دماسنج بورس کار می‌کند؟
دماسنج بازار درست کار می‌کند؟
دلایل لحاظ کردن بازده نقدی در فرمول شاخص بورس اعلام شد
شاخص قیمت به زودی برمی‌گردد
گروه بورس- اعظم شریفی: «شاخص چیست»، «آیا می‌توان به شاخص بورس اعتماد کرد»، «کارکرد شاخص بورس در ایران و جهان چیست» و «نحوه محاسبه شاخص چگونه است؟» و... پرسش‌های متداولی است که سرمایه‌گذاران بازار سهام همواره در ذهن خود داشته و در برخی اوقات این پرسش را از خبره‌ترهای بازار می‌پرسند.
از منظر کلی، شاخص بورس نماگر مهمی برای تشخیص وضعیت اقتصاد کشور به شمار می‌رود، تا جایی که از آن به عنوان دماسنج اقتصاد کشور یاد می‌شود. دلیل این تعبیر آن است که با توجه به تنوع صنایع حاضر در بورس، شاخص کل که تغییرات بازدهی سهام را نشان می‌دهد، می‌تواند نمایانگر جهت حرکت کلی اقتصاد باشد. با این وجود، عده‌ای معتقدند که شاخص بورس تهران نمی‌تواند معیار مناسبی برای تشخیص اوضاع اقتصاد باشد؛ چراکه اولا سود تقسیم شده در مجامع به نحوی خاص در محاسبات لحاظ شده و در واقع شاخص بورس دستکاری شده است. افزون بر این، همه صنایع کشور لزوما در بورس حضور ندارند و بسیاری از شرکت‌های بزرگ کماکان زیر بلیت بورس نرفته‌اند و طبیعتا وضعیت سهام آنها در شاخص بورس هم منعکس نمی‌شود. در گزارش پیش‌رو، علی سنگینیان معاون ناشران بورس تهران به ابهامات موجود درخصوص دماسنج بورس پاسخ داده است. از نظر وی شاخص بورس ملاک معتبری برای تشخیص اوضاع بازار و حتی اقتصاد به شمار می‌رود.این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید:
شاخص بورس‌های جهان اساسا به چه منظور طراحی شده‌اند؟
شاخص، نماگری است که تغییرات قیمت سبدی از اوراق بهادار را نشان می‌دهد. برای اندازه‌گیری تغییرات قیمت یک ورقه بهادار، می‌توان از اندازه‌گیری قیمت آن در بازه‌های مختلف زمانی استفاده کرد؛ مثلا افزایش یا کاهش قیمت یک سهم در یک روز، یک هفته یا یک سال. اما استفاده از این روش برای اندازه‌گیری تغییر قیمت ۲۰ ورقه بهادار، ۵۰ ورقه بهادار یا کل اوراق پذیرفته شده در یک بازار امکان‌پذیر نیست؛ زیرا علاوه بر تغییرات قیمت، سهم یا وزن هرکدام از آنها در تغییرات کل هم باید مورد توجه قرار گیرد. بر همین اساس، شاخص‌ها طراحی شده اند تا بتوانند افزایش یا کاهش قیمت مجموعه‌ای از اوراق بهادار را نشان دهند. اگر این گروه، کل اوراق پذیرفته شده در یک بازار باشد، شاخص محاسبه شده، شاخص کل بازار خواهد بود و تغییرات قیمت بازار را اندازه خواهد گرفت و اگر بخشی از بازار (مثل صنعت خاص یا تابلوی خاص) منظور باشد، شاخص، تغییرات آن بخش از بازار را نشان خواهد داد. برای نمونه در بورس تهران، شاخص‌های مختلفی شامل شاخص کل، شاخص بازار اول و دوم، شاخص صنعت، شاخص مالی، شاخص ۳۰ شرکت بزرگ‌تر و... محاسبه و منتشر می‌شود که هر کدام از سبد مشخصی از سهام تشکیل
می‌شوند و کارکرد خاصی دارند.به طور کلی سرمایه‌گذاران و مسوولان بورس اوراق بهادار به منظور دستیابی به تصویر مناسبی از روند بازار و توانایی ارزیابی گذشته و در مواردی پیش‌بینی آینده، از شاخص‌های بورس بهره می‌گیرند. البته، تجزیه و تحلیل دقیق روند قیمت‌ها در بورس‌های اوراق بهادار، مستلزم محاسبه و انتشار شاخص‌های مختلف با کارکردهای گوناگون است و به همین دلیل، امروزه شاخص‌های بسیار متنوعی در بورس‌های معتبر جهانی محاسبه و منتشر می‌شوند.
در خبرهای روزانه بعضا رشد شاخص با هیجان زیادی در خبرها اعلام می‌شود. این نوسان روزانه شاخص اساسا نشان دهنده چه واقعیتی در بازار سرمایه ایران است و چگونه باید آن را تحلیل کرد؟
همان‌طور که توضیح داده شد، در گام اول باید تعیین کرد که کدام شاخص نوسان کرده است. برای نمونه، نوسان روزانه شاخص کل که سهام تمام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را در برمی‌گیرد، به معنی تغییر سطح عمومی قیمت‌ها نسبت به روز معاملاتی قبل یا هر مبدا تاریخی دیگر است. این تغییرات عموما به صورت مطلق (مقداری) و درصدی نمایش داده می‌شود. برای مثال، افزایش ۲۵۰ واحدی یا یک درصدی شاخص کل بورس تهران در مقایسه با روز قبل، به این معنی است که سطح عمومی قیمت سهام نسبت به دیروز یک درصد افزایش یافته است و اگر سهامداری دقیقا در پرتفولیوی بازار سرمایه‌گذاری کرده باشد، به طور متوسط یک درصد سود کسب کرده است. البته این عبارت به این معنی نیست که قیمت همه ۳۴۰ شرکت مشمول شاخص افزایش یافته است. بلکه ممکن است قیمت سهام برخی شرکت‌ها هم کاهش یافته یا ثابت مانده باشد؛ اما سطح عمومی قیمت‌ها با احتساب تاثیر وزن هر شرکت در شاخص، افزایش یافته است.
به همین ترتیب افزایش 20 درصدی شاخص کل در یک سال خاص به معنی سود متوسط 20 درصدی سرمایه‌گذاری در بورس در آن سال است. ممکن است سود برخی سرمایه‌گذاران بیشتر یا کمتر از این مقدار باشد، اما میانگین بازده بازار در دوره یادشده 20 درصد بوده است.
برخی معتقدند شاخص بورس تهران منعکس کننده واقعیت وضعیت بازار نیست. نظر شما در این مورد چیست؟
از آنجا که شاخص معلول حرکت بازار و برآیند تغییرات قیمت سهام زیر مجموعه خود است، نمی‌تواند منعکس‌کننده تغییرات همه اجزا نباشد. بنابراین تغییرات قیمت شاخص کل، دقیقا نشان‌دهنده نوسان بازار است. البته به دلیل وزن متفاوت، ممکن است شرکت‌های بزرگ تاثیر بیشتری بر شاخص داشته باشند و از این‌رو، اثر شرکت‌های کوچک چندان محسوس نباشد. بنابراین، سرمایه‌گذاران می‌توانند از شاخص مبتنی بر سهام شناور آزاد یا شاخص صنعت خاص استفاده کنند که تا حد زیادی اثر انحرافی اندازه شرکت‌های بزرگ بر شاخص را حذف می‌کند.
در بورس‌های معتبر جهان عموما شاخص قیمت به عنوان شاخص اصلی بازار تعیین شده است. علت این مساله از نظر شما چیست؟
بورس‌ها بر اساس ساختار و ویژگی بازار از شاخص قیمت یا شاخص بازده کل (قیمت و سود نقدی) برای نشان دادن نوسان کل بازار استفاده می‌کنند. برای نمونه، شاخص اصلی 11 بورس عضو فدراسیون جهانی (از 55 عضو) براساس بازده کل طراحی شده است. بورس تهران هم به دلیل پرداخت سود نقدی قابل ملاحظه توسط شرکت‌ها که باعث ایجاد بیشترین بازده نقدی در تمام اعضای فدراسیون جهانی می‌شود، از شاخص قیمت و بازده نقدی به عنوان شاخص اصلی استفاده می‌کند.
سرمایه‌گذاران از دو محل افزایش قیمت سهام و نیز دریافت سود نقدی، سود کسب می‌کنند. شاخص قیمت تنها می‌تواند بیانگر سود و زیان کلی بازار از ناحیه تغییرات قیمت سهام (سود سرمایه‌ای) باشد و پرداخت‌های نقدی شرکت‌ها در مجامع را در نظر نمی‌گیرد. با توجه به اثر منفی سود نقدی بر قیمت سهام، پس از بازگشایی نماد معاملاتی شرکت‌ها بعد از مجامع کاهش شاخص قیمت می‌تواند نگرش نادرستی از بازده بازار را سبب شود.
به‌این منظور، اغلب بورس‌های جهان اقدام به طراحی و محاسبه شاخص بازده کل کرده‌اند و اثرات سود نقدی را نیز در آن لحاظ کرده‌اند. به‌این ترتیب شاخص کل، بیانگر روند عمومی بازده واقعی شرکت‌های مشمول در شاخص است. شاخص بازده نقدی و قیمت با فرمولی مشابه شاخص قیمت محاسبه می‌شود و تنها شیوه تعدیل آن متفاوت است.
شاخص بورس تهران چگونه محاسبه می‌شود؟
هر چند شاخص‌های محاسبه شده در بورس‌های جهان بسیار متنوع‌اند، اما این تنوع بیش از آن که ناشی از روش محاسبه شاخص باشد، مربوط به دامنه شمول یا سبد است که برای محاسبه در نظر گرفته می‌شود. در حقیقت روش‌های محاسبه شاخص به‌ویژه شاخص قیمت، بسیار شبیه یکدیگرند و تنها در جزئیات تفاوت دارند. شاخص‌های قیمت (به غیر از شاخص داوجونز) به طور معمول به صورت میانگین وزنی محاسبه می‌شوند.
شاخص کل بورس تهران هم که از فروردین ماه ۱۳۶۹ محاسبه و منتشر شده است مانند بیشتر شاخص‌های شناخته شده به صورت میانگین وزنی و با استفاده از فرمول زیر محاسبه می‌گردد:
که در آن:
Base level = ۱۰۰
n = تعداد سهام موجود در مجموعه شاخص
Xi= قیمت پایانی سهم که به صورت میانگین وزنی تعیین می‌شود
Nosi=تعداد سهام منتشره شرکت
Adji= ضریب تعدیل که در وضعیت فعلی مساوی یک در نظر گرفته شده است.
ffi= ضریب آزاد شناور، که در شاخص 30 شرکت بزرگ‌تر و شاخص مبتنی بر سهام آزاد شناور کاربرد دارد.
b= پایه شاخص
adj2 = ضریب تعدیل پایه شاخص
این شاخص، سهام تمام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را در برمی‌گیرد و در صورتی که نماد شرکتی بسته باشد یا برای مدتی معامله نشود، قیمت آخرین معامله آن در شاخص لحاظ می‌گردد. تعداد سهام منتشره شرکت‌ها هم معیار وزن‌دهی در شاخص مزبور است.
سایر شاخص‌های بورس تهران از جمله 30 شرکت بزرگ، صنعت، مالی، بازار اول و دوم هم بر اساس همین فرمول محاسبه می‌شوند و فقط سبد آنها متفاوت است.
چرا شاخص قیمت در بورس تهران منتشر نمی‌شود؟
شاخص قیمت به دلیل محدودیت سیستمی از زمان استقرار سامانه جدید معاملات، نمی‌توانسته همزمان با شاخص «بازده کل» محاسبه شود. از این‌رو، تمام شاخص‌های فعلی بورس تهران، نشان دهنده بازده کل (تغییرات قیمت و سود نقدی) هستند. البته اقدامات متعددی برای محاسبه و انتشار شاخص‌های قیمت انجام گرفته است و انتظار می‌رود به زودی تمام شاخص‌های قبلی به مجموعه شاخص‌های موجود بورس تهران اضافه شوند.
برخی بر این باورند که با تغییر فرمول شاخص از سال ۸۷، قابلیت مقایسه این شاخص با گذشته از میان رفته است. نظر شما در این مورد چیست؟
این موضوع برای محققانی که روند بلندمدت شاخص را بررسی می‌کنند، واقعیت دارد و به همین منظور بورس تهران در پی محاسبه همه شاخص‌های قبلی است. البته تغییر محاسبه شاخص، تاثیری در فعالیت بازار و سود و زیان سرمایه‌گذاران ندارد. اما به دلیل کارکردهای متفاوت، بازار نیازمند در اختیار داشتن هر دو شاخص است.
از نظر شما بورس تهران تا چه حد نیازمند تعریف شاخص‌های جدید است؟
آنچه اکنون مورد نیاز بازار است، شاخص‌های جدید نیست بلکه چگونگی استفاده از شاخص‌های موجود است. همان‌طور که اشاره شد، هر شاخص کاربرد خاصی دارد و سرمایه‌گذاران و فعالان بازار باید به تناسب پرتفولیو و سبد سرمایه‌گذاری خود از شاخص‌ها استفاده کنند. سرمایه‌گذارانی که در بخش واسطه‌گری مالی سرمایه‌گذاری کرده‌اند باید به جای شاخص کل از شاخص مالی برای تحلیل بازار استفاده کنند یا شاخص 30 شرکت بزرگ مناسب سرمایه‌گذارانی است که در سهام شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذاری می‌کنند. در کنار این موضوع، طراحی و محاسبه شاخص‌های بین‌المللی که قابلیت انتشار در سطح جهانی داشته و امکان معرفی محصولات مبتنی بر شاخص را داشته باشند، از گذشته مورد پیگیری بورس تهران بوده است که در آینده اجرایی و به عموم عرضه خواهد شد.
ارسال نظر