گروه بنگاه‌ها- مهتاب رحمتعلی: افزایش پیچیدگی‌های دنیای تجارت، تلاش افراد و سازمان‌ها برای دستیابی به مزایای رقابتی، گسترش بحران‌های مالی و اقتصادی، فشارهای فزاینده سیاسی و بسیاری عوامل دیگر اهمیت تحلیل دقیق مالی از اوضاع اقتصاد جهانی را چندین برابر نموده است. بدین ترتیب افراد بدون داشتن درک روشنی از سرمایه‌گذاری احتمالا در دریای متلاطم بازارهای مالی به سرمنزل مقصود نخواهند رسید. مجموعه «خانه اقتصاد» به عنوان یکی از مراکز مطالعه و تحقیقات اقتصادی، در سالیان اخیر با بهره‌مندی از دانش روز دنیا، مشاوره و پیش‌بینی‌های مفید در سطح اقتصاد جهانی را ارائه کرده است. هدف این مجموعه ارائه تحلیل‌های دقیق و متنوع در مورد بازارهای مختلف است. خانه اقتصاد به منظور ارائه محصولات تحلیلی خود دپارتمان‌های مختلفی را از جمله دپارتمان تحقیق و توسعه، دپارتمان آموزش، دپارتمان اطلاع‌رسانی و دپارتمان پوشش ریسک راه‌اندازی کرده است.مجید قره‌داغی، مدیرعامل خانه اقتصاد در گفت‌وگو با روزنامه دنیای‌اقتصاد وضعیت بازارهای جهانی، ارتباط آنها با بورس تهران و دلایل نوسانات آنها را توضیح داده که در ادامه می‌خوانید:

بازارهای جهانی چگونه بر بورس تهران تاثیر می‌گذارند ؟ تاثیرات بازار جهانی بر بورس تهران در یک سال آینده را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

برای تعیین اثر بازارهای جهانی بر بورس تهران باید این نکته را مدنظر قرار داد که اگرچه بورس تهران تحت تاثیر بازارهای کالای جهانی هست اما تحت تاثیر بازار سهام جهانی نیست.

بنابراین، می‌توان گفت مجموعه‌ای از متغیرها بر شاخص‌های بورس اثر می‌گذارند. اما میزان اثرگذاری بازارهای جهانی در بین این متغیرها چندان قابل توجه نیست و تاثیر پذیری بورس تهران از بازارهای جهانی اندک است. تاریخ بازار سرمایه یادآوری می‌کند که در زمان سقوط بازارهای بین‌المللی و در مواقعی که در بحران‌های جهانی معروف، بورس‌های دنیا سقوط می‌کردند، بورس تهران در حال رشد بوده است؛ اما با توجه به حضور پررنگ شرکت‌های تولید‌کننده مواد خام در بورس تهران و تاثیر مستقیم و غیرمستقیم این شرکت‌ها بر شاخص‌ها، روند صعودی یا نزولی قیمت این مواد، تاثیر بالایی در راستای حرکت قیمت کالا در ایران ایفا می‌کند. بنابراین، بورس تهران به علت اهمیت و اثرگذاری نرخ برابری ارز و افت و خیز قیمت جهانی نفت و فلزات اساسی و مواد خام تحت تاثیر نوسانات بازارهای جهانی قرار می‌گیرد. در حقیقت بازارهای بین‌المللی بر برخی از صنایع بورسی هیچ تاثیری ندارند و از تغییرات قیمت‌های جهانی تاثیر نمی‌پذیرند، اما گروهی از صنایع در بازار سهام با قیمت‌های جهانی و نرخ دارایی‌های پایه در ارتباطند و از مساله‌ به طور غیر‌مستقیم اثر می‌پذیرند. اما دلایل مصونیت بورس تهران از نوسانات بازارهای سهام جهانی را می‌توان منوط به دو عامل دانست اول اینکه سهام هیچ شرکت خارجی در بورس تهران و سهام هیچ شرکت ایرانی نیز در تابلوی بورس‌های خارجی معامله نمی‌شود. دیگر اینکه نرخ بهره در ایران و سایر کشورها با هم اختلاف قابل توجهی دارند. براین اساس باید گفت بازارهای جهانی با اثرگذاری بر قیمت دارایی‌های پایه بر بورس اثر می‌گذارند و همچنین این بازارها از طریق عوامل سیاسی، روانی و رفتارهای احساسی بر فعالان بورس تهران اثر می‌گذارند. هنگامی که سرمایه‌گذاران ایرانی احساس می‌کنند اقتصاد جهانی دچار چالش شده، با نگرانی‌ها و رفتارهای احساسی خود باعث افت قیمت سهام می‌شوند.

در یک سال آینده نیز به نظر می‌رسد عملکرد صحیح سهامداران بازار سرمایه این امکان را فراهم آورد که تاثیر پذیری بازار داخل از تغییرات جهانی کماکان اندک باشد. در واقع برخی مولفه‌ها و فاکتورهای داخلی نفوذ بیشتری در بازار سهام داخل دارند تا بازارهای جهانی؛ البته میزان تاثیر پذیری سهام‌ مختلف قطعا یکسان نخواهد بود. به ویژه آن دسته از سهامی‌ که از قیمت کالاهای پایه‌ای، فلزات و نفت تاثیر‌پذیرند، قطعا می‌توانند با ادامه روند کاهشی تقاضا و بهای اینگونه کالاها افت ارزش را داشته باشند.

سهامداران بورس تهران چگونه می‌توانند ریسک نوسان بازارهای جهانی را در سرمایه‌گذاری‌های خود مدیریت کنند؟

همان‌طور که اشاره شد، میان مولفه‌هایی که بر بورس تهران اثر می‌گذارند نوسانات بازار جهانی کمترین وزن را دارد و بزرگترین اثر این نوسانات با اثر بر قیمت دارایی‌های پایه است. بنابراین سهامداران برای مدیریت ریسک نوسان بازار جهانی در سرمایه‌گذاری‌های خود باید موارد زیر را در سرمایه‌گذاری مدنظر قرار دهند:

۱) در یک سهم سرمایه‌گذاری نکرده و سبدی از سهام تشکیل دهند.

۲) با توجه به اینکه بازارهای جهانی بر برخی از صنایع بورس هیچ تاثیری ندارند و از تغییرات قیمت‌های جهانی تاثیر نمی‌پذیرند؛ شایسته است که وزن اینگونه سهام در پرتفولیوی ایشان بیشتر باشد و وزن سهام صنایعی که با قیمت‌های جهانی و نرخ فلزات پایه در ارتباطند کاهش یابد.

۳)چنانچه سهامی خریداری می‌کنند که با قیمت‌های جهانی و نرخ دارایی‌های پایه در ارتباط است برای کاهش ریسک سبد، سهام صنایعی را که رفتار آنها خلاف جهت صنعت مورد نظر است نیز خریداری کنند. (همبستگی معکوس)

۴)با توجه به اصول منطقی قواعد مالی و سرمایه‌گذاری، سبد سهام خود را تشکیل دهند و هنگامی که اقتصاد جهانی دچار نوسان و چالش می‌شود؛ رفتارهای هیجانی و آنی در مورد سهام خود انجام ندهند.

گاهی مشاهده می‌شود نوسانات روزانه مثل قیمت مس بر سهام مرتبط تاثیر آنی می‌گذارد. چقدر این رویکرد معامله‌گران بورس تهران را با منطق تحلیلی مطابق می‌دانید؟

باید قبول داشت که بازار سهام با شدت و فوریت تمام نسبت به اخبار و عوامل محیطی از خود عکس‌العمل نشان می‌دهد. در مورد نوسانات روزانه قیمت یک کالا و اثر آنی آن بر سهام مرتبط باید از طریق روش بنیادی و با در نظر گرفتن تمامی اطلاعات موجود اعم از مالی، سیاسی، اقتصادی و حتی فرهنگی این رفتار را مورد بررسی قرار داد. با توجه به اینکه این تاثیر آنی است می‌توان آن را نوعی عکس‌العمل بیش از حد که یکی از انواع رفتارهای احساسی در بازار سرمایه است، دانست؛ در حقیقت این رفتار نمی‌تواند انطباق زیادی با منطق تحلیلی داشته باشد و افراد با توجه به اطلاعات پیشین خود و اخباری که دریافت می‌کنند به سرعت واکنش بیش از اندازه نشان می‌دهند.

اما اگر این تاثیر با یک وقفه زمانی همراه بود، می‌توان با منطق تحلیلی بیشتری آن را سنجید.

به نظر شما آیا اساسا روند بازارهای جهانی قابل پیش‌بینی است؟

در عرصه جهانی، در انواع بازارهای کالا و سهام می‌توان با داشتن برخی اطلاعات مناسب و با کمک مراکز معتبر و صاحبنام در زمینه تحلیل بازارها، روند آینده را از طریق روش‌های آماری پیش‌بینی کرد. در واقع، امروزه با وجود سیستم‌های پیشرفته تحلیل تکنیکال و فاندامنتال بازارهای سرمایه جهانی و مدیریت ریسک می‌توان در شرایط استثنایی نیز ریسک‌های موجود در بازار را تحت کنترل درآورد و در نهایت با تحمل کمترین ریسک، بیشترین سود اقتصادی را کسب کرد.

علت نوسانات اخیر در بازارهای جهانی چیست؟

با شروع رکود اقتصادی که ابتدا از بازار مسکن آمریکا آغاز شد و دامنه آن سیستم‌های مالی این کشور و دیگر اقتصادهای پیشرفته جهان و به دنبال آن برخی از اقتصادهای نو ظهور را نیز در برگرفت، بازارهای پول و سرمایه نوسانات قابل توجهی را پشت سر گذاشتند، که البته این شرایط را می‌توان از ویژگی‌های هر رکود اقتصادی دانست. در اواخر سال ۲۰۱۰ که برخی از نشانه‌های بهبود در وضعیت اقتصاد جهان مشاهده می‌شد، باری دیگر و این بار، منطقه اروپا دوره‌ای جدید از بحران را بر اقتصاد جهانی تحمیل کرد. تشدید نگرانی‌ها از وقوع رکودی دیگر، احتمال خروج یونان از اتحادیه اروپا و پس از آن فروپاشی منطقه یورو، اضطراب بیش از حد سرمایه‌گذاران و دخالت‌های عمده دست‌اندرکاران اصلی در بازارهای ارزی، همه و همه نوسانات شدید اخیر را سبب شده است. پیش‌بینی در خصوص کاهش رشد اقتصادی در جهان، نا امنی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا هم از دیگر عوامل تاثیرگذار بوده‌اند.

چشم‌انداز یک ساله قیمت نفت و فلزات را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ درباره چشم‌انداز بلندمدت تر آیا پیش‌بینی خاصی دارید؟

با توجه به کاهش رشد اقتصادی در جهان، افت تقاضا از جانب اقتصادهای پیشرفته برای مواد اولیه، شاخص‌های ناامیدکننده اقتصادی و رکود نسبی در بخش‌های تولیدی و صنعتی اقتصادهای بزرگ، چشم‌انداز افزایش قیمت نفت و فلزات در میان مدت تا بلند مدت روشن نیست. البته افت قیمت‌ها بویژه در بازار نفت به طور قطع اقدامات پیشگیرانه‌ای را از جانب کشورهای تولیدکننده نفت به‌ویژه اعضای اوپک در برخواهد داشت که البته قادر خواهند بود در دوره‌های زمانی کوتاه از افت شدید قیمت‌ها جلوگیری کنند. اما با توجه به پیش رو بودن مسیر طولانی و ناهموار بازسازی اقتصاد جهانی، هرگونه روند افزایش قیمت نفت و فلزات نیز تدریجی خواهد بود. بنابراین، فعالان بورس تهران نیز باید این روند کند احیای اقتصاد جهانی را پذیرفته و در تصمیمات سرمایه‌گذاری خود به نحو مقتضی لحاظ کنند.