جزئیات دستورالعمل بازارگردانی در بورس تشریح شد

زهرا مجتهد

گروه بورس- در حالی که هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار دستورالعمل فعالیت بازارگردانی در بورس را در ۲۳مرداد ماه ۸۷ به تصویب رسانده است، اکنون اجرای این دستورالعمل در انتظار استقبال فعالان بازار از جمله شرکت‌های بورسی و کارگزاران است. اگر چه پیش‌ازاین فعالیت بازارگردانی در بازار سهام صورت می‌گرفت، اما شیوه جدید بررسی شده از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار و شرکت بورس برای این بازارگردانی به گونه‌ای است که در بهبود معاملات اوراق بورسی و همچنین وضعیت نقدشوندگی آنها موثر است.

آنچه در این دستورالعمل حائز اهمیت است، حذف محدوده دامنه نوسان سه درصدی برای سهام و اعمال دامنه مجاز نوسان است.

دامنه نوسان مجاز در این دستورالعمل عبارت است از «حداکثر تغییرات مجاز قیمت «ورقه بهادار» در هر روز نسبت به قیمت پایانی روز معاملاتی قبل.

به گفته رییس اداره امور نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق‌بهادار، با اعمال چنین شیوه‌ای در بازار، سازوکار حمایتی که پیش از این از سوی بازارگردان‌ها انجام می‌شد، از بین می‌رود و بازارگردان دیگر فقط نقش حامی سهم را نخواهد داشت.

رضا کیانی گفت: در آینده با اجرای دستورالعمل یادشده با توجه به شرایط شرکت با دامنه مجاز نوسان سهامشان خرید و فروش خواهد شد.

وی افزود: «این دامنه براساس توافق نظر میان بازگردان، سازمان و شرکت بورسی تعیین می‌شود که البته درصد سهام شناور آزاد

(free float) و ابعاد شرکت و نوع فعالیت آن را نیز باید مد نظر داشت».

دامنه مظنه

در همین حال مطابق مفاد و تعاریف این دستورالعمل پارامتر دیگری با عنوان دامنه مظنه نیز وجود دارد که این عبارت چنین تعریف شده است: «حداکثر اختلاف بین قیمت سفارش خرید و سفارش فروش هر «ورقه بهادار» به درصد است که «بازارگردان» آن «ورقه بهادار»، در سامانه معاملات بورس وارد می‌کند. این درصد نسبت به قیمت سفارش خرید محاسبه می‌شود».

همچنین بازارگردان با توجه به سفارش‌های خرید و فروش سهم، موظف شده است که حداقل سفارش را در نظر داشته باشد و از طرفی حداقل معاملات روزانه سهم نیز باید تعیین شود تا ورقه بهادار مورد معامله طبق دستورالعمل بازارگردانی شود، ازاین‌رو دو تعریف دیگر با عبارات حداقل سفارش انباشته و حداقل معاملات روزانه نیز در این دستورالعمل درج شده است.

مکانیزم بازارگردانی جدید

کیانی درخصوص مکانیزم بازارگردانی با توجه به تعاریف عنوان شده، تصریح کرد: بازارگردان ملزم خواهد بود در دامنه کوچکی سفارش‌های خرید و فروش را وارد سیستم کند، به عنوان مثال اگر قیمت سهمی معادل ۱۰۰ تومان باشد، بازارگردان‌ با در نظر گرفتن وضعیت سهم حداکثر دامنه نوسان را ۱۰درصد می‌داند، یعنی با این تفاسیر می‌تواند سهم را میان ۹۰ تا ۱۱۰ تومان به معامله بگذارد. قیمت سهم می‌تواند میان دامنه مزبور در یک روز نوسان کند.

وی ادامه داد: از سوی دیگر، با رعایت دامنه مظنه قیمت مثلا عدد نیم‌درصد، بازارگردان در فاصله دامنه نوسان مجاز سهم یعنی بین ۹۰ تا ۱۱۰ تومان اجازه خرید و فروش دارد. کیانی اضافه کرد: نیم‌درصد فرضی بدین منظور در نظر گرفته شده است که اگر بازارگردان سهم فرضی را ۱۰۵ تومان بخرد، باید با نیم‌درصد بالاتر از این قیمت آن را به فروش برساند.

وی افزود: رعایت دامنه مظنه نوسان از سوی بازارگردان را هم برای خرید سهم و هم برای فروش است.

برابری حجم سفارش‌های خرید و فروش

رییس اداره امور نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار در ادامه گفته‌های خود به برابری حجم سفارش‌های خرید و فروش وارد شده به سیستم اشاره و خاطرنشان کرد: بازارگردان، سفارش‌های خرید و فروش را باید همزمان در سیستم معاملات قرار دهد.

این موضوع همان حداقل سفارش انباشته را که در دستورالعمل ذکر شده است، تایید می‌کند.

کیانی یادآور شده که در یک روز کاری بازگردان موظف به رعایت حداقل معاملات روزانه برای سهمی که آن را بازارگردانی می‌کند، است. این الزام برای انجام معامله است و دیگر ملزم نیست که فعالیت خود را از محدوده تعیین شده برای یک روز ادامه دهد.

ایجاد تعادل در قیمت خرید و فروش

وی با اشاره به این مطلب که اجرای چنین روشی به سهم کمک می‌کند که در حول و حوش ارزش ذاتی خود مورد معامله قرار گیرد، اظهار داشت: بازارگردان، قیمتی را که برای خرید یا فروش در سیستم معاملات تعیین می‌کند، باید در واحد قیمتی بالاتر، سهم را بخرد یا بفروشد، بنابراین چون در همان قیمتی که می‌فروشد باید بالاتر از آن نرخ اقدام به خرید کند، جریان نوسانی برای قیمت سهم شکل می‌گیرد.

از این رو تعادل برای قیمت خرید و فروش سهامی که دارای بازارگردان هستند، ایجاد می‌شود و با حضور بازارگردان سهم می‌تواند به قیمت واقعی نزدیک شود.

افزایش نقدشوندگی

وی به این موضوع که بازارگردان مرتبا سفارش‌های خرید و فروش را به طور یکسان در سیستم وارد می‌کند، اشاره و تصریح کرد: دیگر از این طریق فعالیت بازارگردانی حمایتی نیست و نقدشوندگی سهم نیز افزایش می‌یابد. در سیستم قبلی دامنه نوسان سهم تغییر نمی‌کرد و بازارگردان چنانچه صف فروش بود، به اجبار می‌خرید و اگر صف خرید بود به اجبار می‌فروخت، اما با باز شدن دامنه نوسان، دیگر بازارگردان ضرر نمی‌کند.

سودآوری فعالیت بازارگردانی

وی ادامه داد: در دنیا فعالیت‌ بازارگردانی، جزو فعالیت‌های پرسود محسوب می‌شود و به نوعی بازی «برد- برد» است. این شیوه در کانادا، آمریکا، یونان، تایلند و ... نیز به اجرا درآمده و موفق هم بوده است.

رییس اداره امور نهادهای مالی سازمان بورس گفت: بازارگردان از دو محل می‌تواند منتفع شود. اول اینکه از محل انجام معامله و دریافت کارمزد کارگزاری و دوم از محل اختلاف قیمت خرید و فروش سهم به طوری که در قیمت کمتر اقدام به خرید و در قیمت بالاتر اقدام به فروش می‌کند.

چگونگی تعیین بازارگردان

وی در پاسخ به این پرسش خبرنگار ما که بازارگردان برای سهم یک شرکت چگونه تعیین می‌شود، خاطرنشان کرد: این خواسته هم می‌تواند از سوی شرکت بورسی باشد و هم از سوی کارگزار.

اما فعالیت بازارگردانی باید از سوی فردی که امکان دسترسی به سیستم معاملات را دارد، صورت گیرد.

وی افزود: البته اگر شرکتی هم‌خواهان انجام بازارگردانی برای سهام یک شرکت بورسی باشد، می‌تواند با بستن قرارداد با یک شرکت کارگزاری به چنین فعالیتی اقدام کند.

اجرایی‌شدن دستو‌ر‌العمل

وی با اشاره به این مطلب که با توجه به مختصات کنونی بازار سهام، اجرای این دستورالعمل یک ضرورت تلقی می‌شود، گفت: سازوکار جدید بازارگردانی ماهیت کاملا متفاوتی با شیوه قبلی دارد. باتوجه به اینکه دستورالعمل یادشده مصوب سازمان بورس و اوراق بهادار و شرکت بورس است و هر دو نهاد نظر مساعدی روی اجرایی شدن آن دارند، به محض مراجعه متقاضیان و دریافت مجوز برای بازارگردانی، این اقدام قابل اجرا است.

حذف گره معاملاتی

وی یادآور شد: به‌واسطه اجرایی شدن این دستورالعمل گره معاملاتی در بازار مفهومی پیدا نمی‌کند و در نهایت حجم مبنایی وجود نخواهد داشت که گره در معاملات ایجاد کند. کیانی در پاسخ به این پرسش که تکلیف آن دسته از شرکت‌هایی که بازارگردان تعیین نمی‌کنند، چیست؟ افزود: آنها همین وضعیت عمومی بازار را دنبال خواهند کرد.

شایان ذکر است در عملیات بازارگردانی در صورتی که در اثر انجام معامله، حجم سفارش خرید یا فروش کمتر از «حداقل سفارش انباشته» شود یا تساوی میان آنها از بین برود، «بازارگردان» موظف است حداکثر ظرف دو دقیقه، حجم سفارش‌های مزبور را با یکدیگر برابر و معادل یا بیش از «حداقل سفارش انباشته» نماید.