انقلاب «آنلاین» در بازار سهام
دنیای اقتصاد - با گذشت ۱۸ ماه از راه‌اندازی معاملات برخط، موسوم به آنلاین تریدینگ و دسترسی مستقیم سهامداران به سیستم معاملات، سرمایه‌گذاران اقبال نسبتا خوبی برای استفاده از این ابزار جدید از خود نشان داده‌اند.تا جایی که از ابتدای سال‌جاری تاکنون حدود ۱۰ درصد از حجم معاملات انجام شده در بازار به طور مستقیم از طریق سهامداران انجام شده است، روشی که اجازه می دهد بدون دخالت کارگزار، سرمایه‌گذار نسبت به خرید و فروش سهام خود اقدام نماید.این شرایط موجب شده تا از رواج معاملات آنلاین به عنوان انقلاب آنلاین تریدینگ در بازار سرمایه یاد شود. انقلاب «آنلاین» در بازار سرمایه
گروه بورس- اعظم شریفی: معاملات بر خط (Online Trading) نوزاد یک سال و چند ماهه بازار سرمایه ایران است که امکان دسترسی سریع، آسان و مطمئن سرمایه‌گذاران به سامانه معاملات بورس تهران را فراهم آورده است. برخی کارشناسان به درستی این پدیده را انقلابی در بازار سرمایه ایران می‌دانند که می‌تواند سرعت قطار توسعه بورس را چند برابر کند.
در معاملات آنلاین (یا به قول فرهنگستان فارسی «برخط»!) کافی است سرمایه‌گذار در قراردادی که با شرکت کارگزاری منعقد می‌نماید، کد کاربری و کلمه عبور دریافت کند. پس از آن، دیگر نیازی نیست که برای هر خرید یا فروش به شرکت کارگزاری مراجعه و مراحل اداری طولانی خرید و فروش سهام را طی نماید. درخصوص پرداخت و دریافت وجه نیز با به صحنه آمدن حساب‌های الکترونیک، جابه‌جایی وجوه بین حساب مشتریان و کارگزاران به صورت غیرحضوری و لحظه‌ای انجام می‌شود. با توجه به کاربری راحت، سرعت بالا و قدرت تصمیم‌گیری بیشتر، سرمایه‌گذاران حقیقی در ماه‌های اخیر علاقه زیادی به معاملات آنلاین نشان داده‌اند. در حقیقت با فراهم آمدن این بستر، فرصت مشارکت معامله‌گران حقیقی در بازار افزایش یافته است.بنا بر آمار منتشره، حجم دادوستد‌های برخط در دی‌ماه ۱۳۹۰ معادل ۸/۱۳درصد کل معاملات خرد و بلوک بازار و ۶/۱۱درصد از کل معاملات بورس در این ماه بوده است. همچنین آمار معاملات ده ماهه منتهی به ۳۰ دی ماه ۱۳۹۰ نشان می‌دهد که۳/۸ درصد از معاملات خرد و بلوک را معاملات الکترونیکی تشکیل داده است و سهم معاملات الکترونیک از کل معاملات هم حدود ۹/۵ درصد بوده است. در گزارش پیش‌رو، ابعاد گوناگون این ابزار نوین بازار سرمایه ایران و فرصت‌ها و چالش‌های آن را مورد بررسی قرار داده‌ایم.
چرا حقوقی‌ها «آنلاین» نمی‌شوند؟
مدیرعامل کارگزاری فیروزه آسیا با بیان اینکه در حال حاضر ۶۷ شرکت کارگزاری خدمات معاملات آنلاین را به مشتریان خود ارائه می‌دهند به خبرنگار ما گفت: با توجه به اینکه تنها حدود ۱۴ ماه از آغاز معاملات الکترونیک در بازار می‌گذرد می‌توان گفت که توسعه این ابزار جدید روند مطلوبی داشته است.
مهدی شبانی با تاکید بر اینکه مشتریان حقیقی اقبال بیشتری به معاملات آنلاین نشان داده‌اند، افزود: محدودیت‌های سامانه معاملات آنلاین سرعت عکس‌العمل مناسب را از مشتریان حقوقی که با حجم‌های بالا به معامله می‌پردازند، سلب می‌کند. مهمترین محدودیت سامانه معاملات بر خط عدم امکان انجام معاملات بلوکی است که این امر مشتریان بزرگ را از ورود جدی به عرصه معاملات آنلاین باز می‌دارد. نکته مهم دیگر این است که مدیران سبد شرکت‌های سرمایه‌گذاری علاقه‌مند به برقراری تماس مداوم با معامله‌گران کارگزاری هستند زیرا اغلب معامله‌گران به سرعت تغییرات مهم بازار و سهام مورد نظر آنها را منعکس می‌نمایند و این ارتباط برای بسیاری از مدیران سرمایه‌گذاری ارزشمند است. وی با بیان اینکه معاملات برخط موجب افزایش حجم دادوستدها و گردش بسیاری از مشتریان و سهامداران شده است، خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد با توجه به اینکه زمان زیادی از معرفی معاملات بر خط به بازار نگذشته است، قضاوت در مورد اثر آن بر جذب سرمایه جدید به بازار زود است.
هیجان‌زدگی «برخط»ها در عرضه‌های اولیه
شبانی در پاسخ به تاثیر سهیم شدن معامله‌گران آنلاین در عرضه‌های اولیه گفت: در IPOها در دنیا از سه روش ثبت دفتری، بهترین تلاش (BEST EFFORT) و تعهد پذیره‌نویسی (UNDERWRITING) استفاده می‌شود که در این فرآیند، نقش اساسی مربوط به شرکت‌های تامین سرمایه است که قیمت‌گذاری، بازار‌یابی و فروش سهام را بر عهده دارند. اما در کشور ما نقش شرکت‌های تامین سرمایه در عرضه‌های اولیه ضعیف است که البته این امر به علت عمر کوتاه فعالیت این شرکت‌ها است. شبانی تصریح کرد: در مورد معامله‌گران بر خط این نکته صحیح به نظر می‌رسد که رفتار برخی از آنها در عرضه‌های اولیه موجب بروز هیجانات در عرضه‌های اولیه شده است. بهترین راه حل مشکل مزبور این است که در عرضه‌های اولیه سفارش معامله‌گران برخط نتواند به عنوان سفارش اول قرار گیرد، یعنی ورود سفارشاتی که منجر به تغییر قیمت می‌شوند تنها توسط معامله‌گران شرکت‌های کارگزاری امکان‌پذیر باشد.
رقابت کارگزاران برای جذب آنلاین‌ها
مدیرعامل کارگزاری فیروزه درخصوص رقابت کارگزاران در جذب مشتریان آنلاین گفت: کارگزاران در نقاط مختلف دنیا، خدمات جانبی از جمله گزارشات تحلیلی یا امکان استفاده از تحلیل‌های تکنیکی را برای مشتریان فراهم می‌آورند. همچنین کارگزاران چندین PLATFORM معاملاتی با امکانات متفاوت دارند که البته هزینه‌های متفاوتی نیز برای سرمایه‌گذاران در بردارند ولی امکانات متنوع و متفاوتی را ارائه می‌دهند. مشتریان با توجه به حجم معاملات و نیازهای معاملاتی خود می‌توانند PLATFORM مناسب را انتخاب کنند. شرکت‌های کارگزاری می‌توانند این امر را مبنای رقابت در ارائه خدمات آنلاین قرار دهند.
وی در ادامه اظهار کرد: سازمان بورس که به عنوان متولی اصلی بازار سرمایه کشور وظیفه فرهنگ‌سازی را بر عهده دارد، روند تبلیغات مناسبی را آغاز کرده ولی به نظر می‌رسد که اولویت تبلیغات باید فرهنگ‌سازی در مورد جذب سرمایه‌گذاران به بازار باشد چرا که اگر بتوان سرمایه‌گذاران جدید را جذب کرد، بخش عمده‌ای از آنها وارد معاملات آنلاین خواهند شد.
مدیرعامل کارگزاری فیروزه آسیا در پایان خاطرنشان کرد: تنوع در خدمات قابل ارائه از جمله خدمات تحلیلی و نیز گسترش و ارائه خدمات نوین که از راه ورود شرکت‌های جدید فعال در حوزه IT امکان‌پذیر می‌شود، از جمله مواردی است که می‌توان به عنوان راهکاری برای توسعه معاملات آنلاین به آنها اشاره کرد.
مشکلات ساختاری کدامند؟
مدیر معاملات برخط کارگزاری نهایت‌نگر نیز درخصوص وضعیت معاملات آنلاین گفت: معاملات برخط، از آغاز با مشکلات ساختاری همچون سرعت پایین اینترنت، کمبود دانش فنی و قطعی‌های مکرر مواجه بوده است. اما به تدریج با گسترش خدمات شرکت‌های ارائه‌دهنده سیستم معاملات برخط به کارگزاری‌ها و بهره‌گیری از افراد متخصص و دارای تجربه در این زمینه، این مشکلات تا حد زیادی بهبود یافته است. فرزانه طهرانچی افزود: اگرچه هنوز هم مشکلات ساختاری همچون قطع شدن سیستم برخط در ساعات معامله و سرعت پایین این سیستم ممکن است برای معامله‌گران برخط سبب بروز مشکلاتی شود.
وی با بیان اینکه هر شخص حقیقی می‌تواند در منزل، محل کار یا هر مکان دیگری به این سیستم دسترسی داشته باشد، خاطرنشان کرد: از طریق آنلاین تریدینگ، حقیقی‌ها به راحتی تغییرات مورد نظر خود را در رابطه با تعداد سهام مورد سفارش ویرایش لحظه به لحظه قیمت‌ها انجام می‌دهند بدون اینکه دغدغه‌ای از عدم اطمینان در انجام سفارش‌های موردنظر توسط کارگزاران و معامله‌گران داشته باشند.این در حالی است که سرمایه‌گذاران حقوقی به دلیل حجم بالای معاملات، ترجیح می‌دهند که سفارشات خود را از طریق معامله‌گران کارگزاری‌ها به ثبت برسانند تا هم از تجربه این افراد استفاده کنند وهم سفارشات موردنظر خود را با سرعت بالاتری به ثبت برسانند. فرزانه طهرانچی تصریح کرد: با توجه به عدم اعتماد برخی سرمایه‌گذاران نسبت به معامله‌گران کارگزاری‌ها از جهت عدم انجام به موقع، کامل و مطابق با قیمت درخواست شده سفارشات، راه‌اندازی سیستم معاملات برخط توانسته است تا حد زیادی به جذب سرمایه‌گذاران کمک کند؛ تا جایی که بسیاری از مشتریان حضوری و تلفنی نیز اکنون تمایل دارند که از این سیستم استفاده کنند.
معامله‌گران برخط و اختلال‌های احتمالی
طهرانچی با اشاره به اینکه در عرضه‌های اولیه معامله‌گران برخط بعضا باعث هیجانات شدید در قیمت گذاری سهم شده‌اند، افزود: با وجود محدودیت‌های تعداد خرید که در عرضه‌های اولیه برای مشتریان برخط در نظر گرفته می‌شود،ولی متاسفانه محدودیت‌های نوسان قیمت اعمال نمی شود و مشتریان برخط گاهی به دلیل عدم اطلاع از قوانین و ضوابط، به دستکاری قیمت‌ها می‌پردازند.
وی در پاسخ به اینکه آیا معامله‌گران آنلاین با ورود دستورهای خرید و فروش مکرر و حذف آنها در روند عرضه و تقاضای واقعی اخلال ایجاد می‌کنند؟ گفت: اگر حجم معاملات انجام شده توسط معامله‌گران برخط بالا باشد، این اخلال می‌تواند در روند معاملات ایجاد شود. ولی در حجم و تعداد کم سفارشات، عملا مشتریان برخط نمی‌توانند تاثیری در روند بازار داشته باشند. مدیر معاملات برخط نهایت‌نگر در پاسخ به اینکه آیا تبلیغات تلویزیونی سازمان در جذب سرمایه‌گذار به معامله بر خط موفق است؟ گفت: تبلیغات تلویزیونی می‌تواند در جذب افراد به سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار موثر باشد. ولی تشویق سرمایه گذار به استفاده از سیستم برخط، امری است که کارگزاری‌ها باید به انجام آن مبادرت ورزند.
سایه رکود بازار بر معاملات برخط
از سوی دیگر، یک کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با خبرنگار ما تصریح کرد: خلأ انجام معاملات توسط خود سرمایه‌گذاران با گذشت زمان موجب بدبینی آنان به شرکت‌های کارگزاری شده بود. حال، انجام معاملات توسط خود اشخاص موجب افزایش آگاهی و تجربه سرمایه‌گذاران از فرآیند معاملات و ساز و کار عرضه و تقاضا شده است. احمد فرخی افزود: با این وجود امکاناتی که در حال حاضر در اختیار یک معامله‌گر بر خط قرار داده شده است، بیشتر از میزان توانایی و تجربه بسیاری از فعالان این عرضه است. بنابراین لازمه توسعه این ابزار، افزایش توانمندی‌های فعالان این بازار است و این مهم با گذشت زمان و آموزش‌های مستمر به دست می‌آید.فرخی با اشاره به اینکه ابزار معاملات بر خط متناسب با نیازهای سرمایه‌گذاران متوسط و کوچک است، ادامه داد: هدف این ابزار جذب سرمایه‌گذاران حقیقی است و نه حقوقی. چراکه معاملات اشخاص حقوقی باید توسط معامله‌گران حرفه‌ای و توانا صورت پذیرد؛ ضمن اینکه سرمایه‌گذاران حقوقی همزمان از سایر خدمات شرکت‌های کارگزاری در انجام معاملات خود بهره می‌گیرند.وی با اشاره به اینکه معاملات برخط در زمینه جذب مشتریان جدید موفق نبوده است، تاکید کرد: البته مجموع اتفاقات سیاسی و اقتصادی دو سال گذشته منجر به خروج برخی سرمایه‌گذاران از بورس شده است و ورود سرمایه‌گذاران جدید را متوقف کرده است. فرخی درخصوص دخالت معامله‌گران آنلاین در روند عادی معاملات هم گفت: افزایش حجم معاملات و افزایش شفافیت اطلاعات شرکت‌ها، منجر به کاهش تاثیر‌گذاری هر یک از معامله‌گران بر روند قیمت‌ها می‌شود. در این زمینه هرگونه اختلال در روند معاملات، ناشی از عمق نسبتا کم بازار بورس است و ورود سفارش معامله‌گران برخط لزوما مشکلی در رابطه با دستکاری بازار ایجاد نمی‌کند.
دست آنلاین‌ها از هیجان عرضه‌های اولیه کوتاه شد
در همین حال، یک فعال بازار سرمایه در رابطه با هیجانات آنلاین‌ها در عرضه‌های اولیه گفت: با توجه به محدودیت‌های در نظر گرفته شده در وارد نمودن سفارشات توسط معامله‌گران آنلاین، دیگر امکان افزایش بهترین مظنه‌های پیشنهادی در عرضه‌های اولیه برای معامله‌گران آنلاین وجود نخواهد داشت و در نتیجه هیچ گونه قیمت‌گذاری هیجانی در عرضه‌های اولیه توسط معامله‌گران صورت نمی‌گیرد. به این ترتیب از شدت نوسانات کاسته خواهد شد و روند ایجاد عرضه و تقاضای منطقی بر اساس ساز و کار حراج در سیستم معاملات رعایت خواهد شد.وی تصریح کرد: باید به این نکته توجه کرد که با راه‌اندازی سیستم معاملات آنلاین، سرمایه‌گذاران حقیقی که تا قبل از آن در عرضه‌های اولیه سهام شرکت‌ها به سختی می‌توانستند موفق به خرید سهام شوند؛ در سیستم جدید به راحتی می‌توانند سهام مورد نظر خود را خریداری نمایند و از طرفی نگرانی‌های آنها از نحوه سهمیه‌بندی کارگزاری در این عرضه‌ها به صفر می‌رسد.وی با اشاره به اینکه کارگزاران در حال حاضر تقریبا خدمات مشابهی در مورد آنلاین تریدینگ به مشتریان ارائه می‌کنند، درخصوص رقابت کارگزاران گفت: در این مورد می‌توان به تنوع خدمات و محصولات، کیفیت ارائه خدمات، نوآوری در خدمات و محصولات و پشتیبانی محصولات و خدمات اشاره نمود که این فاکتور‌ها بر جذب مشتریان جدید آنلاین به کارگزاری‌ها موثر است.در عین حال توسعه ابزار‌های معاملاتی در اختیار معامله‌گر آنلاین (نظیر اوراق مشارکت و صکوک فرابورسی، آتی سکه و...) و افزایش تبلیغات کارگزاران و سازمان بورس می‌تواند موجب توسعه و رشد سریع‌تر معاملات برخط شود.
ارسال نظر