در دنیای نرمافزاری بازار سرمایه چه می‌گذرد؟
بورس از دریچه «آی‌تی»
گروه بورس- هدیه لطفی: هرچند ۴۴ سال پیش، نخستین قیمت‌های سهام بر روی تخته سیاه‌های نوشته شده با گچ بر تابلوی بورس تهران نقش بست، اما این روزها انقلاب تکنولوژی باعث شده تا توسعه نرمافزاری در بازارهای مالی و بورس تهران بیش از پیش نمود پیدا کند. امکاناتی نظیر معاملات آنلاین، راهبری سیستم معاملات، مدیریت صندوق‌های سرمایه‌گذاری و اطلاع‌رسانی جامع درخصوص حساب مشتریان همه به لطف حضور نرم‌افزارهای جدید در شرکت‌های کارگزاری ممکن شده است.
هرچند بازار سرمایه ایران ظرف چند سال گذشته در حوزه خدمات نرمافزاری توسعه پیدا کرده است اما همچنان شرکت‌های نرمافزاری معدودی در این حوزه فعال هستند و خدمات‌رسانی در این حوزه به چند شرکت محدود شده است؛ حوزه‌ای که شاید در حال حاضر دو نام «رایان‌هم‌افزا» و «تدبیرپرداز» بیش از دیگران در آن شنیده می‌شود.
در این گزارش در گفت‌وگو با رییس سازمان بورس، مدیر آی‌تی سازمان بورس و همچنین عضو هیات مدیره رایان‌هم‌افزا ابعاد این موضوع مورد موشکافی قرار گرفته است.
در تماس‌های مکرر با شرکت تدبیرپرداز، مسوولان این شرکت حاضر به پاسخگویی در خصوص پرسش‌های موضوع این گزارش نشدند.
نرم‌افزارهای جدید در راهند؟
رییس سازمان بورس و اوراق بهادار تاکید کرد: هیچ انحصار نرمافزاری در بازار سرمایه ایران وجود ندارد.
علی صالح‌آبادی که با خبرنگار دنیای‌اقتصاد درباره آخرین وضعیت نرم‌افزارهای فعال در بازار سرمایه سخن می‌گفت، در برابر این سوال که چرا حوزه نرمافزاری بازار تنها در اختیار چند شرکت است، گفت: سازمان بورس به هیچ یک از شرکت‌های نرمافزاری موجود مجوزی نداده است، ولی نرم‌افزارهای مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرند؛ به عنوان مثال نرم‌افزار مربوط به سبدگردانی مورد بررسی قرار گرفته است و شرکت تدبیرپرداز در این نرم‌افزار فعال است. از سویی دیگر، نرم‌افزارهایی همچون صحرا، داتکس، رایان هم‌افزا و تدبیرپرداز هم خدمات نرمافزاری معاملات آنلاین را ارائه می‌دهند؛ ضمن اینکه صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک نیز شاهد استفاده از خدمات دو شرکت رایان هم‌افزا و تدبیرپرداز هستند.
وی گفت: همه شرکت‌های دارای پتانسیل می‌توانند در حوزه نرمافزاری بازار سرمایه فعالیت کنند، اما در خصوص شرکتی خاص، مجوزی صادر نشده و نظارت سازمان بورس در حال حاضر تنها به خود نرم‌افزارها منتهی می‌شود.
سخنگوی سازمان بورس از ۵ نرم‌افزار شامل صندوق‌ها، معاملات آنلاین، سبدگردانی، کال سنتر و پشتیبانی (بک‌آفیس) کارگزاری‌ها به عنوان نرم‌افزارهای موجود در بازار سرمایه یاد کرد که چند شرکت فعال به ارائه این خدمات می‌پردازند.
وی در پاسخ به این سوال که آیا برنامه‌ای برای ساماندهی شرکت‌های نرمافزاری بازار سرمایه وجود دارد، گفت: سازمان بورس به کانون کارگزاران اعلام کرده که نرم‌افزارهای فعال در بازار سرمایه را بررسی کرده و خود کانون جلساتی با شرکت‌ها برگزار کند، تا این حوزه در تعامل با کارگزاران و نیازهای آنان به ساماندهی بیشتری برسد.
نرم‌افزارها گران هستند؟
صالح‌آبادی درباره شائبه گران بودن خدمات نرمافزاری موجود در بازار سرمایه گفت: بررسی خدمات نرمافزاری بازار سرمایه از جمله قیمت‌هایی که برای این نرم‌افزارها ارائه می‌شود، به کانون کارگزاران سپرده شده است و در صورت لزوم و اعلام نتایج از سوی کانون کارگزاران، سازمان بورس نیز می‌تواند وارد این موضوع شود.
وی تاکید کرد: کانون کارگزاران به طور حتم نرم‌افزارهای موجود که خدمات ارائه می‌کنند، را مورد بررسی قرار خواهد داد تا گران‌فروشی صورت نگرفته باشد، ضمن اینکه در حال حاضر بخش عمده‌ای از خدمات نرمافزاری مربوط به معاملات آنلاین است و شرکت‌های کارگزاری عمدتا در این راستا از نرم‌افزارها استفاده می‌کنند.
حفظ اطلاعات محرمانه مشتریان
صالح‌آبادی در برابر این سوال که با توجه به دسترسی شرکت‌های نرمافزاری فعلی به اطلاعات حساس صندوق‌ها و خرید و فروش مشتریان کارگزاران، فرآیند نظارت بر این شرکت‌ها چگونه است؟ گفت: شرکت‌های نرمافزاری اساسا نباید به اطلاعات مشتریان کارگزاری‌ها دسترسی داشته باشند و کارگزاران در این خصوص مسوولیت دارند، ضمن اینکه نرمافزاری که ارائه می‌شود، باید تمام مسائل امنیتی آن در اختیار کارگزار باشد نه هیچ کس دیگر. وی ادامه داد: هرچند کار پشتیبانی این نرم‌افزارها از سوی شرکت ارائه‌کننده خدمات انجام می‌پذیرد، اما این موضوع نباید باعث شود یک شرکت ارائه‌کننده خدمات به همه اطلاعات مشتریان دسترسی داشته باشد. افزون بر این، اطلاعات خرید و فروش و... در اختیار سپرده‌گذاری مرکزی است که ضریب امنیت بالایی دارد، اما در هر حال حفاظت از اطلاعات مشتریان بر عهده کارگزاران است و باید در این زمینه قراردادهای محکمی با شرکت‌های ارائه‌کننده خدمات منعقد شود.
وی درخصوص معاملات آنلاین مشتریان تاکید کرد: از آنجا که همه اطلاعات و دستور خرید و فروش‌های صادرشده در سامانه معاملاتی مرکزی (OMS) ثبت و در صورت نیاز چک می‌شود، از این رو نگرانی از دستکاری در سیستم سفارشات معاملات آنلاین وجود ندارد.
اعتبار نرم‌افزارها، اعتبار بورس است
مدیر فناوری اطلاعات سازمان بورس نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما به نرم‌افزارهای معاملاتی موجود در بازار سرمایه اشاره کرد و گفت: در حال حاضر نرم‌افزارهای مختلفی در زمینه انجام معاملات، پس از معاملات، معاملات بورس کالا و... در حال فعالیت هستند که توسط شرکت‌های نرمافزاری طراحی و به کار گرفته شده‌اند.
دکتر علی عبداللهی در ادامه افزود: در حال حاضر دستورالعملی برای اعطای مجوز به شرکت‌های فعال در این زمینه وجود ندارد، بلکه مجوز مزبور به نرم‌افزار موجود در آن شرکت اعطا می‌شود.
وی ادامه داد: مهم‌ترین نکته در این زمینه طی مراحل و آزمون‌های عملیاتی توسط شرکت است تا کیفیت خدمات ارائه شده به مشتریان ارزیابی شود.
عبداللهی افزود: در واقع زمانی که شرکت فعالیت خود را در بازار سرمایه آغاز می‌کند، به عنوان یک همکار استراتژیک سازمان در حوزه IT شناخته می‌شود و اگر مشکلی یا کمبودی در نحوه خدمات‌رسانی آن بروز کند، کل سازمان بورس زیر سوال می‌رود.
همچنین، چون نرم‌افزار در تعامل مستقیم با سرمایه‌گذاران است، باید از پشتیبانی مطلوب در صورت بروز مشکل برخوردار باشد.
مدیر فناوری اطلاعات سازمان بورس در ادامه با اشاره به بخش کال‌سنتر (مرکز تماس) گفت: به طور مثال اگر شرکتی بخواهد مجوز فعالیت در بخش کال‌سنتر را بگیرد، در ابتدا باید فرم تهیه شده توسط سازمان را دریافت کند که در این فرم تمامی قابلیت‌های موجود در نرم‌افزار تشریح خواهد شد و سپس هیاتی از سازمان برای بازدید از نرم‌افزارها به محل شرکت رفته تا جزئیات اجرایی بررسی و تایید شوند.
چشم‌انداز آینده نرم‌افزارها
عبداللهی در ادامه سخنانش به عدم انحصار در بحث نرمافزاری اشاره کرد و گفت: انحصاری در بخش نرم‌افزارهای موجود در بازار سرمایه وجود ندارد و سازمان از شرکت‌های تازه وارد به این بخش استقبال خواهد کرد.
مدیر فناوری اطلاعات سازمان بورس در ادامه گفت: همچنین سازمان در حال تدوین برنامه‌ای تحت عنوان برنامه راهبردی توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات بازار سرمایه ایران (ICT Masterplan) است.
این برنامه با هدف تبیین چشم‌انداز، اهداف، راهبردها و برنامه‌های عملیاتی توسعه فناوری اطلاعات تدوین شده و مسیر توسعه این بخش در آینده را ترسیم خواهد کرد.
دکتر عبداللهی با بیان اینکه در تدوین این برنامه راهبردی تمامی بخش‌های مختلف بازار سرمایه مدنظر قرار گرفته‌اند، تصریح کرد: شرکت‌های فعال در حوزه IT بازار سرمایه، کارگزاری‌ها، موسسات حسابرسی و کانون‌های مرتبط با بازار سرمایه نیز در تدوین این برنامه مشارکت می‌کنند.
وی خاطرنشان کرد: در این برنامه راهبردی، Platform مناسب برای مدیریت داده‌ها در بازار سرمایه، محیط مناسب برای توسعه سامانه‌ها، روش‌شناسی مناسب برای توسعه سامانه‌های اطلاعاتی، پیشنهاد قوانین، مقررات و آیین نامه‌های مورد نیاز برای توسعه ICT بازار سرمایه و تبیین استانداردها و پروتکل‌های ارتباطی بین سامانه‌های مختلف بازار سرمایه تشریح خواهد شد.
عبداللهی در ادامه افزود: با عملیاتی شدن این برنامه، راهکارها و راهبردهای جدیدی وارد بازار سرمایه می‌شود که باعث توسعه زیرساختاری این بازار خواهد شد و باعث از بین رفتن کامل انحصار در این زمینه می‌شود. در این صورت، فضای کاری آنچنان گسترده خواهد شد که برای شرکت‌های جدید زمینه کافی به وجود می‌آید تا شرکت‌ها در فضای رقابتی ملزم به ارائه خدمات بهتر و مطلوب‌تر شوند.
برنامه‌های «رایان‌هم‌افزا» در بورس
در همین حال، عضو هیات مدیره شرکت رایان‌هم‌افزا در گفت‌وگو با خبرنگار ما با اشاره به امکانات نرمافزاری این شرکت برای بازار سرمایه، گفت: شرکت رایان‌هم‌افزا با دردست داشتن سامانه‌ای تمامی نیازهای کارگزاران به سامانه‌های قبل از معاملات را تامین کرده است، که این سامانه‌ها اصطلاحا موسوم به Back office هستند.
حسین خزلی‌خرازی در ادامه افزود: علاوه بر این، دو شرکت رایان‌هم‌افزا و تدبیرپرداز در زمینه تهیه نرم‌افزار صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و اتوماسیون کامل فعالیت‌های داخلی شرکت کارگزاری اعم از واحدهای پذیرش، حسابداری، معاملات اوراق، کالا و... نیز راه‌حل‌های نرمافزاری را عرضه کرده‌اند. خرازی در ادامه به طرح‌های توسعه این شرکت اشاره کرد و گفت: برنامه توسعه رایان‌هم‌افزا در مرحله اول مبتنی بر بازنگری اساسی در هسته ی اصلی محصولات یعنی سیستم کارگزاری و حسابداری است، پس از آن شرکت برای اتوماسیون کامل کارگزاران بزرگ و بانکی (که دارای شبکه، شعب و دفاتر متعدد هستند) ارائه راهکار جامع را در برنامه خود دارد. وی افزود: کارگزاران بانکی برای اتصال شعب بانک به دفتر کارگزاری و از آن طریق به بورس کمبود جدی دارند که باید برای آن راهکار نرمافزاری تعریف شود.
خرازی ادامه داد: همچنین شرکت در راستای توسعه نرمافزاری، تدوین برنامه‌های جامع برای معاملات لحظه‌ای کالا، آتی کالا، آتی سهام و... را در دستور کار خود دارد.
انحصاری در خدمت‌رسانی وجود ندارد
خزلی‌خرازی در ادامه سخنانش به عدم انحصار در شرکت‌های نرمافزاری موجود در بازار سرمایه اشاره کرد و گفت: در حال حاضر تعداد شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات نرمافزاری به کارگزاران و بورس‌ها حداقل به شش شرکت رسیده است و با توجه به تعداد اندک کارگزاران و حجم نسبتا پایین گردش سهام در بورس و درآمد محدود کارگزاران این تعداد شرکت می‌تواند پاسخگوی نیازهای موجود باشد.
وی افزود: در نتیجه هیچ انحصاری در اعطای مجوز وجود ندارد. هر شرکتی که حائز شرایط قانونگذار باشد و بتواند سامانه‌های مورد تایید سازمان را به شکل مطلوب ارائه دهد، امکان فعالیت در این صنعت را خواهد داشت.
تهدیدهای نرمافزاری بورس کدامند؟
عضو هیات مدیره رایان‌هم‌افزا در ادامه محرمانه ماندن اطلاعات مشتریان و معاملات را از دغدغه‌های اصلی مشتریان و هیات مدیره شرکت‌های فعال در این زمینه دانست و خاطرنشان کرد: در این راستا، نهاد قانونگذار در حال تدوین قوانین لازم و مناسب بازار ایران است که با توجه به تمرکز اطلاعات مشتریان و خصوصا لحظه‌ای شدن خدمات این گونه شرکت‌ها، رویه کنترل مشخصی در این بخش تعریف خواهد شد. خرازی افزود: بدیهی است تا آن زمان نیز اخلاق حرفه‌ای و حساسیت و نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار تا حد زیادی زمینه عدم سوءاستفاده لازم را مهیا خواهد کرد. خرازی در پایان با اشاره به برخی تهدیدات نرمافزاری بازار تاکید کرد: عواملی همچون قطع شدن شبکه، اختلال در عملکرد سرورها، نقص در نرم‌افزارها، هک شدن بانک‌های اطلاعاتی و از همه وخیم‌تر، اشتباه در محاسبات همه و همه مواردی هستند که باید مسوولان و متولیان بازار سرمایه و مدیران نرمافزاری این شرکت‌ها در طول زمان برای آنها راهکارهای منطقی و مناسب را بیابند تا ضمن توسعه تکنولوژیک بازار از آسیب‌های احتمالی این پیشرفت‌های جدید در امان باشند.
ارسال نظر