷۹ کارگزاری‌ها را به رکود سوق داده بود.اکبر زرگانی‌نژاد ادامه داد: بازارهای نوظهور یا بازارهایی که در معرض تغییر و تحول قرار دارند، به این مشکلات دچار می‌شوند.

این شرایط دائمی نیست

وی افزود: با سازوکاری که در بازار سهام وجود دارد، این شرایط دائمی نیست و سرمایه‌گذاران، کارگزاران و فعالان بازار نباید نگرانی داشته باشند.زرگانی‌نژاد تصریح کرد: نهادهایی چون موسسات تامین سرمایه‌ نیز در حال راه‌اندازی و مجوزگیری هستند و حضور این نهادها نیز در تحول‌های اخیر موثر خواهد بود.وی گفت: شرایط اقتصادی جهانی هم به این حالت باقی نخواهد ماند. خروج از برخی ابهام‌ها در عرصه اقتصادی این امیدواری را شکل می‌دهد که بازارها بتوانند به گردش سابق خود باز گردند.

عملکرد بورس مهم است

این کارگزار بازار سهام تصریح کرد: قبل از آنکه نگران کاهش درآمد اقشاری از فعالان بازار باشیم، نگرانی اصلی‌تری وجود دارد و آن هم عملکرد بورس تهران است که در بلند مدت به رشد بورس منتهی شود.

مسکن قوی هم موثر نیست

وی اضافه کرد: نمی‌توان توقع داشت که بازار یک شبه به شرایط قبل برگردد و به دنبال مسکن قوی نباید گشت.زرگانی‌نژاد افزود: عوارض ایجاد شده اثرات تند و تیزی بر بازار به جای گذاشته که رفع این اثرات زمان‌بر است.

افزایش هزینه‌های ثابت کارگزاری‌ها

در همین حال یکی دیگر از کارگزاران باسابقه بورس تهران با اشاره به این مطلب که در گذشته کارگزاری‌ها با دفاتر کوچک اداره می‌شدند و هزینه‌ها به این صورت نبود، اظهار داشت: با وجود تالارهای منطقه‌ای و شعبه‌های کارگزاری در شهرستان‌ها بالطبع هزینه‌های کارگزاری‌ها نیز افزایش یافته است، به طوری که در آن زمان کارگزاران این اقدام را به امید کسب درآمدی بیشتر انجام دادند اما اکنون نتیجه دیگری را نشان می‌دهد.شهرام شهمیری افزود: در سال جاری به غیر از چند ماه نخست سال، بورس از رونق مطلوبی برخوردار نبود و حجم معاملات در سایر ماه‌ها بسیار پایین بود.

حجم معاملات روزانه بسیار پایین است

وی ادامه داد: اگر ارزش معاملات دیروز را میان ۱۰۰ کارگزار تقسیم کنیم و به هر کارگزار ۲۰میلیون تومان تعلق گیرد، کارمزد این ۲۰میلیون حتی برای کوچک‌ترین هزینه‌های یک شرکت کارگزاری مکفی نیست.شهمیری خاطرنشان کرد: انتظار و توقع کارگزاران برای بهبود شرایط به گونه‌ای نیست که به سرعت رفع شود و مسیر طولانی برای حل این مشکل در پیش است.

ارائه اعتبار بانکی؛ تنها راهکار

این کارگزار معتقد است که تنها راه جلوگیری از ورشکستگی و ضررهای کلان شرکت‌های کارگزاری، ارائه اعتبار و تسهیلات از سوی بانک‌ها است.وی درخصوص این راهکار اضافه کرد: ما به کمک دولت نیازی نداریم، اما هزینه‌ها به قدری سنگین هستند که اگر بانک به کمک کارگزاری‌های بزرگ نیاید، توان مقاومت این کارگزاری‌ها بالاخره به پایان می‌رسد.

پایمال شدن فرصت‌های شغلی

وی افزود: حیف است که شرکت‌های کارگزاری از بین بروند و فرصت‌های پدید‌آمده برای اشتغال از سوی آنها نیز پایمال شود.این کارگزار تصریح کرد:بانک‌ها نیز از دادن اعتبار به کارگزاری‌ها منع شده‌اند، ولی تنها راهی که به هیچ فردی زیان نمی‌رساند، همین اعطای اعتبار بانکی است تا زمانی که همه چیز به حالت عادی خود بازگردد.

تبدیل یک نهاد ناظر به سه نهاد نظارتی!

زینت مرادی‌نیا یکی دیگر از کارگزاران بورس تهران با اشاره به این مطلب که بخش عمده‌ای از هزینه‌های ثابت شرکت‌های کارگزاری از سال گذشته تا به حال به شدت افزایش یافته، تصریح کرد: سازمان بورس، شرکت بورس و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، سه نهاد ناظری هستند که درآمدهای خود را از شرکت‌های کارگزاری تامین می‌کنند. همین امر باعث شده تا فشار زیادی به کارگزاری‌ها وارد شود.

درآمد تضمین شده برای سه نهاد

وی افزود: از این رو درآمد تضمین شده‌ای برای این سه نهاد پدیده آمده که به طور ماهانه بین ۱۵ تا ۱۶میلیون تومان به دوش هر کارگزار افتاده است.مرادی‌نیا گفت: این هزینه‌های نظارتی در کنار سایر مواردی که برای توسعه بازار در نظر گرفته شده، کارگزاران را با هزینه‌های کلانی مواجه کرده است.

وی با اشاره به این مطلب که نهاد نظارتی در گذشته فقط سازمان بورس بود و اکنون به سه نهاد تقسیم شده، اظهار داشت: هنگامی که یک نهاد ناظر وجود داشت، تعداد کارکنان و پرسنل این سازمان نیز محدود بود. اکنون با تفکیک به سه نهاد افزایش پرسنل نیز مشاهده می‌شود که هر سه مجموعه از محل هزینه کارمزد کارگزاران تامین می‌شوند.وی تاکید کرد: با تمام موارد پیش آمده اگر هر کارگزاری بخواهد در جهت توسعه حرکت کند، برای کسب هر مجوز به اجبار باید موارد مورد نظر سازمان را نیز انجام دهد. به طور مثال برای مجوز صندوق سرمایه‌گذاری مشاع باید یک دفتر و تعداد مشخصی پرسنل و .... را به طور جداگانه در کنار کارگزاری داشته باشیم و این خود هزینه‌ای گزاف به شمار می‌آید.

تنبیه به جای تشویق

مرادی‌نیا گفت:‌ به جای ایجاد شرایط تشویقی، بورس از روش‌های تنبیهی استفاده می‌کند و این موضوع هم شرایط کارگزاری‌ها را بدتر می‌کند.

سیستم معاملاتی جدید، مشکلی روی مشکلات قبل وی افزود: در همین حال سیستم معاملاتی جدید نیز بر مشکلات کارگزاران افزوده است.روح حاکم بر این سیستم، روح رقابت است و باید نگرش‌مان را نسبت به بازار تغییر دهیم.مرادی‌نیا تصریح کرد: با شرایط فعلی بازار که منطبق بر صف‌های خرید و فروش است و سیستم‌ معاملاتی جدید برای بازاری با صف، تعریف نشده، این سیستم جوابگو نیست و گرهی را از مشکلات بازار باز نمی‌کند.

وی اضافه کرد: تمام فعالیت‌ها در بورس از جمله مشاوره، سبدگردانی و .... به این صنعت مربوط می‌شود و با اختلال در صنعت کارگزاری، سایرفعالیت‌ها نیز مختل می‌شوند.وی افزود: در این میان بهتر است سازمان کمی از انتظارات خود را از کارگزاری‌ها تعدیل کند یا اجازه دهد تا کارگزاری‌ها فعالیت خود را برای مدتی محدود کنند تا از تداوم بیشتری برخوردار شوند.